Brama Lubawska (
332.41
, cz. Libovské sedlo) – obniżenie śródgórskie w
Sudetach Środkowych
w południowo-zachodniej
Polsce
w
województwie dolnośląskim
.
Opis
Brama Lubawska jest obniżeniem śródgórskim powstałym w mało odpornych na
denudację
skałach
karbońskich
. Położona jest w
Sudetach Środkowych
. Od zachodu ograniczona jest
Grzbietem Lasockim
, pasmem
Karkonoszy
w
Sudetach Zachodnich
, od wschodu z
Górami Kruczymi
– pasmem
Gór Kamiennych
w Sudetach Środkowych. Przez obniżenie z południa na północ przepływa
Bóbr
. Brama Lubawska to jedna z trzech kotlin wchodzących w skład
Kotliny Kamiennogórskiej
. Obniżenie Bramy Lubawskiej zajmuje powierzchnię około 80 km², średnie wzniesienie nad poziom morza waha się w granicach 600 m n.p.m.
Budowa geologiczna
Brama Lubawska stanowi najbardziej zachodnią część
niecki śródsudeckiej
. Obejmuje też niewielkie fragmenty
bloku karkonosko-izerskiego
(na zachodzie) oraz
metamorfiku kaczawskiego
(na północnym zachodzie). Budowa geologiczna doliny jest zróżnicowana: występują tu
skały osadowe
,
skały magmowe
, wylewne, głębinowe oraz
skały przeobrażone
. Nieckę wypełniają warstwy
dewońskie
,
karbońskie
i
permskie
: przede wszystkim
piaskowce
,
zlepieńce
i
łupki
. Na dnie
niecki
występują
górnokarbońskie
pokłady
węgla kamiennego
. Wzniesienia tworzą warstwy
zlepieńców
karbońskich
, a przede wszystkim
skał wulkanicznych
–
permskich
porfirów
.
Rzeźba
Główne rysy dzisiejszej rzeźby doliny powstały w młodszym
trzeciorzędzie
, kilkanaście milionów lat temu, kiedy to zrównany stary
masyw górski
uległ ponownie
wypiętrzeniu
pod wpływem pionowych ruchów skorupy ziemskiej. Niektóre fragmenty zostały wyniesione silniej, inne słabiej. Dzięki temu pozostałości starego
krajobrazu
możemy zobaczyć zarówno na grzbietach otaczających gór, jak i w dnie
kotliny
. Kiedyś była to jedna powierzchnia, dziś jej fragmenty rozdzielają
stoki
osiągające kilkaset metrów
wysokości względnej
. Obok pasm górskich występują rozległe kotliny otoczone ze wszystkich stron górami. Dolina poprzecinana
równoleżnikowo
górskimi
potokami
, zaś
południkowo
doliną
Bobru
i pasmami
Szczepanowskiego Grzbietu
oraz
Gór Kruczych
. Budowa geologiczna i liczne występujące tu
skałki
czynią dolinę atrakcyjną.
Krajobraz
Krajobraz
doliny uwarunkowany jest budową i długą przeszłością geologiczną. Występują tu różne typy krajobrazów i form terenu grzbiety i kopulaste wzniesienia górskie,
stożki powulkaniczne
, liczne skałki, kotliny śródgórskie. Cały obszar jest poprzecinany w poprzek potokami górskimi na segmenty. Jest to teren średnio zaludniony, łagodny, poza nielicznymi wzniesieniami słabo porośnięty drzewami i krzewami. Większość obszaru zajmują
łąki
. Krajobraz częściowo przeobrażony,
pierwotny górski
charakter krajobrazu w większości jest zachowany.
Wody
Dział wodny
dorzeczy
Odry
i
Łaby
jest niski i przebiega na terytorium
czeskim
w miejscowości
Žacléř
.
Źródła
Bobru, głównej rzeki doliny znajdują się na
Bobrowym Stoku
. Bóbr płynie środkiem kotliny i jest największym lewostronnym dopływem Odry, po drugiej stronie
Gór Kruczych
płynie jej dopływ
Zadrna
. Pozostałe rzeki doliny są ich dopływami. Dla zabezpieczenia przed
powodziami
w pierwszych latach
XX wieku
zbudowano
zbiorniki retencyjne
:
Bukówka
w
Bukówce
na Bobrze i w
Krzeszówku
na Zadrnie. Odwadniające dolinę rzeki przebijają się przez góry
przełomami
.
Komunikacja
Brama Lubawska zawdzięcza swą nazwę funkcji komunikacyjnej, ponieważ tworzy dogodne przejście z
Dolnego Śląska
do
Czech
, które odgrywało dużą rolę od czasów
średniowiecza
, ale obecnie straciło swoje znaczenie, gdyż międzynarodowe
szlaki kolejowe
i drogowe między Czechami a
Polską
przebiegają przez inne części Sudetów. Przez Bramę Lubawską do
przejścia granicznego
prowadzi szlak kolejowy o znaczeniu międzynarodowym i
droga krajowa nr 5
– do
przejścia granicznego
Lubawka
. Planowane jest przeprowadzenie tędy
drogi ekspresowej S3
.
Klimat
Klimat
chłodniejszy i o większej ilości
opadów
niż średnie dla tej wysokości, klimat górski chłodniejszy i o większej ilości opadów niż średnie dla tej wysokości. Zachmurzenie średnie występuje w okresie jesienno-zimowym, najmniejsze w lecie. Opadom często towarzyszą gwałtowne
burze
z wyładowaniami.
- maksimum termiczne: lipiec-wrzesień, średnia temperatura ok. 18 °C
- minimum termiczne: styczeń-luty, średnia temperatura powietrza ok. −6 °C
- średnia temperatura roczna oscyluje w granicach 6 °C
- czas trwania zimy: 15–18 tyg.
-
okres wegetacyjny
:
- rozpoczyna się w drugiej dekadzie kwietnia i trwa ok. 185 dni.
-
lato termiczne
:
- opady roczne:
- w granicach 700–900 mm
- maksimum opadowe: lipiec
- minimum opadowe: luty,
- zaleganie śniegu:
- dominujące wiatry: południowe
Flora i fauna
Zróżnicowana budowa geologiczna
gleby
typowe dla terenów górskich, klimat chłodniejszy i o większej ilości opadów niż średnie dla tej wysokości, średnie temperatury roczne, specyficzne położenie oraz
wysokość względna
terenu, a także niewielkie skrawki ziemi o ograniczonej ingerencji człowieka wykształciły na terenie kotliny dogodne warunki dla świata roślinnego i zwierzęcego. Szczyty i zbocza o znacznym pochyleniu pokrywają lasy z dominacją
świerków
sztucznie sadzonych
, odmiany górskiej i nizinnej. Inne
drzewa iglaste
i
liściaste
stanowią w lasach zaledwie 10%. Tylko w rejonie
Lubawki
w pobliżu
granicy państwowej
są skrawki
naturalnej puszczy sudeckiej
. Na całym terenie Bramy Lubawskiej występują skupiska roślinności górskiej objęte prawną ochroną na uwagą zasługują:
dziewięćsił bezłodygowy
,
lepiężnik biały
,
wawrzynek wilczełyko
,
pełnik europejski
, liczne
storczyki
,
goryczki
,
pierwiosnki
,
lilia złotogłów
. Najciekawsze przyrodniczo fragmenty rejonu objęte są ochroną.
Parki krajobrazowe i rezerwaty
Turystyka
Na terenie Bramy Lubawskiej są dwa przejścia turystyczne: w
Niedamirowie
i
Okrzeszynie
oraz jedno ogólnodostępne (drogowe) w
Lubawce
.
Brak tu jakichkolwiek schronisk turystycznych. Przez najciekawsze miejsca Bramy Lubawskiej prowadzą trzy
szlaki turystyczne
:
Ludność
Okolice zamieszkuje ludność napływowa, po
wojnie
przybyli tu ludzie z centralnej Polski,
repatrianci
z
Kresów
oraz ludzie powracający z
emigracji
.
Większość ludności zamieszkuje w środowisku miejskim.
Atrakcje
Przyroda
Zabytki
Miejscowości