Eugeniusz III, wcześniej Bernardo da Pisa (ur. najpóźniej w
1085
[1] w
Pizie
, zm. 8 lipca
1153
w
Tivoli
) –
papież
w okresie od
15 lutego
1145 do
8 lipca
1153,
błogosławiony Kościoła katolickiego
.
Był pierwszym papieżem z zakonu
cystersów
. Został
beatyfikowany
dekretem z 28 grudnia 1872, przez
bł. papieża Piusa IX
. Jego
wspomnienie liturgiczne
w
Kościele katolickim
obchodzone jest 8 lipca[2].
Wczesne życie
Wiadomo, że Bernard urodził się w Pizie i że jego ojciec miał na imię Godius[3], poza tym jednak na temat jego pochodzenia brak pewnych informacji. Powszechnie przypisywana mu przynależność do szlacheckiego rodu Paganelli po raz pierwszy jest wspomniana dopiero w źródłach z końca XVI wieku, nie mających większej wartości historycznej[4].
W 1106 Bernardo jest poświadczony jako kanonik regularny przy katedrze pizańskiej, a w latach 1115–1129 jako subdiakon[5]. W latach 1133–1138, sprawował urząd wicedominusa archidiecezji pizańskiej[6]. W tym też okresie (po 5 maja 1134) przyjął święcenia kapłańskie z rąk papieża Innocentego II[7]. Prawdopodobnie w
1135
roku na odbywającym się w Pizie synodzie spotkał
Bernarda z Clairvaux
, i pod jego wpływem w
1138
wstąpił zakonu cysterskiego. Przez krótki czas był mnichem w
Clairvaux
, jednak już w
1139
powrócił do Italii jako przełożony wspólnoty cysterskiej w
Scandriglia
w Lacjum. W
1140
został
opatem
położonego niedaleko Rzymu klasztoru S. Anastasio alle Tre Fontane, który
papież Innocenty II
nadał wówczas cystersom. Niektóre kroniki podają, że wkrótce potem został mianowany kardynałem-prezbiterem, co jednak wydaje się mało prawdopodobne[8].
Wybór na papieża
15 lutego
1145 roku, w dniu śmierci papieża
Lucjusza II
, kardynałowie niespodziewanie obrali go na nowego papieża. Bernard przyjął wybór i przybrał imię Eugeniusz III.
Pontyfikat
Eugeniusz III został papieżem w bardzo trudnym momencie. W
Rzymie
powstała dwa lata wcześniej komuna miejska była przeciwna świeckiej władzy papieża. W chwili wyboru Eugeniusza w mieście trwała zbrojna rewolta, która uniemożliwiła jego intronizację. Do jego konsekracji i koronacji doszło w położonym poza miastem opactwie Farfa
18 lutego
1145.
Wskutek zatargów z komuną miejską Eugeniusz III przez większą część swego pontyfikatu (do grudnia 1145, 1147-1149 i 1150-1152) rezydował poza Rzymem. Jego powroty, możliwe wyłącznie dzięki zbrojnej pomocy króla sycylijskiego
Rogera II
, okazywały się za każdym razem krótkotrwałe. Na ten czas przypada kariera trybuna ludowego
Arnolda z Brescii
, jednego z liderów rzymskiego stronnictwa republikańskiego.
Siedzibami papieża były kolejno Tivoli, Viterbo i Siena, jednak w latach 1147-49 odbył on podróż do Francji, gdzie przewodniczył wielu synodom poświęconym głównie reformie duchowieństwa. Chodziło zwłaszcza o potępienie nadmiernego bogactwa i chciwości duchownych. Sam papież świecił dobrym przykładem, kontynuując skromny, klasztorny tryb życia. Przez pewien czas siedzibą papiestwa było opactwo Clairvaux. Eugeniusz III utrzymywał zresztą regularną korespondencję z opatem Bernardem z Clairvaux i chętnie korzystał z jego rad.
Z inicjatywy papieża Eugeniusza III doszło do zakończonej klęską
II krucjaty
(1147-49). Porażka tego przedsięwzięcia poważnie nadwerężyła autorytet papiestwa oraz Bernarda z Clairvaux, który mocno zaangażował się w jej propagowanie. Polska i Saksonia zostały zwolnione od udziału w wyprawie do Ziemi Świętej w zamian za
uderzenie na pogańskich Słowian Połabskich
.
Eugeniusz III dbał o rozwój kościoła w najdalszych zakątkach Europy. W latach 1151-52 w Irlandii przebywał jego legat kardynał
Giovanni Paparoni
, który ustanowił w tym kraju cztery metropolie. W 1152 wysłał do Skandynawii kardynała-legata
Nicholasa z Albano
, który ustanowił nowe arcybiskupstwo Norwegii w Nidaros, uniezależniając kościół norweski od duńskiej metropolii w
Lund
. Natomiast stosunki papiestwa z Polską w tym okresie nie układały się dobrze. Polski episkopat wbrew woli papieża udzielał poparcia młodszym braciom wygnanego w 1146 księcia-seniora
Władysława II
. Przebywający w Polsce w 1148 legat papieski
Guido di Crema
rzucił na kraj interdykt (zignorowany przez polskich biskupów), a w następnych latach legaci wysyłani do Europy Środkowej omijali Polskę; do wznowienia kontaktów doszło dopiero po śmierci Eugeniusza III.
Za jego pontyfikatu w
1150
roku doszło do ostatecznego uformowania się
Kolegium Kardynalskiego
jako samodzielnej, korporacyjnej struktury kościelnej.
Papież Eugeniusz III zmarł w Tivoli.
Kardynałowie z nominacji Eugeniusza III
Przypisy
- ↑ Ponieważ w 1106 był już subdiakonem, musiał mieć wówczas co najmniej 21 lat.
- ↑
Pope Blessed Eugene III
- Catholic Encyclopedia (
ang.
)
- ↑ Horn, s. 31.
- ↑ Horn, s. 28-33; Brixius, s. 86;
Eugeno III
- ↑ Horn, s. 35.
- ↑ Horn, s. 34-35
- ↑ Horn, s. 35–36.
- ↑ Bernhardi, s. 451-452; Brixius, s. 41; oraz Zenker, s. 184-187, bazując na tych zapisach kronikarskich opowiedzieli się za przynależnością Bernarda do Kolegium Kardynałów. Horn, s. 42-45, wysunął jednak poważne argumenty przeciwko temu twierdzeniu: Bernardo da Pisa nie jest poświadczony jako kardynał w żadnym znanym nam dokumencie, świadectwa kronikarzy - niezbyt zresztą liczne - dają się wytłumaczyć pomyleniem klasztoru S. Anastasio z kościołem kardynalskim S. Anastasia, a z treści listu Bernarda z Clairvaux wystosowanego do kardynałów krótko po jego wyborze wynika, że nie należał on do Kolegium Kardynalskiego.
Bibliografia
- M. Horn, Studien zur Geschichte Papst Eugens III.(1145-1153), Lang 1992
- I.S.Robinson, The Papacy 1073-1198. Continuity and innovation, Cambridge University Press, 1990
- B. Zenker, Die Mitglieder des Kardinalkollegiums von 1130 bis 1159, Würzburg 1964, s. 97, 184-187
- J. M. Brixius, Die Mitglieder des Kardinalkollegiums von 1130-1181, Berlin 1912, s. 41 nr 7, s. 86-87
- M. Gryczyński, Leksykon papieży, Katowice 2007
- K. Dopierała, Księga papieży, Wyd. Pallotinum, Poznań 1996
- W. Bernhardi, Konrad III, Lipsk 1883
Linki zewnętrzne