Stal nierdzewna (zwana także INOX lub nierdzewka) – grupa
stali
o specjalnych właściwościach fizykochemicznych, odpornych na
korozję
ze strony np.: czynników atmosferycznych (korozja gazowa), rozcieńczonych kwasów, roztworów alkalicznych (korozja w cieczach).
Nierdzewność uzyskuje się poprzez wprowadzenie do stali odpowiednich dodatków
stopowych
. W przypadku stali chromowej nierdzewnej jest to
chrom
, a amerykańska norma AISI określa jego minimalną zawartość na 11%.
Historia
W drugiej połowie
XIX wieku
odkryto we
Francji
, że mieszanka
żelaza
i
chromu
chroni
stal
przed działaniem kwaśnych substancji. Stal nierdzewna została opatentowana w 1912 r. przez niemieckich inżynierów Kruppa. Patent dotyczył stali austenitycznej. Nazwy stal nierdzewna jako pierwszy użył angielski inżynier Harry Brearley. Pracował dla przemysłu zbrojeniowego w laboratoriach Brown Firth w
Sheffield
. W 1913 roku użył nazwy stal nierdzewna wobec swojego wynalazku mieszanki
żelaza
,
węgla
oraz
chromu
. Brearley poddał swój wynalazek działaniom octu oraz soku z cytryny i odkrył, że jego stal nie rdzewieje. Anglikowi udało się przekonać do nowego wynalazku producenta noży R. F. Mosleya. Początkowo stal nierdzewna używana była tylko do wyrobu sztućców. W 1924 r. w Wielkiej Brytanii została opatentowana stal wg normy AISI 304 zawierająca 18%
chromu
i 8%
niklu
.
Powody używania
Główne powody używania stali nierdzewnej:
- odporność na
korozje
- możliwość stosowania w agresywnym środowisku
- odporność na wysokie temperatury (ma to związek z wysoką zawartością Cr)
- lśniący połysk
- ekologiczność
Użycie
Stali nierdzewnych używa się na zbiorniki na wyroby z
ropy naftowej
, zbiorniki i
cysterny
mleczarskie, niecki
basenów pływackich
,
kolumny rektyfikacyjne
, instalacje w przemyśle
koksowniczym
, łopatki
turbin parowych
, armaturę przemysłową i domową,
narzędzia chirurgiczne
,
sztućce
,
naczynia
i
garnki
, instalacje w
przemyśle spożywczym
,
takielunek
i
okucia
żeglarskie
, wytrzymałe
konstrukcje
stalowe, dekoracyjne elewacje, części silnikowe w samolotach i rakietach,
windy
,
chłodnie
,
klimatyzatory
, piece żaroodporne,
balustrady
ozdobne, itp. Normy
HACCP
wymagają, by używać stali nierdzewnej w kontakcie z żywnością.
Normy
Stal nierdzewną w Polsce oznacza się według 5 najważniejszych norm:
-
Polska Norma
PN
- Europejska Norma EN 10088
- Amerykańska Norma AISI
- Rosyjska Norma GOST
- Niemiecka Norma DIN.
Rodzaje
Wyróżnia się 4 główne rodzaje stali nierdzewnych:
stal
austenityczna,
stal
ferrytyczna,
stal
martenzytyczna,
stal
ferrytyczno-austenityczna duplex. Każdy rodzaj składa się z kilku gatunków
stali
.
Gatunki
Wg Normy EN 10088 Stal austenityczna dzieli się na gatunki: 1.4301, 1.4305, 1.4306, 1.4307, 1.4310, 1.4401, 1.4435, 1.4436, 1.4438, 1.4439, 1.4529, 1.4539, 1.4541, 1.4547, 1.4550, 1.4571. Stal ferrytyczna dzieli się na gatunki: 1.4000, 1.4003, 1.4016, 1.4510. Stal martenzytyczna dzieli się na gatunki: 1.4006, 1.4021, 1.4028, 1.4031, 1.4034, 1.4057, 1.4122. Stal ferrytyczno-austenityczna dzieli się na gatunki: 1.4362, 1.4410, 1.4460, 1.4462.
Zobacz też
Linki zewnętrzne