Joachim Lelewel (ur.
22 marca
1786
w
Warszawie
, zm.
29 maja
1861
w
Paryżu
) – polski historyk,
numizmatyk
,
poliglota
(znał 12 języków),
heraldyk
i działacz polityczny.
Biografia
Pochodził ze
spolonizowanej
szlachty
pruskiej
. Jego dziadkiem był Heinrich
Lölhöffel von Löwensprung
. Profesor
Uniwersytetu Wileńskiego
i
Uniwersytetu Warszawskiego
, poseł na
sejm
(
1830
) z powiatu
żelechowskiego
, przewodniczący sejmowej Komisji Praw Organicznych i Administracyjnych.
Członek kierowanej przez
Adama Czartoryskiego
Rady Administracyjnej w
powstaniu listopadowym
(
1830
-
1831
), członek
Rządu Narodowego
. Był też prezesem założonego w trakcie powstania listopadowego
Towarzystwa Patriotycznego
- radykalnego odłamu obozu powstańczego, dążącego do wprowadzenia fundamentalnych reform społecznych. Przypisuje mu się zorganizowanie demonstracji patriotycznej
25 stycznia
1831
, ku czci
dekabrystów
. Jest prawdopodobnie autorem hasła
Za wolność naszą i waszą
, które widniało na sztandarach powstańczych.
5 października
1831 roku wraz z
oddziałami powstańczymi
pod dowództwem ostatniego
wodza naczelnego
powstania
gen. dyw. Macieja Rybińskiego
przekroczył granicę
Królestwa Polskiego
i
Prus
w okolicach wsi
Jastrzębie
gdzie ogłoszono kapitulację i złożono broń. Wraz z armią na
emigrację
udały się też władze powstańcze z ostatnim
prezesem Rządu Narodowego
Bonawenturą Niemojowskim
, członkowie
sejmu
, liczni politycy oraz znani poeci
porucznik
Wincenty Pol
i
Seweryn Goszczyński
. Odchodząc na obczyznę świadczyli, że nie zrezygnują z podjętego celu. Po przekroczeniu granicy pruskiej na rzece
Pissie
wraz z żołnierzami armii polskiej został
internowani
w obozie nad
Drwęcą
w okolicach zabudowań klasztoru
franciszkanów
w
Brodnicy
.
Po upadku powstania emigrował z kraju; na emigracji był działaczem, a potem przywódcą
Młodej Polski
, założonej w szwajcarskim
Bernie
półtajnej organizacji o charakterze demokratyczno-republikańskim, związanej z
Młodą Europą
Giuseppe Mazziniego
. W
1837
założył i kierował
Zjednoczeniem Emigracji Polskiej
, które dążyło do politycznego zjednoczenia całej polskiej emigracji (nie mylić ze Zjednoczeniem Emigracji Polskiej powstałym w Paryżu w
1866
roku).
Politycznie był zwolennikiem ustroju republikańskiego, zaś zainicjowana przez niego tzw.
Szkoła lelewelowska
(badająca procesy historyczne w ich całości) miała istotny wpływ na rozwój polskiej historiografii.
Był również założycielem, w
1815
roku,
Tygodnika Wileńskiego
- czasopisma o charakterze naukowo-literackim, na łamach którego debiutował m.in.
Adam Mickiewicz
. Pomysłodawca odznaczenia w randze orderu "
Gwiazda Wytrwałości
".
Brat
Jana Pawła Lelewela
, inżyniera i malarza, syn Karola Maurycego Lelewela, prawnika i w latach
1778
-
1794
skarbnika
Komisji Edukacji Narodowej
.
Rodzina pochodziła z
Austrii
, gdzie nosiła nazwisko von Loelhöffel. W XVII wieku przeniosła się do
Prus Wschodnich
, uzyskując
indygenat
z nazwiskiem Loelhöffel von Löwensprung. W r.
1768
Karol Maurycy von Löwensprung, ojciec Joachima, otrzymał polski indygenat ze zmianą nazwiska na Lelewel.
Genealogia
4. Henryk Loelhoeffel de Loewensprung | | | |
| | 2. Karol Maurycy Lelewel |
5. Konstancja von Jauch | | | | |
| | | 1. Joachim Lelewel |
6. Franciszek Ignacy Szeluta-Małynicki h.
Kalwaria
| | |
| | 3. Ewa Szeluta-Małynicki h.
Kalwaria
| | |
7. Antonina Cieciszowska z Cieciszewa h.
Pierzchała
| | | |
|
Twórczość
- J. Lelewel, Vincent Kadłubek: Ein historisch-kritischer Beytrag zur slavischen Literatur - par hrabia Józef Maksymilian Ossoliński, Joachim Lelewel, Samuel Gottlieb Linde - 1822 - 1250 pages
- J. Lelewel, Bibljograficznych ksiạg dwoje: w których rozebrane i pomnożone zostały dwa dzieła Jerzego – 1823
- J. Lelewel, Tableau de la Pologne ancienne et moderne: sous les rapports géographiques, statistiques ... par Conrad Malte-Brun,
Leonard Chodźko
, Joachim Lelewel, Michał Podczaszyński – 1830
- Śpiewy historyczne Niemcewicza: z uwagami Lelewela par
Julian Ursyn Niemcewicz
, Joachim Lelewel - 1835 - 485 pages
- Numismatique du Moyen-Age considérée sous le Rapport du Type par Joachim Lelewel, Jozef Straszewicz – 1835
- Pythéas de Marseille et la géographie de son temps - 1836 - 74 pages
- Joachim Lelewel's kleinere Schriften geographisch-historischen Inhalts - 1836 - 270 pages
- Type gaulois ou celtique: atlas - 1841
- Histoire de la Pologne par Joachim Lelewel (vol. 1 - 2). Paris - Lille 1844
- Géographie du moyen âge – 1852
- Notice historique sur Benjamin de Tudèle - par Eliakim Carmoly, Joachim Lelewel - 1852 - 41 pages
- Polska wieków średnich: czyli Joachima Lelewela w dziejach narodowych polskich spostrzeżenia 1786-1861 – 1856
- Épilogue de la géographie du moyen âge - 1857 - 616 pages
- Histoire de la Lituanie et de la Ruthénie jusqu'à leur union définitive avec la Pologne conclue à Lublin en 1569... - 1861
- Dzieje Polski które stryj synowcom swoim opowiedział - 1863 - 510 pages
- Listy emigracyjne Joachima Lelewela. Wydała i wstępem poprzedziła
Helena Więckowska
. (Pięć tomów). Tom I (1831-1835) wydany w 1948 i tom II (1836-1841) w 1949 oraz tom III (1842-1848) wyd. w 1952 w Krakowie przez Polską Akademię Umiejętności. Tom IV (1849-1861) wyd. w 1954 i tom V (1831-1860), wyd. w 1956 jako dodatek przez
Ossolineum
we Wrocławiu i w Krakowie oraz Indeks Ogólny do 5 tomów.
Ciekawostki
Kołyska- dar Augusta II Mocnego
Przedmiot związany z rodziną Lelewelów można oglądać w Gmachu Głównym
Muzeum Narodowego w Krakowie
. Jest to kołyska z 1710 roku. Podarował ją król
August II Mocny
Joachimowi Danielowi Lelewelowi, pradziadkowi Joachima Lelewela, z okazji chrztu jego syna.
Bibliografia
Linki zewnętrzne