Kultura świderska
Kultura świderskaZasięg kultury świderskiej Kultura świderska -
kultura archeologiczna
późnego paleolitu
datowana na okres między 10600 lat p.n.e. do ok. 9600 lat p.n.e. Nazwa kultury nawiązuje do eponimicznego stanowiska Świdry Wielkie w
Otwocku
. Należy do
kręgu kultur ostrzy trzoneczkowatych
. Niekiedy stosuje się zamiennie nazwę cykl (lub kompleks) mazowszański. Dawniej używano określenia przemysł chwalibogowicki (od
Chwalibogowice
koło
Kazimierzy Wielkiej
). GenezaPrzy tworzeniu się kultury świderskiej wzięły udział grupy łowców
kultury Lyngby
, która przesuwała się na południe, podobnie jak ludność grupy (kultury) perstuńskiej (od rzeki Perstunki) z terenu Litwy, pn.-zach. Białorusi oraz pn. - wsch. Polski. Niekiedy tą początkową fazę określa się mianem perstuńskiej. W połączeniu z elementami
kultury Federmesser
i witowskimi. Wszystko to w warunkach destabilizacji osadnictwa spowodowanymi pogarszaniem się warunków klimatycznych. ZasięgZespół zjawisk kulturowych utożsamiany z kulturą świderską obejmował swym zasięgłom tereny dzisiejszej
Polski
,
Litwy
,
Białorusi
i część
Ukrainy
. Kultura materialnaŚwiderskie ostrze trzoneczkowate Surowiec
krzemienny
najczęściej starano się doprowadzić do formy
rdzenia
dwupiętowego wspólnoodłupniowego, z którego uzyskiwano proste smukłe
wióry
o równych krawędziach. Narzędzia: -
liściaki
dwukątowe;
-
ostrza trzoneczkowate
z retuszem na stronę spodnią (typ Chwalibogowice);
- rylce na wiórach - węgłowe boczne, klinowate środkowe, łamańce;
-
drapacze
łukowate;
- drobne
półtylczaki
oraz
- różnego rodzaju
piki
, które pełniły funkcje
kilofów
;
- narzędzia kościane niekiedy zdobione geometrycznymi rytami: motyki t. Lyngby, jednorzędowe harpuny.
Z aktywnością niniejszej kultury na obszarze dzisiejszej Polski wiąże się wydobywanie dobrej jakości krzemienia metodą odkrywkową. W ten sposób wydobywano
krzemień jurajski
nad górną
Wartą
oraz
krzemień czekoladowy
na północ od Gór Świętokrzyskich. Ten drugi typ krzemienia cieszył się dużym uznaniem, eksportowano go nawet na odległość kilkuset kilometrów. Metodą odkrywkową wydobywano także
ochrę
w okolicach Grzybowej Góry - kompleks
Rydno
. Gospodarka kultury świderskiej opierała się na polowaniach sezonowych na stada
reniferów
. Stąd częste wędrówki na północ w lecie i odwrotnie w zimę. Zakładano zatem sezonowe szałasy na
terasach rzek
i
wydmach
. Znanych jest niewiele półziemianek (np. stanowisko
Grzybowa Góra
IV/57). Stanowiska tej kultury często mają charakter
krzemienicy
, która stanowi pozostałość osadnictwa małych grup ludzkich. W lecie grupy ludzkie mogły łączyć się w większe zbiorowości, natomiast zimą ulegały rozproszeniu. Z tą ruchliwością łączy się zróżnicowanie funkcjonalne stanowisk. Wydzielono trzy grupy: typ Marianki-Wyględów z liściakami dwukątowymi i większą obecnością wiórów; typ Stańkowicze - ostrza trzoneczkowate i drapacze odłupkowe; typ Płydy jest pośredni. Różnice obserwuje się także w kontekście dystrybucji krzemienia. Im dalej od miejsca wydobycia, spada udział odłupków z zaprawy rdzenia. Charakterystyczne są stanowiska nakopalniane i przykopalniane. Kultura świderska wykazuje spore kontakty z innymi kulturami
kompleksu ostrzy trzoneczkowatych
-
Kulturą ahrensburską
i
desneńską
. ZanikWraz z początkiem
holocenu
i transgresją środowiska leśnego na północ, kultura świderska przesuwa się na tereny Litwy, Łotwy i Estonii, gdzie przyczynia się do powstania
kultury kundajskiej
i niemeńskiej. Bibliografia- Janusz K. Kozłowski, Wielka Historia Świata, t. I Świat przed "rewolucją" neolityczną, Fogra, Kraków 2004.
- Janusz K. Kozłowski, Archeologia Prahistoryczna, t. I Starsza Epoka Kamienia, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1972.
- Janusz K. Kozłowski, Stefan K. Kozłowski, Epoka kamienia na ziemiach polskich, PWN, Warszawa 1977.
- Piotr Kaczanowski, Janusz K. Kozłowski, Wielka Historia Polski , t.1 Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Fogra, Kraków 1998.
- Janusz K. Kozłowski (opracowanie naukowe), Encyklopedia historyczna świata, t. I Prehistoria, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999.
- Bolesław Ginter, Janusz K. Kozłowski, Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu (wyd. III), PWN, Warszawa 1990.
- J.Desmond Clark, Prahistoria Afryki, PWN, Warszawa 1978.
- Karol Szymczak, Kultura perstuńska w paleolicie schyłkowym Niżu Środkowoeuropejskiego, (w:) Światowit t. XXXVIII, s. 143-188, Warszawa 1991.
Inne hasła zawierające informacje o "Kultura świderska":
Rodzimy Kościół Polski
...
II wiek
...
Linz
...
Sztuka
...
Dogmat
...
Wiktor Sukiennicki
...
Dwudziestolecie międzywojenne na świecie
...
Szkoci
...
Kara
...
Aurora
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Kultura świderska":
008b. Grecja (plansza 18)
...
206 Kultura, nauka i sztuka okresu międzywojennego (plansza 3)
...
010c. Rzym (plansza 5)
...
|