Fryderyk II (
niem
. Friedrich II., ur.
26 grudnia
1194
, zm.
13 grudnia
1250
) – król
Sycylii
od
1198
, król
Niemiec
od
1212
, książę
Szwabii
od
1212
do
1216
, cesarz
Świętego Cesarstwa Rzymskiego
od
1220
i król Jerozolimy od
1225
-
1228
, z dynastii
Hohenstaufów
.
Król i cesarz
Urodził się w
Jesi
, niedaleko
Ankony
. W
1196
dwuletni Fryderyk został wybrany we
Frankfurcie nad Menem
na następnego króla Niemiec. Jednakże śmierć jego ojca
Henryka VI
rok później spowodowała, że władza została rozdzielona pomiędzy
Filipem Szwabskim
i
Ottonem IV
. W tej sytuacji, matka Fryderyka - królowa Sycylii, ogłosiła go w
1198
królem Sycylii. W jego imieniu
Konstancja
zadeklarowała również odłączenie królestwa Sycylii od Cesarstwa i zrzeczenie się Fryderyka z pretensji do korony króla Niemiec. Po jej śmierci (
1198
) opiekę nad Fryderykiem roztoczył
papież Innocenty III
. Dzięki jego poparciu Fryderyk został koronowany
9 grudnia
1212
w
Moguncji
na króla Niemiec, a
22 listopada
1220
na cesarza
Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego
.
W przeciwieństwie do większości cesarzy, Fryderyk większość czasu spędzał poza terenem Niemiec, głównie w Królestwie Sycylii i we Włoszech.
Rządy autokratyczne
W czasie swoich rządów wprowadził autokratyczny system administracyjny w królestwie Sycylii zarówno w zakresie administracji kościelnej jak i świeckiej. Wprowadzenie autokratycznych rządów na całym terenie rozległego cesarstwa nie było jednak możliwe, z tego względu Fryderyk musiał iść na ustępstwa poza obszarem Włoch. Opozycja książąt niemieckich nie pozwalała na umocnienie władzy cesarskiej i królewskiej w Rzeszy. W
1220
nadał Kościołowi w Niemczech kartę swobód Confederatio cum principibus ecclesiasticis, Jej literą cesarz zobowiązywał się do niezakładania nowych miast, zamków i mennic w obrębie dóbr kościelnych oraz nienakładania nowych ceł na włości Kościoła. Te ustępstwa wynikały głównie z zabiegów o poparcie biskupów dla elekcji syna cesarza, Henryka, na króla rzymskiego.
Na wschodzie Fryderyk II nadał nieograniczone prawa towarzyszowi z wypraw krzyżowych
Hermanowi von Salza
, wielkiemu mistrzowi
zakonu krzyżackiego
do ziem należących do obszaru
Prus
(
Złota Bulla z Rimini
z
1226
).
Krucjata
Fryderyk II (z lewej) spotyka Al-Kamila
W podziękowaniu za koronację Fryderyk zobowiązał się zorganizować krucjatę. W ramach przygotowań poślubił w
1225
Jolantę Jerozolimską
, następczynię tronu
Królestwa Jerozolimy
(jego pierwsza żona -
Konstancja Aragońska
zmarła niedawno). Zaczął ociągać się z wyruszeniem na krucjatę, próbując przejąć kontrolę nad Królestwem Jerozolimy z rąk swego nowego teścia -
Jana z Brienne
. Gdy w
1227
Fryderyk nadal zwlekał z wyruszeniem na krucjatę, został ekskomunikowany przez
papieża Grzegorza IX
. W czerwcu
1228
mimo ciążącej na nim klątwy wyruszył na krucjatę. Fryderyk podjął negocjacje z sułtanem egipskim
Al-Kamilem
, władcą z tureckiej
dynastii Ajjubidów
, w celu odzyskania i dołączenia
Jerozolimy
,
Nazaretu
i
Betlejem
do Królestwa Jerozolimy. Udane negocjacje doprowadziły do koronacji Fryderyka w Jerozolimie
18 marca
1229
. Po koronacji Fryderyk wrócił do Europy.
Zajęcie Jerozolimy przyniosło Fryderykowi sławę i poważanie w
Europie
, skłoniło też papieża Grzegorza IX do zdjęcia ekskomuniki w
1231
(wydarzenie to znane jest jako pokój w San Germano).
Bunt przeciw Fryderykowi
W
1231
syn Fryderyka,
Henryk (VII)
którego na życzenie ojca w
1220
Sejm Rzeszy ogłosił królem Niemiec, podniósł bunt przeciwko cesarzowi i związał się z
Ligą Lombardzką
. Choć Henryk szybko ukorzył się przed ojcem, nie uchroniło go to jednak przed detronizacją oraz więzieniem. Fryderyk pokonał także Ligę w
bitwie pod Cortenuova
(
1237
), po czym przeszedł triumfalnie ulicami
Cremony
na czele pochodu słoni. Wcześniej jednak, aby odzyskać kontrolę w Niemczech, musiał na żądanie książąt wydać edykt zwany Statuum in favorem principium (
1232
). Stanowił on, że cesarz traci tradycyjne prerogatywy królewskie (
regalia
, regale), zrzeka się podatków i świadczeń od wolnych chłopów, a książęta uzyskują potwierdzenie władzy w swoich księstwach i przejmują z rąk cesarza kompetencje sądownicze, a więc i prawodawcze. Odtąd wydawanie ustaw przez cesarzy było zależne od zgody zjazdu książąt i stanów Rzeszy, czyli
Sejmu Cesarstwa
. Statuum z
1232
było jedną z podstaw słabości władzy centralnej w Niemczech w następnych stuleciach.
Dalsze życie
W
1235
Fryderyk zawarl sojusz z królem
Anglii
-
Henrykiem III
, Fryderyk ożenił się z jego siostrą,
Izabelą Plantagenet
.
W
1238
Fryderyk II nadał jednemu ze swoich nieślubnych synów - Enzio (Henrykowi), Królestwo Sardynii (mimo że stanowiło ono lenno papieża!). W
1239
Grzegorz IX ponownie obłożył Fryderyka II klątwą i ogłosił go
Antychrystem
. W
1240
wojska cesarskie zdobyły Rawennę, a cesarz rozpoczął budowę
Castel del Monte
. W
1241
cesarz odniósł zwycięstwo nad flotą papieską u wybrzeży
Genui
. W tym samym roku umarł Grzegorz IX i pod naciskiem cesarza kardynałowie wybrali Goffredo Castiglione, który został papieżem jako
Celestyn IV
. Wkrótce umarł i jego następcą został
Innocenty IV
(Sinibaldo Fieschi).
Porozumienie z Kościołem
W
1244
doszło do porozumienia i Innocenty IV cofnął ekskomunikę nałożoną na Fryderyka II. Cesarz postanowił powrócić do Palestyny, gdzie Turcy zdobyli Jerozolimę. Po drodze napadł na nieposłuszne miasto
Viterbo
w Lombardii. Reagując na to, w
1245
papież zwołał
Sobór Lyoński I
i ogłosił detronizację Fryderyka II. Rok później w Niemczech wybrany został papieski antykról -
Henryk Raspe
. W
1250
chory cesarz Fryderyk II umarł, w
1254
jego los podzielił syn, król Niemiec
Konrad IV
.
W ostatnich latach życia wiele czasu spędził w klasztorze
cystersów
w
Fiorentino
na Sycylii. W tym czasie pisał traktat o
sokolnictwie
(
1246
) i wprowadził koncepcję
zera
do europejskiej
arytmetyki
.
Jego szczątki spoczywają w sarkofagu w katedrze w
Palermo
na Sycylii, obok sarkofagów jego rodziców (Henryka VI i Konstancji) i dziadka (Roger II).
Mecenas nauki
Fryderyk położyl wielkie zasługi dla rozwoju średniowiecznej nauki. Był jednym z najlepiej wykształconych ludzi epoki. W czasie krucjaty zetknął się z wiedzą świata arabskiego, m.in. zlecił tłumaczenie dzieł
Arystotelesa
.
Szczególną pasją Fryderyka było
sokolnictwo
. Około 30 lat tworzył
De arte venandi cum avibus
- traktat o sokolnictwie, początkowo na podstawie tłumaczenia dzieła arabskiego autora Moamyna. Jest to także monumentalne dzieło
ornitologiczne
, zawierające opis i ilustracje ponad 900 gatunków ptaków.
Fryderyk interesował sie różnymi naukami, w tym astrologią i astronomią, utrzymywał kontakt z licznymi naukowcami ze wszelkich dziedzin wiedzy.
Polecił przeprowadzić tak zwany eksperyment
deprywacyjny
, by dowiedzieć się, jakim
językiem
posługiwali się
Adam i Ewa
. Grupę dzieci wychowywano od niemowlęctwa w całkowitej izolacji od języka. Opiekunkom dzieci nie wolno było do nich mówić, ani się w ich towarzystwie odzywać. Wierzono, że w ten sposób dzieci zaczną mówić pierwotnym językiem. Fryderyk chciał się dowiedzieć, czy będzie to hebrajski, łacina, greka czy arabski, a może język rodziców dzieci (z którymi jednak nie miały żadnego kontaktu). Okazało się, że dzieci opracowały własny system porozumiewania się złożony z dźwięków, klaśnięć, gestów, nie mający jednak oczywiście związku z żadnym językiem.
Małżeństwa i potomstwo
Z pierwszą żoną -
Konstancją Aragońską
- miał jednego syna:
Z drugą żoną -
Jolantą Jerozolimską
- miał dwoje dzieci:
- nienazwaną córkę (Małgorzatę?), zmarłą w dzieciństwie,
-
Konrada IV
.
Z trzecią żoną -
Izabelą Angielską
- miał
-
Małgorzatę
, landgrafinę turyńską i margrabinę miśnieńską,
- Henryka Niemieckiego,
- Fryderyka Niemieckiego (możliwe, że syn ten urodził się martwy, po tym jak sama Izabela zmarła podczas połogu; możliwe też, że syn ten wcale nie istniał),
- Karola Ottona (Jordana?) Niemieckiego,
- Agnieszkę Niemiecką (możliwe, że ta córka wcale nie istniała).
Z kochanką (możliwe, że kolejną żoną) Biancą Lancią miał troje dzieci:
Z kochanką Aldelheid Enzio (Adelajdą Henryką) miał syna:
Z kochanką Richiną miał córkę:
Z Matyldą z Antiochii miał syna:
Z nieznanymi kobietami miał inne dzieci:
- Selvaggia,
- Konrada z
Antiochii
,
- Ryszarda z Theate,
- Katarzynę z
Marano
,
- Blanchefleur,
- Gerharda,
- Fryderyka z Pettorany.
Bibliografia
- W. Czapliński, A. Galos, W. Korta, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1981.
- J. A. Gierowski, Historia Włoch, Ossolineum, Wrocław 1999,
- T. Manteuffel, Historia Powszechna - Średniowiecze, PWN, Warszawa 2001,
- J.-F. Noel, Święte Cesarstwo, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1998.
- S. Runciman, Dzieje wypraw krzyżowych, PIW, Warszawa 1997.
- M. Serwański, J. Dobosz (red.), Słownik władców Europy średniowiecznej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2002.
- E. W. Wies, Cesarz Fryderyk II. Mesjasz czy antychryst?, PIW, Warszawa 2002.
- B. Zientara, Historia powszechna średniowiecza, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2002,