Kompania Wschodnioindyjska i Henry Hudson
W
1602
Stany Generalne
Zjednoczonych Prowincji Niderlandów
powołały do życia
Kompanię Wschodnioindyjską
(Vereenigde Oostindische Compagnie, nazywaną w skrócie VOC), jednym z jej głównych zadań miało być odkrycie przejścia do Indii ze wschodu na zachód i obejmowanie w posiadanie nowo odkrytych ziem.
3 września
1609
Henry Hudson
na swoim statku "Połowa Księżyca" (Halve Moen) został wysłany przez Kompanię Wschodnioindyjską w celu odnalezienia
północno-zachodniego przejścia
do
Indii
, dotarł on w okolice obecnego
Nowego Jorku
. Następnie popłynął w górę rzeki noszącej współcześnie jego imię aż do okolic dzisiejszego
Albany
i objął te ziemie w posiadanie w imieniu Kompanii. Mimo że nie odkrył on poszukiwanego przejścia, to odkryty przez niego teren stał się jednym z najlepszych obszarów dla handlu skórami.
Nowa Holandia (łacińska nazwa Nova Belgica)
Nowa Niderlandzka Kompania Handlowa
W
1611
holenderski kupiec Arnout Vogels na statku "Św. Piotr" (St. Pieter) wyrusza do
Zatoki Hudsona
, co było prawdopodobnie pierwszą holenderską misją handlową w te okolice. Wyprawa była tak udana, że Arnout zorganizował następną w
1612
. Tym razem całością kierował Adriaen Block.
11 października
1614
kupcy z
Amsterdamu
i
Hoorn
zawiązali Nową Niderlandzką Kompanię Handlową, która otrzymała 3-letni monopol na handel skórami na nowo odkrytych terytoriach w Ameryce Północnej. W
1615
Kompania ta zakłada Fort Orange na Wyspie Zamkowej (Castle Island) w pobliżu
Albany
i rozpoczyna handel skórami z Indianami.
Kompania Zachodnioindyjska
W
1621
nowo założona
Holenderska Kompania Zachodnioindyjska
(Westindische Compagnie nazywana WIC) otrzymała 24-letni monopol handlowy na obszar
Ameryki
i
Afryki
. W czerwcu
1623
organizuje ona pierwsze stałe osady na terenie utworzonej prowincji pod nazwą
Nowa Holandia
(albo Nowe Niderlandy).
29 marca
1624
statek Nieu Nederlandt przywozi pierwszych osadników (30 rodzin flamandzko-walońskich). Na północy, w okolicach ujścia rzeki
Connecticut
, osiedlono kilka z tych rodzin, natomiast na południu zostały one osiedlone w okolicach wyspy Burlington na rzece
Delaware
. Pozostałe rodziny zamieszkały na wyspie Nut, nazwanej teraz "Wyspą Gubernatora", przy ujściu
rzeki Hudson
. W
1624
przybyło 6 dodatkowych statków z zaopatrzeniem, kolonistami i inwentarzem.
Manhattan
Holenderskie statki (
1650
)
Na wiosnę
1626
do prowincji przybył dyrektor generalny Kompanii,
Peter Minuit
.
24 maja
1626 Minuit kupuje od Indian -
Algonkinów
wyspę
Manhattan
za kilka błyskotek wartych ok. 60
guldenów
. Natychmiast rozpoczyna tam budowę fortu o nazwie
Nowy Amsterdam
pod kierunkiem inżyniera Kompanii Cryna Fredericksza.
Nowa Holandia jako przedsięwzięcie kupieckie
Pod koniec
1630
Nową Holandię zamieszkiwało około 300 osób, spośród nich wielu było francuskojęzycznymi
Walonami
. Szacuje się, że 270 osób zamieszkiwało okolice Nowego Amsterdamu - byli to głównie rolnicy. Około 30 osób mieszkało także w Fort Oranje, gdzie znajdowało się centrum handlu skórami z indiańskim plemieniem
Mohawk
.
Nowa
Holandia
była przedsięwzięciem uruchomionym dla osiągania zysków przez Kompanię Zachodnioindyjską, zyski natomiast były dzielone pomiędzy poszczególnych akcjonariuszy jako
dywidenda
za posiadane udziały w Kompanii. Kompania zatrudniała i szkoliła swoich rzemieślników, lekarzy, posiadała własne oddziały wojskowe dla ochrony swoich interesów, budowała forty, zaopatrywała osadników w niezbędne produkty. Wszystkie stanowiska w Nowej Holandii traktować należy jako stanowiska ściśle prywatnego przedsiębiorstwa handlowego, nie były to natomiast stanowiska państwowe (co nie zmienia faktu, że rząd holenderski miał duży wpływ na poczynania Kompanii).
Plan patronacki
Kompania Zachodnioindyjska, aby zachęcić nowych osadników do osiedlania się w Nowej Holandii, opracowała w
1628
specjalny plan. Polegał on na tym, że osoba zwana
patronem
otrzymywała od Kompanii określony obszar i zobowiązywała się go zasiedlić osadnikami na własny koszt, nad którymi otrzymywała władzę zwierzchnią, ponadto patron otrzymywał także prawo do handlu z
Nową Anglią
i
Wirginią
, na pozostałych terenach monopol zachowywała Kompania. Dzięki temu planowi liczba osadników znacząco się zwiększyła. Granice Nowej Holandii wyznaczały od północy rzeka Connecticut (nazywana przez Holendrów "świeżą rzeką"), na południu były tereny obecnego stanu
New Jersey
wzdłuż rzeki Delaware. Nowa Holandia została powiększona w
1655
o tereny zdobyte na Szwedach (
Nowa Szwecja
). W
1638
Kompania zrzeka się swego
monopolu
na handel, co sprzyja rozwojowi kolonii (pobiera tylko opłaty od kupców handlujących na jej terenie oraz
cła
). Niekorzystnie odbija się na jej losie ustanowienie przez Anglię "
Aktu Nawigacyjnego
" w
1651
, który całkowicie zniszczył podstawy handlu Nowej Holandii z Nową Anglią i Wirginią. Cechą, która różniła Nowe Niderlandy od kolonii brytyjskich, była ich struktura narodowościowa. Prawdopodobnie około połowa ich mieszkańców nie była Holendrami, byli to m.in.
Niemcy
,
Finowie
,
Szwedzi
,
Flamandowie
i
Walonowie
, znaczną społeczność stanowili też
Anglicy
. O pomyślnym rozwoju kolonii świadczy wzrastająca liczba mieszkańców: w 1655 było ich 2,5-3,0 tys. a w 1664 już 9 tys. osób.
Upadek Nowych Niderlandów
W połowie
XVII w.
rozwojowi Nowej Holandii zagroziła ekspansja
Anglii
i jej roszczenia do tego terenu jako jednego z odkryć
Giovaniego Cabota
. Holandia obawiając się ataku Anglików zawarła sojusz z
Francją
. W odpowiedzi na to
Karol II Stuart
formalnie anektuje Nowe Niderlandy w
1664
i przyznaje je swojemu
bratu
,
księciu Yorku
, który wysłał flotę pod dowództwem Richarda Nichollsa celem zajęcia spornych terenów.
8 września
1664 Dyrektor Generalny Nowej Holandii -
Peter Stuyvesant
kapituluje wraz z garnizonem Nowego Amsterdamu.
24 września
1664 kapituluje Fort Orange. Po utracie tych ziem przez Holandię udaje się jej je na krótko odzyskać w
1673
, w czasie wojny ze sprzymierzonymi Anglikami i Francuzami, kiedy to obszary te nazwano Nową Oranią (Nieuwe Oranje). Ale w
traktacie Westminsterskim
9 lutego
1674
ziemie te zwrócono Anglii i ostatecznie stały się one
Nowym Jorkiem
.
Karaiby
Holendrzy
zaznaczyli też swoją obecność na
Karaibach
były to wyspy:
Sint Maarten
- zasiedlona w
1620
, 16 razy zmieniała swojego właściciela, aby w
1816
zostać ostatecznie podzieloną pomiędzy Francję i Holandię, oraz wyspy:
Curaçao
(zasiedlone w
1634
),
Saba
(
1640
),
Sint Eustatius
(
1635
),
Bonaire
(
1633
),
Aruba
(
1636
). Wszystkie te wyspy tworzą całość administracyjną pod nazwą
Antyle Holenderskie
i pozostają posiadłością zamorską Holandii. Holendrzy próbowali też skolonizować
Wyspy Dziewicze
(
Saint Croix
w
1625
;
Tortola
,
Anegada
,
Virgin Gorda
w
1648
). Wyspy te tracą jednak Holendrzy na rzecz Anglików w końcu XVII w.
Zobacz też