Bitwa koło wyspy Savo - pierwsze ze
starć morskich
podczas
walk o Guadalcanal
w czasie
II wojny światowej
, stoczone w nocy
9 sierpnia
1942
pomiędzy okrętami
japońskimi
a
alianckimi
(
amerykańskimi
i
australijskimi
).
Przed bitwą
O świcie 7 sierpnia oddziały amerykańskie, wspierane przez marynarkę wojenną,
wylądowały
na uprzednio zajętej przez Japończyków wyspie
Guadalcanal
w archipelagu
Wysp Salomona
, spychając oddziały japońskie w głąb wyspy. Dowództwo japońskiej 8. Floty natychmiast podjęło decyzję kontrakcji. W dniach 7-8 sierpnia okręty amerykańskie były atakowane przez lotnictwo z bazy Rabaul, które zatopiło transportowiec USS "George F. Elliot" i uszkodziło niszczyciel "Jarvis". Japończycy stracili 36 samolotów, Amerykanie 19, w tym 14 myśliwców pokładowych.
Już po południu 7 sierpnia zespół okrętów japońskich, pod dowództwem samego dowódcy 8. Floty, wiceadmirała
Gunichi Mikawy
, wypłynął z bazy w
Rabaulu
. Zespół składał się z 5
krążowników ciężkich
: flagowego "
Chokai
", uzbrojonego w 10 dział kalibru 203 mm oraz 4 mniejszych "
Furutaka
", "
Kako
", "
Aoba
" i "Kinugasa" z 6 działami 203 mm każdy. W skład zespołu wchodziły też 2
krążowniki lekkie
: "
Yūbari
" i "Tenryū" i 1
niszczyciel
"Yunagi". W sumie wiceadmirał Mikawa rozporządzał 34 działami 203-milimetrowymi, 10 działami 140-milimetrowymi, 27 działami 127-milimetrowymi i 120-milimetrowymi oraz ponad 60 wyrzutniami torpedowymi, z czego 48 stanowiły wyrzutnie największego kalibru 609 mm.
Amerykanie w tym czasie w dalszym ciągu prowadzili wyładunek oddziałów i sprzętu ze statków transportowych, osłanianych bezpośrednio przez zespół okrętów Task Force TF-62 kontradmirała
Richmonda Turnera
. Zespół ten składał się z 6 krążowników ciężkich, 2 lekkich oraz kilkunastu niszczycieli, z czego 3 krążowniki były australijskie. W dalszej osłonie znajdowały się między innymi
pancernik
i 3
lotniskowce
. Amerykanie dowiedzieli się od samolotu rozpoznawczego o zbliżającym się zespole nieprzyjaciela już wieczorem 8 sierpnia, jednak przypuszczali, że Japończycy zaatakują dopiero rano za pomocą lotnictwa, zwłaszcza, że z błędnego meldunku samolotu wynikało, że w zespole znajdują się także transportowce wodnosamolotów. W obawie, żeby nieprzyjaciel nie zagroził najcenniejszym lotniskowcom, admirał
Frank Jack Fletcher
wycofał amerykańskie lotniskowce na południe.
Bitwa
Admirał Mikawa, zbliżając się z dużą szybkością od zachodu, postanowił zaatakować natychmiast w nocy, obawiając się amerykańskiego lotnictwa w dzień. Niezauważeni przez dwa amerykańskie dozorujące niszczyciele, Japończycy w
szyku torowym
wpłynęli w przesmyk pomiędzy Guadalcanalem a małą wysepką Savo.
Po minięciu Savo z lewej burty, około godziny 1.37 w nocy 9 sierpnia, Japończycy natknęli się w odległości 4,5 km na południowy zespół patrolujących alianckich okrętów, w składzie dwóch ciężkich krążowników i dwóch niszczycieli. Japończycy, wciąż niedostrzeżeni, wystrzelili torpedy, które okazały się jednak niecelne, po czym ok. godziny 1.42 otwarli ogień. W ciągu 2 minut wyłączony został z walki australijski krążownik HMAS "Canberra", trafiony 24 pociskami. Trafienie w
mostek
zabiło między innymi dowódcę okrętu kmdr. F.E. Gettinga, trafienie w
maszynownię
zatrzymało płonący okręt i odcięło dopływ prądu. Działa "Canberry", pomimo, że zostały zwrócone na burtę, nie zdążyły otworzyć ognia - oddano tylko jeden strzał[1]. Ostrzał japońskich okrętów podjął natomiast od razu niszczyciel USS "Patterson", który dostrzegł je jako pierwszy, lecz nie zdołał odpalić torped, a sam został uszkodzony przez lekkie krążowniki "Yubari" i "Tenryu". Uszkodził jednak lekko krążownik "Kinugasa"[1]. Niszczyciel USS "Bagley" zdołał odpalić 4 torpedy, które nie miały jednak szans trafić japońskich okrętów (nie jest jednak wykluczone, że część tej salwy trafiła krążownik "Canberra)[1]. Japoński zespół podążał dalej, natykając się na płynący w pewnej odległości za "Canberrą" i prawie niezaalarmowany krążownik USS "Chicago". Po wymanewrowaniu kilku zauważonych torped, około 1.47 kolejna torpeda (najprawdopodobniej z niszczyciela "Yunagi") trafiła z lewej burty i urwała krążownikowi część
dziobu
, jeszcze jedna trafiła, lecz nie wybuchła[1]. Uszkodzony okręt, ostrzelany dodatkowo przez japońskie krążowniki, starał się kontynuować bój, oddając kilka mało skutecznych strzałów do zauważonego w świetle reflektorów ostatniego w szyku niszczyciela, lecz japoński zespół już wówczas odpłynął na północ. Zaskoczony i nie do końca zorientowany w sytuacji dowódca "Chicago" komandor Howard Bode popełnił następnie błąd, nie alarmując o ataku pozostałych okrętów.
Tymczasem amerykański północny zespół, składający się z 3 ciężkich krążowników typu New Orleans: USS "Astoria", "Quincy" i "Vincennes", patrolował pomiędzy Savo a północną wyspą Florida. Amerykanie wprawdzie usłyszeli w oddali wystrzały i wybuchy podwodne, lecz zignorowali je jako odgłosy artylerii przeciwlotniczej lub wybuchów bomb głębinowych. Około godziny 1.53, japoński zespół, płynąc na północ, zauważył amerykańskie okręty i oświetlając reflektorami kompletnie zaskoczonego przeciwnika, otworzył do nich ogień. W ciągu kilkunastu minut wszystkie trzy krążowniki amerykańskie zmieniły się w płonące wraki. "Quincy" i "Vincennes" zostały ponadto trafione torpedami i oba zatonęły przed godziną 3. "Quincy" zdołał przy tym uszkodzić lekko krążownik "
Chokai
".
Podsumowanie
Amerykańskie niszczyciele zdejmują załogę z uszkodzonej "Canberry"
Po godzinie 2 zespół japoński opuścił bez strat pole boju, odpływając na zachód i uszkadzając jeszcze patrolujący niszczyciel USS "Ralph Talbot". Następnego dnia zatonęły ciężko uszkodzone "Astoria" i "Canberra", ten ostatni musiał być dobity torpedami. Na skutek bitwy zginęło 1023 marynarzy amerykańskich i australijskich (709 zostało rannych) oraz 38 japońskich (33 rannych). Zatopione zostały 4 krążowniki alianckie, a jeden uszkodzony oraz uszkodzono dwa niszczyciele.
Wśród przyczyn amerykańskiej klęski były zaniedbania w komunikacji między okrętami, zlekceważenie zbliżania się wykrytego japońskiego zespołu, niedocenienie możliwości i umiejętności przeciwnika, a także znużenie załóg, połączone ze świetnym wyszkoleniem w nocnych walkach i śmiałym dowodzeniem po stronie japońskiej.
Błyskotliwy sukces japoński nie został jednak wykorzystany, gdyż Japończycy, chcąc ujść spod ewentualnych ataków lotnictwa, nie zniszczyli bezbronnych już statków transportowych u brzegów Guadalcanalu. 9 sierpnia w dzień japońskie lotnictwo zatopiło uszkodzony wcześniej niszczyciel USS "Jarvis". Z kolei podczas powrotu japońskich okrętów do bazy, 10 sierpnia krążownik "
Kako
" został zatopiony przez amerykański
okręt podwodny
S-44 (zginęło 34 marynarzy, 48 rannych).
W nocy z
11
-
12 października
doszło na tym samym akwenie do
bitwy koło przylądka Esperance
.
Zestawienie sił
- † - okręty zatopione
- # - okręty uszkodzone, ## - poważnie
- kursywa - okręty, które nie brały żadnego udziału w starciu
Japończycy - 8. Flota
Dowódca - wadm.
Gunichi Mikawa
- krążownik ciężki "
Chokai
"# (okręt flagowy)
- 6. dywizjon krążowników (kadm. Aritomo Goto)
- krążowniki ciężkie: "
Aoba
" (okręt flagowy), "
Furutaka
", "
Kako
", "Kinugasa"#
- 18. dywizjon krążowników (kadm. Mitsuharu Matsuyama)
- krążowniki lekkie: "Tenryū" (okręt flagowy), "
Yūbari
"
- osłona - niszczyciel "Yunagi" (typ Kamikaze)
Alianci - Task Force 62
Dowódca - kadm. Richmond Turner
- Task Group 62.6 - osłona zachodnia (kadm. Victor Crutchley)
- Dozór radarowy
- niszczyciele: USS "Blue", "Ralph Talbot"
- Grupa południowa (kadm. Victor Crutchley)
- krążowniki ciężkie:
HMAS "Australia"
(okręt flagowy), HMAS "Canberra"†, USS "Chicago"#
- niszczyciele: USS "Bagley", "Patterson"#
- Grupa północna (kmdr Frederick Riefkohl)
- krążowniki ciężkie: USS "Vincennes"† (okręt flagowy), "Astoria"†, "Quincy"†
- niszczyciele: USS "Helm", "Wilson"
- Task Group 62.4 - osłona wschodnia (kadm. Norman Scott)
- krążownik przeciwlotniczy USS "San Juan" (okręt flagowy)
- krążownik lekki HMAS "Hobart"
- niszczyciele: USS "Monssen", "Buchanan"
- bez przydziału (uszkodzony)
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Michał Kopacz, Tajemnica bitwy po Savo w: Morze, Statki i Okręty styczeń 2009, s. 30-39
Bibliografia