Ambroży, właśc. Ambrosius Aurelius,
scs.
Swiatitiel Amwrosij, jepiskop Mediołanskij (ur. ok.
339
r. w
Trewirze
, zm.
4 kwietnia
397
r. w
Mediolanie
) –
arcybiskup Mediolanu
,
święty
Kościoła katolickiego
,
ojciec
i
doktor Kościoła
, święty
prawosławny
.
Żywot świętego
Ambroży zarządzał rzymskimi prowincjami
Ligurią
i
Emilią
, był prawnikiem i doradcą cesarzy
Gracjana
i
Teodozjusza I Wielkiego
. Został wybrany biskupem. W momencie
konsekracji
oddał Kościołowi i ubogim cały swój majątek. Prowadził spór z
arianami
, zwalczał herezję ariańską. Przez dwa miesiące wytrzymywał oblężenie arian w bazylice Porziana w Mediolanie.
Młodość i nauka
Pochodził z arystokratycznej rodziny rzymskiej. Jego ojciec był prefektem Galii z ramienia cesarza
Konstantyna Wielkiego
. Urodził się w Trewirze ok. 339 r. jako najmłodsze dziecko. Miał dwoje rodzeństwa: siostrę Marcelinę, które poświęciła się na służbę Bogu jako
dziewica konsekrowana
oraz brata Urbaniusa Satyrusa, który zmarł przedwcześnie. Legenda mówi, że gdy Ambroży był dzieckiem, pewnego razu przyleciały do niego pszczoły i zaczęły wchodzić mu do ust, ale zaraz wylatywały i unosiły się w górę nic złego mu nie czyniąc. Przez jego ojca zostało to odczytane jako znak-przepowiednię, że Ambroży będzie kimś wielkim. Po przedwczesnej śmierci jego ojca, matka przeniosła się do
Rzymu
, aby umożliwić dzieciom odpowiednie wykształcenie. Ambroży jest pierwszym zachodnim ojcem Kościoła, który się urodził i wychował w rodzinie chrześcijańskiej. Otrzymał staranne wykształcenie w Rzymie, gdzie ukończył studium gramatyki, retoryki i prawa. Poznał też dzieła klasycznych autorów rzymskich, takich jak
Wergiliusz
,
Cyceron
czy
Salustiusz
. Poznał też podstawy filozofii. Bardziej gruntowne wykształcenie zdobywał dopiero wtedy, gdy został biskupem. Po ukończeniu studiów wraz z bratem przeniósł się na dwór prefekta Rufina, a następnie Probusa do
Sirmium
. Tam otrzymał wysokie stanowisko w sądownictwie.
Gubernator
Ok.
370
r. został mianowany gubernatorem Ligurii i Emilii z siedzibą w Mediolanie, gdyż miasto to spełniało w tym czasie rolę stolicy
cesarstwa zachodniorzymskiego
. W Mediolanie wielkie wpływy mieli arianie dzięki pozycji biskupa Auksencjusza, pochodzącego z
Kapadocji
, ustanowionego na synodzie w Mediolanie (355 r.) w miejsce zesłanego w łańcuchach biskupa Dionizego. W tym czasie przez mającego poglądy ariańskie
cesarza
Konstancjusza
zesłany został także
Papież Liberiusz
. Diecezja Mediolanu rozrywana była przez ciągły konflikt między wiernymi wyznającymi arianizm a prawowiernymi katolikami. Auksencjusz zmarł w
374
r., co wzmogło niepokoje, bo katoliccy wierni nie chcieli dopuścić do wyboru nowego biskupa o poglądach ariańskich. Ambroży, będąc urzędnikiem odpowiedzialnym za porządek w prowincji i w mieście, chciał osobiście uspokoić lud zgromadzony w katedrze. Gdy wkroczył do świątyni, jak pisze jego sekretarz Paulin w Vita Ambrosii, jakieś dziecko zawołało: Ambrosium episcopum! (Ambrożego na biskupa!). Propozycja ta wydawała się kompromisowa dla obu stronnictw i Ambroży został obwołany biskupem Mediolanu. Początkowo nie chciał się na to zgodzić, ale ostatecznie uznał, że głos ludu jest głosem Boga. W chwili elekcji był dopiero
katechumenem
, dlatego wkrótce, 24 listopada 374 r. został ochrzczony, a 7 grudnia otrzymał
sakrę
.
Działalność biskupia
Zostawszy biskupem, postanowił pogłębić swą formację teologiczną pod kierunkiem kapłana
Symplicjana
, z resztą jego następcy na stolicy biskupiej w Mediolanie. Studiował przeważnie pisarzy greckich, ponieważ dobrze znał język grecki. Zainteresował się
Orygenesem
. Znał pisma
Klemensa Aleksandryjskiego
,
św. Atanazego
,
św. Bazylego Wielkiego
,
św. Cyryla Jerozolimskiego
,
św. Grzegorza z Nazjanzu
i innych. Znał też dzieła pisarzy niechrześcijańskich, np.
Filona z Aleksandrii
i
Plotyna
. Doszedł do niezwykłej erudycji w teologii, tak że swobodnie nauczał lud i objaśniał
Pismo Święte
. Był bardzo gorliwym duszpasterzem i wybitnym mówcą. Wiele wysiłku wkładał w przygotowanie katechumenów, głównie poprzez głoszenie katechez
mistagogicznych
. Energicznie i skutecznie występował przeciw arianom. Dzięki jego działalności potępiono przeciwników postanowień
I Soboru Nicejskiego
i zdjęto ich ze stanowisk biskupich. Przyczynił się walnie do zakończenia kontrowersji ariańskiej na Zachodzie. Jednocześnie słynął z dobroczynności. Podczas najazdu
Gotów
w
378
r. polecił przetopić kościelne naczynia liturgiczne w celu uzyskania środków na pomoc dla biednych. Cieszył się wielkim autorytetem nie tylko u wiernych swojej diecezji, ale nawet u cesarzy, chociaż stawiał im często wysokie wymagania. Zmarł w
Wielką Sobotę
, 4 kwietnia 397.
Kult
Jego
relikwie
spoczywają w
bazylice św. Ambrożego w Mediolanie
.
- Patronat
Św. Ambroży uchodzi za
patrona
pszczelarzy
, co wiąże się z legendą o pszczołach składających miód na jego ustach.
- Dzień obchodów
Wspomnienie liturgiczne
obchodzone jest w
Kościele katolickim
7 grudnia
.
Cerkiew prawosławna wspomina świętego 7/20 grudnia [1], tj.
20 grudnia
wg
kalendarza gregoriańskiego
.
Dzieła
Święty Ambroży napisał wiele traktatów teologicznych i przyczynił się do reformy
liturgii
. To z jego rąk
św. Augustyn
przyjął
chrzest
.
Wybrane przekłady polskie[2]:
- Listy.
O. Polikarp Nowak
OFM (Przekład i przypisy), Ks. Józef Naumowicz (Wstęp i opracowanie), Wydawnictwo "M" BOK 10, Kraków 1997, s. 305.
- Hexaemeron. Władysław Szołdrski CSsR (przekład), Andrzej Mateusz Bogucki OP (wstęp), ks. Wincenty Myszor (Opracowanie). ATK PSP 4, Warszawa 1969, s. 247.
- Wybór pism. O pokucie. O ucieczce od świata. O dobrach przynoszonych przez śmierć. Władysław Szołdrski (przekład), Cyryl Andrzej Guryn OFMConv, Emil Stanula CSsR (wstęp i oprac.)ATK PSP 7, Warszawa 1971, s. 194.
- Wyjaśnienie symbolu. O tajemnicach. O sakramentach. ks. Ludwik Gładyszewski (Przekład, wstęp i opracowanie), WAM Źródła Myśli Teologicznej 31, Kraków 2004, s. 111.
- Wykład Ewangelii według św. Łukasza. Władysław Szołdrski (przekład), Andrzej Mateusz Bogucki OP (oprac. i wstęp), ATK PSP 16, Warszawa 1977, s. 504.
Zobacz też
Przypisy
- ↑
podwójne datowanie
- ↑ Prełna lista przekładów do 2004 r. zob. Wojciech Stawiszyński: Bibliografia patrystyczna 1901-2004. Kraków: Homini, 2005, ss. 43-59. .
Źródła