Roland Barthes
Roland BarthesRoland Barthes
fr
:
ʀɔlɑ̃: baʀt
, (ur.
12 listopada
1915
w
Cherbourg
,
Normandia
, zm.
25 marca
1980
w
Paryżu
) –
francuski
krytyk literacki, pisarz, czołowy przedstawiciel
strukturalizmu
i
poststrukturalizmu
francuskiego, teoretyk
semiologii
. Życie i dziełoUrodził się jako syn Louisa Barthesa, służącego wówczas w marynarce wojennej, oraz jego towarzyszki życia Henriette Bnger. Ojca stracił wcześnie - Louis Barthes poległ podczas bitwy morskiej na
Morzu Północnym
. Lata dzieciństwa spędził w
Bayonne
, wychowywany przez matkę i ciotkę, kobietą bardzo muzykalną, która udzielała mu lekcji gry na fortepianie; w
1924
roku razem z matką przeprowadzili się do
Paryża
. W autobiograficznym tekście Barthes wspomina: "W mojej przeszłości najbardziej fascynuje mnie dzieciństwo; to właśnie ono - i tylko ono - kiedy spoglądam wstecz - sprawia, że nie żałuję czasu minionego". Przez całe życie wielkie znaczenie miał dla Barthesa teatr. Już jako uczeń udzielał się w szkolnej trupie teatralnej - jedną z jego najważniejszych ról była rola króla Dariusza. W pracy maturalnej zajmował się tragedią grecką. Swoje Essais critiques poświęcił teatrowi awangardowemu. Barthes był bardzo obiecującym studentem - studiował w latach 1935-1939 na
Sorbonie
- licencjat uzyskał na podstawie pracy z literatury klasycznej. Naukę często musiał przerywać ze względu na zły stan zdrowia - cierpiał na gruźlicę, często musiał udawać się do sanatorium. To właśnie z tego względu musiał pożegnać się z myślą o dalszej karierze akademickiej, z tego też względu nie został powołany do armii w chwili wybuchu
II wojny światowej
. Lata 1939-1948 spędził Barthes na studiowaniu
gramatyki
i
filologii
; opublikował wówczas pierwsze prace, parał się medycyną. W roku 1948 powrócił do zajęć akademickich - podejmował (raczej dorywczo) pracę w Instytutach Francuskich we
Francji
,
Rumunii
i
Egipcie
. Udzielał się wówczas jako autor w lewicowym czasopiśmie paryskim Combat - z artykułów tam publikowanych stworzył swe pierwsze poważne dzieło Le degré zéro de l'écriture(1953). W 1952 roku Barthes trafił do
Centre national de la recherche scientifique
, gdzie studiował
leksykologię
i
socjologię
. We wczesnych latach sześćdziesiątych zajmował się
semiologią
i
strukturalizmem
- pracował na różnych stanowiskach w różnych miastach we Francji; jego - widoczne w publikowanych wówczas pracach - nieortodoksyjne myślenie sprawiło, że znalazł się w konflikcie z innymi myślicielem francuskim, Raymondem Picardem, który zaatakował new criticism (z kierunkiem tym - błędnie - utożsamił on Barthesa) za obskurantyzm i brak szacunku dla korzeni kultury literackiej. Pod koniec lat sześćdziesiątych Barthes ugruntował swą pozycję. Odbył podróże do
USA
i
Japonii
, pisał do awangardowego magazynu literackiego Tel Quel. W latach siedemdziesiątych kontynuował prace krytycznoliterackie, dążąc do nowych ideałów tekstualności i neutralności powieściowej. W 1977 otrzymał katedrę
semiologii
w
Collège de France
. W tym samym roku zmarła jego matka - Barthes bardzo boleśnie przeżył tę stratę. W swym ostatnim wielkim dziele La chambre claire (Światło obrazu) Barthes przywołuje jej postać: tekst ten jest, z jednej strony, teorią komunikacji odbywającej się za pośrednictwem medium fotografii, z drugiej zaś medytacją nad starą fotografią matki. W pracach lingwistycznych i semiotycznych Barthesa można wyróżnić trzy fazy: zrazu dla jego ujęcia
mitologii
codzienności (Mitologie) miarodajne były poglądy teoretyków takich jak
André Gide
,
Karl Marx
i
Bertolt Brecht
; później można dostrzec w nich wpływy językoznawców, pojawiają się zatem nazwiska takie, jak:
Ferdinand de Saussure
,
Roman Ossipowicz Jakobson
oraz
Louis Hjelmslev
. Nie chcąc dopuścić do powstania sytuacji, w której
semiologia
ugrzęźnie w dogmatach naukowych, Barthes podjął próbę uwzględniania w swych pracach perspektywy filozoficznej i psychologicznej, ulegając wpływowi dzieła
Jacques'a Lacana
. Mimo to jakakolwiek systematyzacja dzieła Barthesa to zadanie problematyczne: zrazu zafascynowany jakimś tematem, wkrótce go porzucał, zajmował się czymś innym, pozostawiając dokończenie już rozpoczętego dzieła współpracownikom. Ta zasada "przedłużania" i "zmiany miejsca" (Barthes: dépaysement) uchodzi za "demitologizującą zasadę główną" dzieła Barthesa, choć niektórzy badacze dostrzegają w tym uleganie eskapizmowi. Barthes był wielkim znawcą muzyki, był pianistą i kompozytorem. Interesował się też malarstwem - zachęcił go do tego jego przyjaciel Cy Twombly. Potrącony 25 lutego 1980 roku przez ciężarówkę (wychodził z przyjęcia u prezydenta
François Mitterranda
), Barthes zmarł miesiąc później w paryskim szpitalu. Zbiór (rzekomej) korespondencji Barthes'a, dokumentujący plany akademickie, ogromną miłość do matki i niezwykle intensywną, homoseksualną miłość do Edmonda (pieszczotliwie i konsekwentnie nazywanego "cheri"), znaleźć można w książce Ewy Kulryluk "ENCYKLOPEDIEROTYK", SIC!, Warszawa 2001. BibliografiaDzieła wszystkie Barthesa: - Le neutre, cours et séminaires au Collège de France 1977 – 1978, éd. Seuil/Imec, 2002
- Comment vivre ensemble, cours et séminaires au Collège de France 1976 – 1977, éd. Seuil/Imec, 2002
- Ecrits sur le théâtre, éd. Seuil, 2002
- Le plaisir du texte précédé de Variations sur l'écriture, éd. Seuil, 2000
- Œuvres complètes, tome I, éd. Seuil, 1993
- Œuvres complètes, tome II, éd. Seuil, 1994
- Œuvres complètes, tome III, éd. Seuil, 1995
- Incidents, éd. Seuil, 1987
- L'aventure sémiologique, éd. Seuil, 1985
- Le bruissement de la langue. Essais critiques IV, éd. Seuil, 1984
- All except you. Paul Steinberg, éd. Repères, 1983
- L'obvie et l'obtus. Essais critiques III, éd. Seuil, 1982
- Le grain de la voix. Entretiens, 1962-1980, éd. Seuil, 1981
- Sur la littérature, éd. Presses Universitaires de Grenoble, 1980
- La chambre claire. Note sur la photographie, éd. Gallimard/Seuil/Cahiers du cinéma, 1980
- Sollers écrivain, éd. Seuil, 1979
- Leçon, éd. Seuil, 1978
- Fragments d'un discours amoureux, éd. Seuil, 1977
- Alors la Chine ? , éd. Christian Bourgois, 1975
- Roland Barthes par Roland Barthes, éd. Seuil, 1975
- Le plaisir du texte, éd. Seuil, 1973
- Nouveaux essais critiques, éd. Seuil 1972
- Sade, Fourier, Loyola, éd. Seuil, 1971
- L'empire des signes, éd. Skira, 1970
- S/Z, éd. Seuil, 1970
- Système de la mode, éd. Seuil 1967
- Critique et vérité, éd. Seuil, 1966.
- Eléments de sémiologie, éd. Denoël/Gonthier, 1965
- Essais critiques, éd. Seuil, 1964
- La tour Eiffel, éd. Centre National de la photographie/Seuil, 1964
- Sur Racine, éd. Seuil, 1963
- Mythologies, éd. Seuil, 1957
- Michelet par lui-même, éd. Seuil, 1954
- Le degré zéro de l'écriture, éd. Seuil, 1953
Bibliografia w języku polskim- Stopień zero pisania, Warszawa 2009,
Wydawnictwo Fundacji Aletheia
, (Le degré zéro de l'écriture,
1953
)
- Mit i znak. Eseje, Warszawa 1970,
PIW
(zawiera m.in. ocenzurowany wybór tekstów z Mythologies,
1957
)
- Mitologie, wyd. I: (Pisma, Tom 2), Warszawa 2000, ,
Wydawnictwo KR
; wyd II: Warszawa 2008,
Wydawnictwo Fundacji Aletheia
, (Mythologies,
1957
)
- Podstawy semiologii, tł. Anna Turczyn, Kraków 2009,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
, Seria EIDOS, (Eléments de sémiologie
1965
)
- System Mody,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
, Kraków 2005,
seria Cultura
, (Système de la mode,
1967
)
- Imperium znaków, Warszawa, wyd. I: 1999, , wyd. II: 2004, ,
Wydawnictwo KR
, (L'empire des signes,
1970
, zerwanie z 'fazą strukturalizmu' w twórczości Barthes'a)
- S/Z (Pisma, Tom 1), Warszawa 1999,
Wydawnictwo KR
, (S/Z,
1970
)
- Sade, Fourier, Loyola, Warszawa 1996,
Wydawnictwo KR
, (Sade, Fourier, Loyola,
1971
)
- Przyjemność tekstu, Warszawa 1997,
Wydawnictwo KR
, (Le plaisir du texte,
1973
)
- Fragmenty dyskursu miłosnego (Pisma, Tom 2), Warszawa 1999,
Wydawnictwo KR
, (Fragments d'un discours amoureux,
1977
)
- Lektury (Pisma, Tom 4),
Wydawnictwo KR
, Warszawa 2001, (teksty z lat 1964-1980 wybrane z: Œuvres complètes T. 2, Œuvres complètes T. 3)
- Światło obrazu. Uwagi o fotografii, Warszawa, wyd. I: 1996 , wyd II: 2008 ,
Wydawnictwo Fundacji Aletheia
, (La chambre claire. Note sur la photographie,
1980
)
- Wychodząc z kina, przeł. Ł. Demby, [w:] Interpretacja dzieła filmowego - antologia przekładów, red.
Wiesław Godzic
, Uniwersytet Jagielloński - skrypty uczelniane (nr 679), Kraków 1993,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
, s. 157-160.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Roland Barthes":
1972
...
1986
...
Stepan Bandera
...
Lata 90. XX wieku
...
1979
...
1962
...
1958
...
1964
...
1938
...
1965
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Roland Barthes":
Idealny rycerz - Roland (plansza 10)
...
044. Brema (plansza 11)
...
Idealny rycerz - Roland (plansza 7)
...
|