Nagisa Ōshima (
jap.
大島 渚, Ōshima Nagisa, ur.
31 marca
1932
) –
japoński
reżyser filmowy.
Jego ojciec był urzędnikiem administracji rządowej, zmarł gdy Ōshima miał sześć lat. Wcześnie zainteresował się polityką i poznał teksty teoretyków
socjalizmu
i
komunizmu
. Rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Kioto, gdzie zaangażował się w aktywność polityczną, przewodząc lewicującej organizacji studenckiej.
Po ukończeniu studiów Ōshima stracił zainteresowanie prawem, zyskał za to zatrudnienie w agencji filmowej
Shōchiku
i wkrótce zaczął tworzyć jako reżyser, debiutując w
1959
r. filmem Dzielnica miłości (
jap.
愛と希望の街, Ai to kibō no machi).
Zaczął również działać na polu krytyki filmowej, publikując w
1958
r. esej Czy to przełom? (Moderniści japońskiego kina), w którym określił nowy trend w kinematografii japońskiej, do dziś niemal nieznany na Zachodzie (poza twórczością Yasuzo Masumury)[1].
Ōshima współtworzył japońską „nową falę” (
jap.
ヌーベルバーグ, Nūberu bāgu) kina na przełomie
lat 50.
i
lat 60.
, aby na krótko odejść do telewizji w proteście wobec ograniczania kinowej dystrybucji jego zaangażowanych politycznie filmów. Powrócił w
1965
r., reżyserując obraz Rozkosze ciała. Film z
1967
r. pt. Ninja bugei-chō (忍者武芸帖), był adaptacją
XVI
-wiecznej
mangi
autorstwa Sampei'a Shirato. Ōshima nie stworzył ani filmu fabularnego, ani animowanego, filmując jedynie obrazy Shirato i dodając głosy aktorów. Obraz odniósł sukces komercyjny w Japonii, jednocześnie zdobywając uznanie krytyki.
Jednym z najgłośniejszych filmów w reżyserii Ōshimy było
Imperium zmysłów
(
jap.
愛のコリーダ, Ai no koriida) z
1976
r. Historię opartą na prawdziwych zdarzeniach z
lat 30.
reżyser zdecydował się przedstawić bez unikania realistycznych scen erotycznych, uznanych wówczas za twardą
pornografię
. Aby
zmontowanie
filmu było w ogóle możliwe, Ōshima wysłał taśmę do Francji. Nieocenzurowana wersja obrazu do dziś jest niedostępna w ojczyźnie reżysera.
Podobną tematykę Ōshima podniósł dwa lata później w
Imperium namiętności
(愛の亡霊 Ai no bōrei). Film zdobył nagrodę za reżyserię na
MFF w Cannes
. Dużym sukcesem okazał się również obraz
Wesołych świąt, pułkowniku Lawrence
z
1983
r., z
Davidem Bowie'm
i
Ryūichi'm Sakamoto
w rolach głównych. W roli Hary zadebiutował jako aktor dramatyczny
Takeshi Kitano
.
W
1996
r. reżyser doznał
udaru mózgu
, ale powrócił do filmu w
1999
r. swoim ostatnim jak dotąd filmem,
Tabu
(
jap.
御法度, Gohatto) z Takeshim Kitano,
Ryūhei Matsudą
i
Tadanobu Asano
, podejmując tematykę
XIX
-wiecznej
homoseksualnej
tradycji
shudō
(衆道).
Shōhei Imamura
stwierdził kiedyś: Ja jestem wieśniakiem, Nagisa Ōshima jest
samurajem
. Interpretatorzy tych słów zwykle wskazują na podobną wymowę filmów Ōshimy i Imamury, przy czym u Ōshimy bohaterami filmów są przedstawiciele klasy wyższej (podobno rodzina Ōshimy miała tradycje samurajskie[1]), a Imamura, sam przynależący do klasy średniej, opowiada o życiu prostych ludzi i wyrzutków społeczeństwa (jap. hari).
Zbiór tekstów krytycznych i esejów Ōshimy został wydany po angielsku w
1993
r. pod tytułem Cinema, Censorship and the State (). Reżyser mieszka obecnie w
Fujisawie
, w
prefekturze
Kanagawa
.
Wybrana filmografia
Rok | Tytuł | Tytuł japoński |
Rōmaji
|
---|
1959
| Asu no taiyō | 明日の太陽 | Asu no taiyō |
1959
| Dzielnica miłości | 愛と希望の街 | Ai to kibō no machi |
1960
| Naga młodość | 青春残酷物語 | Seishun zankoku monogatari |
1960
| Taiyō no hakaba | 太陽の墓場 | Taiyō no hakaba |
1960
| Noc i mgła w Japonii | 日本の夜と霧 | Nihon no yoru to kiri |
1961
| Schwytany | 飼育 | Shiiku |
1962
| Powstaniec | 天草四郎時貞 | Amakusa shirō tokisada |
1963
| Pierwsza przygoda małego dziecka | 小さな冒険旅行 | Chiisana bōken ryokō |
1964
| Watashi wa beretto | 私はベレット | Watashi wa beretto |
1965
| Rozkosz | 悦楽 | Etsuraku |
1965
| Dziennik Yunbogiego | ユンボギの日記 | Yunbogi no nikki |
1966
| Koszmar za dnia | 白昼の通り魔 | Hakuchū no tōrima |
1967
| Waleczne czyny buntowniczego ninja | 忍者武芸帳 | Ninja bugei-chō |
1967
| Japońskie kuplety | 日本春歌考 | Nihon shunka-kō |
1967
| Podwójne samobójstwo latem w Japonii | 無理心中日本の夏 | Muri shinjū: Nihon no natsu |
1968
|
Śmierć przez powieszenie
| 絞死刑 | Kōshikei |
1968
| Trzej wskrzeszeni pijacy | 帰って来たヨッパライ | Kaette kita yopparai |
1969
| Dziennik złodzieja z Shinjuku | 新宿泥棒日記 | Shinjuku dorobō nikki |
1969
| Chłopiec | 少年 | Shōnen |
1970
| Po wojnie tokijskiej | 東京戰争戦後秘話 | Tōkyō sensō sengo hiwa |
1971
| Ceremonia | 儀式 | Gishiki |
1972
| Siostra na lato | 夏の妹 | Natsu no imōto |
1976
|
Imperium zmysłów
| 愛のコリーダ | Ai no koriida |
1978
|
Imperium namiętności
| 愛の亡霊 | Ai no bōrei |
1983
|
Wesołych świąt, pułkowniku Lawrence
| 戦場のメリークリスマス | Senjō no merii kurisumasu |
1986
| Max, mon amour | マックス、モン・アムール | Makkusu, mon amūru |
1999
|
Tabu
| 御法度 | Gohatto |
Przypisy
Linki zewnętrzne