Ruch Indian Amerykańskich (ang. American Indian Movement (AIM)) - współczesna
panindiańska
(ponadplemienna) organizacja
Indian Ameryki Północnej
, szczególnie aktywna i popularna w latach 70.
XX w.
(głośna okupacja
Wounded Knee
w
1973
), znana z radykalnych wypowiedzi i działań swoich liderów w obronie praw tubylczych Amerykanów. Wspierała starania lokalnych społeczności tubylczych o samookreślenie i poszanowanie ich praw, mobilizowała amerykańskich Indian do walki o respektowanie historycznych traktatów z władzami, poczucie etnicznej godności i pełnię praw obywatelskich. U szczytu popularności postrzegana była jako główny reprezentant młodego pokolenia miejskich Indian i przeciwwaga dla oskarżanych o nieskuteczność starszych organizacji tubylczych w USA - zwłaszcza
Krajowego Kongresu Indian Amerykańskich
(NCAI). Niemal od początku osłabiana zewnętrznymi atakami i wewnętrznymi podziałami, obecnie prowadzi głównie działania lokalne i okazjonalne.
Historia i działalność
Powstały latem
1968
roku w
St. Paul
i
Minneapolis
jako lokalna organizacja wspierająca
Indian
w gettach miast
Minnesoty
, szybko zyskał popularność i sympatyków w innych regionach kraju. Skupiający przede wszystkim młodych Indian z wielkich miast (a później także z rezerwatów) Ruch, szczególnie aktywny i znany w pierwszej połowie lat 70. XX w., spopularyzował wśród działających dotąd pokojowymi metodami Indian (
Red Power
) nowe – bardziej radykalne i typowe dotąd dla innych dyskryminowanych grup – formy ubiegania się o swoje prawa. AIM zaczął krytykować politykę władz w stosunku do
tubylczych Amerykanów
(którym zarzucał złamanie ponad 370 historycznych traktatów zawieranych przez Stany Zjednoczone z tubylczymi narodami do
1873
roku) i zachęcać Indian do rozmaitych akcji obywatelskiego nieposłuszeństwa. Organizował głośne demonstracje, okupacje państwowych obiektów i marsze protestacyjne Indian (takie jak karawany
Szlaku Złamanych Traktatów
do
Waszyngtonu
i okupacja siedziby
Biura do spraw Indian
(BIA) w
1972
oraz 71-dniowa okupacja miejsca historycznej
masakry nad Wounded Knee
w rezerwacie
Pine Ridge
w
1973
) oraz prowadził aktywną działalność społeczno-polityczną, edukacyjną i kulturalną w zamieszkanych przez indiańskie społeczności regionach
USA
i (w mniejszym stopniu)
Kanady
.
Szczególny rozgłos przynosiły Ruchowi spektakularne akcje protestacyjne i kwieciste wystąpienia publiczne jego głośnych wówczas (i po części obecnie) przywódców.
Dennis Banks
(jeden ze współzałożycieli AIM, obecnie także szef fundacji organizującej tzw. Święte Biegi),
Russell Means
(od lat także aktor i
libertariański
polityk),
John Trudell
(poeta i aktor),
Floyd Westerman
(aktor i muzyk country), bracia Vernon i Clyde Bellecourt (znani od lat w Minneapolis liderzy tzw. National AIM),
Ward Churchill
(radykalnie lewicujący profesor Uniwersytetu Kolorado z tzw. Autonomous AIM),
Leonard Peltier
(działacz, po kontrowersyjnym procesie – od ponad 30 lat w więzieniu) czy
Anna Mae Aquash
(zamordowana w niewyjaśnionych do końca okolicznościach w
1975
) to tylko niektórzy z bardziej znanych w przeszłości – i nierzadko aktywnych do dziś – działaczy AIM i uczestników życia publicznego w USA.
Działania członków Ruchu obejmowały m.in. żądania respektowania tubylczych praw do samookreślenia,
suwerenności
, ziemi i jej bogactw (nowe ustawodawstwo, spór o
Góry Czarne
(ang. Black Hills)), starania o poszanowanie tubylczych kultur, religii, świętych miejsc i przedmiotów (
restytucja
indiańskich szczątków i artefaktów z muzeów), zwalczanie antyindiańskich postaw,
stereotypów
i uprzedzeń (zwalczanie przejawów
dyskryminacji
, wspieranie tubylczych więźniów, starania o zmianę fałszywego wizerunku Indian w filmie i literaturze), walkę z nadużywaniem i
komercjalizacją
elementów tubylczych kultur i religii (karykaturalne maskotki, obraźliwe dla Indian nazwy, produkty i imprezy), przybliżanie młodemu pokoleniu Indian dawnych tubylczych tradycji (organizowanie "szkół przetrwania" , odrodzenie "
Tańców Słońca
") a nie-Indianom - specyfiki tubylczego sposobu widzenia świata (zob.
Vine Deloria, Jr.
) i praw ludów tubylczych (także na arenie międzynarodowej, np na konferencjach pod auspicjami
ONZ
w
Genewie
i
Nowym Jorku
).
AIM dziś
Głośne i nierzadko skuteczne - zwłaszcza na przełomie lat 60. i 70. XX w. - działania AIM spowodowały ożywienie społecznej aktywności i dumy z własnego pochodzenia oraz kulturowe odrodzenie i społeczny awans wielu amerykańskich Indian (powroty do indiańskich
rezerwatów
, obrzędów i
języków
). Przyczyniły się także do wielu uwzględniających indiańskie postulaty zmian w polityce władz federalnych, stanowych i lokalnych (zmiany w prawie i praktyce jego stosowania) oraz do stopniowego odchodzenia od marginalizacji tubylczych społeczności i stałego wzrostu świadomości społecznej Amerykanów w zakresie historii, kultury, aktualnych problemów i aspiracji współczesnych Indian.
Jednocześnie członkowie AIM krytykowani byli (i bywają nadal) m.in. za utrudniający osiąganie kompromisów radykalizm poglądów, retoryki i działań, przypadki dążenia do realizacji celów z naruszeniem prawa i użyciem przemocy (starcia z policją, okupacje, posługiwanie się bronią - tzw. sprawa
Leonarda Peltiera
), niereprezentowanie bardziej tradycyjnej części Indian z rezerwatów, nadmierny indywidualizm i żądzę sławy liderów, wewnętrzne spory w Ruchu i jego zbliżenie do skrajnej
lewicy
i ruchów
antyglobalistycznych
.
AIM - w przeszłości jedna z największych i najbardziej popularnych organizacji tubylczych w Ameryce Północnej, przez pewien czas ciesząca się także sporą sympatią społeczną w kraju i za granicą - z upływem czasu była coraz bardziej atakowana z różnych stron (z powodu zagrażania porządkowi społecznemu, bądź za radykalizm, czasem przez władze, a czasem przez niektóre środowiska tubylcze) i nękana wewnętrznymi sporami o strategię, taktykę i przywództwo Ruchu. Od wielu lat podzielona i osłabiona, jest dziś jedną z licznych - choć obrosłą szczególną legendą - niewielkich organizacji tubylczych w Stanach Zjednoczonych. Ostatnio jej działalność ogranicza się zwykle do inicjatyw lokalnych i okazjonalnych (protesty przeciwko przypadkom łamania praw Indian, bezrefleksyjnym obchodom Dnia Kolumba i
Święta Dziękczynienia
, karykaturalnym indiańskim maskotkom, itp.) oraz efektownych - choć nie zawsze efektywnych - wystąpień części historycznych liderów Ruchu.
Linki zewnętrzne