Nagajbacy (nazwa własna Nağaybäk, w liczbie mnogiej Nağaybäklär;
ros.
: Нагайбаки) -
turecka grupa etniczna
w
Rosji
, wyznający
prawosławie
.
Herb
Rejonu nagajbackiego - największego skupiska Nagajbaków
Obszary zamieszkiwania i liczebność
Obecnie większość Nagajbaków żyje w rejonie nagajbackim a także rejonie czelabińskim, położonych w
obwodzie czelabińskim
.
Według wyników spisu powszechnego z
2002
r., w którym Nagajbacy pierewszy raz od wielu zostali uznani za odrębny
naród
, w
Federacji Rosyjskiej
żyje 9.600 przedstawicieli tej nacji. Oznacza to, iż ich liczba spada, jako że w
1926
r., w ostatnim spisie powszechnym w którym można było deklarowość narodowość nagajbacką, zadeklarowało ją 11.200 osób.
Etnogeneza
Pochodzenie Nagajbaków nie jest jasne. Kłopoty sprawia też sama nazwa społeczności. Istnieją teorię wiążące ich pochodzenie z
Nogajami
(koncepcje te opierają się głównie na nazwie tej społeczności), inne znów mówią, iż nazwa ich pochodzi od imienia Nogaj, który miał być wodzem części
Baszkirów
, która dała początek Nogajom, zaś sami Nagajbacy są Baszkirami. Poza tym isnieją teorie, które mówią, iż naród ten pochodzi od plemion
ugrofińskich
, podbitych i wynarodowionych przez
Tatarów
. Najczęściej jednak obecnie wiąże się ich ze zmuszonymi przez
Iwana Groźnego
do przejścia na
prawosławie
Baszkirami
.
Nagajbekowie w
XIX
i
XX
w.
Nagajbekowie dość licznie brali udział w
wojnach napoleońskich
, i pochodzący z tego ludu żołnierze uczestniczyli w walkach w Europie Zachodniej a potem w okupacji
Francji
. Powróciwszy do ojczyzny weterani wojenni założyli kilka osad nazwanych od miast i osad zachodnioeuropejskich, w których byli, m.in. obecny
ośrodek administracyjny
okręgu nagajbackiego - Ferszampenuaz (którego nazwa pochodzi od francuskiej wioski
Fère-Champenoise
. gdzie
25 marca
1814 r
. Nagajbacy brali udział w bitwie), Berlin, Leipcig (od
niemieckiej
nazwy
Lipska
). Jedna z powstałych wtedy osad została nazwaną na cześć francuskiej stolicy Paryżem (W końcu
XX
w. budując nową wieżę telewizyjną w nagajbackim Paryżu, w także w nawiązaniu do francuskiego
Paryża
nadano jej wygląd pomniejszonej około dwukrotnie
wieży Eiffla
; budowlę tę uroczyście otwarto w
2005 r
.).
Kultura
Kultura Nagajbaków jest zbliżona do kultury baszkirskiej i tatarskiej, zapożyczyła jednak wiele od
Kozaków
, dlatego określani są niekiedy mianem "tatarskich kazaków". Wyrazem tego jest m.in. fakt, iż tradycyjny strój kobiet nagabajskich przypomina ubiór
kereszeńskich
Tatarów (także wyznających
prawosławie
), podczas gdy ubiór męski zbliżony jest do kozackiego.
Folklor i literatura
Tradycyjna literatura nagajbacka zachowała się w zasadzie tylko w formie ustnej. Do dnia dzisiejszego żywe są stare
pieśni
i inne utwory ludowe. Inaczej niż innych, pokrewnych grup ludności wyznających
islam
, wśród chrześcijańskich Nagajbaków, prawdopodobnie pod wpływem cerkiewnym wykształciły się tradycje śpiewów
chóralnych
.
Język
Nagajbacy używają języka z
rodziny tureckiej
, pośredniego pomiędzy
językiem tatarskim
a
baszkirskim
, dlatego różne źródła uznają ich to za grupę etniczną
Tatarów
, to za grupę
Baszkirów
, to znów za odrębny
naród
.
Gospodarka
Podstawą tradycyjnej gospodarki Nagajbaków jest
rolnictwo
, duże znaczenie ma także
hodowla
zwierząt, wypasanych na
stepie
. Rolnictwo nagajbackie także było typu "stepowego"; siali głównie
pszenicę
, a ponadto
owies
i
jęczmień
. Znane był
pszczelarstwo
. Nagajbacy znani byli z umiejętności
ciesielskich
oraz budowy pojazdów konnych.
Osady
Osiedla nagajbackie (auł) znajdowały się nad brzegami rzeki i zwykle składały się z jednego gospodarstwa, którego zabudowania zbudowane były na planie
kwadratu
. Domy mieszkalne i zabudowania gospodarskie stanowiły osobne budynki. Mieszkania, zbudowane z bierwion łączonych zrębowo zwykle składały się z dwóch izb.
Zobacz też
Linki zewnętrzne