Voodoo (inne formy Vodun (
Benin
); również Vodoun (
kreolski
), Sevi Lwa) jest
synkretyczną
religią afroamerykańską
wyznawaną głównie w
Haiti
i na południu
USA
.
Podstawę voodoo stanowią rdzenne wierzenia ludów zachodnioafrykańskich (szczególnie
Joruba
,
Kongo
,
Fulanie
) wraz z elementami religii
katolickiej
i
spirytyzmu
. Wykrystalizowała się ona na
Haiti
wraz ze sprowadzeniem w
XVII
/
XVIII w.
niewolników
z
Afryki
, którym próbowano narzucać katolicyzm. Niewolnicy nie odrzucili swoich rdzennych wierzeń łącząc je z nową religią. W voodoo istnieje wprawdzie wiara w Bon Dieu (jednego Boga), nie oddaje mu się jednak czci (koncepcja
deus otiosus
). Istotny jest za to kult wielu miejscowych i afrykańskich
loa
(
duchów
/
bogów
), uważanych za tożsame z katolickimi świętymi. Te, które pochodzą z Afryki, nazywane są Rada Loa (z
Dahomeju
) lub Wangol Loa (z
Angoli
); te zaś, które objawiły się na Haiti, nazywane są Petro Loa. Słowo "voodoo" wywodzi się z języka plemienia
Fulanów
i oznacza
duch
. Wyznawcy voodoo uprawiają także
kult przodków
oraz czynnie włączają do swego panteonu ludzi zasłużonych dla narodu lub lokalnej społeczności.
Podstawą kultu są "rytuały
opętania
". Ważną rolę odgrywają w nich bębny, za pomocą których wygrywa się skomplikowane
polirytmie
. Dzięki nim uczestnicy wchodzą w
trans
, podczas którego loa opanowują jedną lub więcej osób. W języku wyznawców mówi się wtedy, że "loa ujeżdża swojego konia". Osoby te zostały zazwyczaj wcześniej inicjowane w kult lub posiadają specyficzne predyspozycje do wejścia w trans.
Houngan
(kapłan-
szaman
) lub
mambo
(kapłanka-szamanka), posiadają wielką wiedzę na temat życia loa i sposobów kontaktowania się z nimi. Są oni także centralnymi punktami socyete (wspólnoty wiernych) w Voodoo, bez których nie mogą się toczyć rytuały. Każdy z loa posiada swój własny odrębny
symbol
(veve), malowany kredą na ziemi przed rozpoczęciem obrzędu. Poniżej, od lewej do prawej symbole loa:
Damballah
,
Legba
,
Maman Brigitte
i
Ogoun
.
Najważniejszymi bóstwami voodoo są:
Oprócz bóstw i innych loa czczone są duchy śmierci
Guédé
, którym przewodzi złowrogi
Baron Samedi
.
Ciekawostki
Wśród wyznawców Voodoo występuje też przekonanie, że dzięki magii można ożywić ciało zmarłego i spowodować, iż będzie ono np. pracować na polu jako pewnego rodzaju organiczny automat -
zombie
. Dana osoba staje się takim
zombie
wskutek zatrucia szczególnym rodzajem trucizny, przygotowanej przez bokora (czarownika). Nie jest to jednak element kultu, ale składnik wierzeń ludowych, który nie ma żadnego związku z właściwym oddawaniem czci.
Laleczki Voodoo
Szamani i szamanki używają także laleczek voodoo aby uzdrowić lub rzucić klątwę na wyznawcę religii Voodoo,
Hoodoo
lub
chrześcijaństwa
. Wierzą, że czar można rzucić tylko na człowieka, który popełnia złe czyny.
Status Voodoo na świecie
Obecnie Voodoo praktykowane jest w
Ghanie
,
Togo
i
Beninie
, na
Dominikanie
i
Haiti
, w
Brazylii
i
Luizjanie
(USA). Szczególnie dużą rolę odgrywa Voodoo na
Haiti
, gdzie wyznawcami tej religii są także najwyżsi urzędnicy państwowi, np. sprawujący przez kilka miesięcy w
1994
r. p.o. prezydenta Haiti
Émile Jonassaint
. Voodoo została tam podniesiona w
2003
roku przez byłego prezydenta
Jean-Bertrand Aristide
do rangi jednej z religii państwowych tego kraju.
W latach 70.
prezydent
Czadu
François Tombalbaye
pod wpływem swojego zaufanego doradcy Haitańczyka André Vixamara próbował narzucić ludności Czadu voodoo jako religię państwową, pod pretekstem "powrotu do afrykańskiej tradycji". Zmuszał urzędników państwowych do uczestniczenia w rytuałach inicjacji, oporni byli często torturowani, a nawet zabijani. Ta próba wprowadzenia voodoo zakończyła się niepowodzeniem, kiedy w
1975
Tombalbaye został zabity podczas
zamachu stanu
[2].
Przypisy
- ↑ Na podstawie: Richard Cavendish, Tajemnice świata, MULTICO,
Warszawa
, 1995, s. 52-53
- ↑ R. Cavendish: s.113
Literatura
- Maya Deren, Bogowie haitańskiego wudu, Wydawnictwo A, Kraków 2000.
-
Leszek Kolankiewicz
, Samba z bogami. Opowieść antropologiczna, Wydawnictwo KR, Warszawa 1995.
Zobacz też