Sergiusz Prokofiew

Siergiej Siergiejewicz Prokofiew ( ros. Серге́й Серге́евич Проко́фьев, urodzony 23 (11) kwietnia 1891 w Soncowce, w Rosji , zmarł 5 marca 1953 w Moskwie , ZSRR ) - rosyjski kompozytor muzyki poważnej i filmowej oraz pianista . Jeden z najwybitniejszych, najpopularniejszych i najczęściej nagrywanych kompozytorów XX w. Jako pianista, kontynuator tradycji świetnych rosyjskich kompozytorów- pianistów: Antona Rubinsteina , A. Skriabina czy S. Rachmaninowa . Jako kompozytor muzyki fortepianowej stworzył własny styl, którego cechą charakterystyczną jest szczególnie intensywne wykorzystanie dynamicznych możliwości instrumentu i związanych z nimi efektów dźwiękowych, charakteryzujący się ilustracyjnością, humorem, bogatą ekspresją, umiejętnym łączeniem dysonansu z tonalnością oraz elementów muzyki industrialnej z elementami ludowymi . Wraz z Igorem Strawińskim , Dymitrem Szostakowiczem i Paulem Hindemithem jeden z najważniejszych reprezentantów neoklasycyzmu w muzyce. Wykształcił rozpoznawalny styl, Popularność zawdzięcza przede wszystkim Symfonii Klasycznej, bajce symfonicznej Piotruś i Wilk, III Koncertowi fortepianowemu C-dur, baletowi Romeo i Julia, suicie Porucznik Kiże oraz muzyce do filmów Sergieja Eisensteina .

Biografia

Z muzyką Prokofiew zapoznał się w domu rodzinnym dzięki matce, która udzielała mu pierwszych lekcji gry na fortepianie gdy miał 5 lat. Pierwsze próby kompozytorskie - walce, marsze, dwie opery: Olbrzym i Na bezludnych wyspach, zwróciły uwagę Taniejewa. Za jego namową Prokofiew rozpoczął w 1902 roku naukę muzyki (harmonia i kompozycja) u Reinholda Gliere'a . Po dwóch latach wstąpił do konserwatorium petersburskiego ( harmonia i kontrapunkt - Anatol Liadow , orkiestracja - Nikołaj Rimski-Korsakow , dyrygentura - M. Czeriepin, fortepian - Anna Jesipowa). W 1908 wziął po raz pierwszy udział w „Wieczorach Muzyki Współczesnej” S. Diagilewa . W 1914 roku Prokofiew ukończył konserwatorium jako świetny pianista i kompozytor, odznaczony pierwszą nagrodą za I Koncert fortepianowy. W 1918 roku opuścił kraj, udając się najpierw do Ameryki, później do Francji. Szybko zdobył sławę znakomitego pianisty- wirtuoza i niezwykle oryginalnego kompozytora. W Paryżu nawiązał współpracę z Siergiejem Diagilewem . Pisał dla niego balety: Syn marnotrawny, Nad Dnieprem, Stalowy krok. Tutaj związany był z bardzo kosmopolityczną grupą Triton (obok Milhauda , Honegerra, Poulenca i Martinu ). W 1932 roku powrócił na stałe do Rosji, gdzie prócz pracy kompozytorskiej zajmował się pedagogiką prowadząc klasę kompozycji w Konserwatorium w Moskwie .

W całej twórczości Prokofiewa zaobserwować można charakterystyczne dla jego stylu cechy: ogólna antyromantyczność, nieustępliwość rytmiki (często ostinatowej), gwałtowna dynamiczność, liryzm, humorystyczne w intencjach cytowanie znanych zwrotów melodyczno-harmonicznych, uchwytność melodyki, pikanteria harmoniczna i kolorystyczna, ogólna przejrzystość założeń i mistrzowska precyzja ich realizacji.

On sam tak charakteryzował przemiany w swojej muzyce:

Pierwsza linia – klasyczna, raz przyjmuje postać neoklasyczną (sonaty, koncerty), to znowu naśladuje klasykę XVIII wieku (gawoty). Druga linia – nowatorska początkowo była poszukiwaniem własnego języka harmonicznego, następnie zmieniła się w poszukiwanie języka do wyrażania silnych emocji (Sarkazmy, Suita scytyjska, Gracz, Siedmiu, II Symfonia i in.). Chociaż dotyczy ona przede wszystkim języka harmonicznego, należą tu jednak także nowości w intonacji melodii, w instrumentacji i dramaturgii. Trzecia linia – linia tokkatowa albo, jeśli kto woli, motoryczny, to prawdopodobnie linia najmniej cenna. Linia czwarta – liryczna: początkowo pojawia się jako liryczno-kontemplacyjna, czasami niezupełnie związana z melodią..., czasami zaś związana z melodią dłuższą lub krótszą (m.in. początek Koncertu skrzypcowego). Linia ta pozostawała niezauważona albo zauważono ją po upływie czasu. Liryki w ciągu długiego czasu odmawiano mi w ogóle i, nie podsycana, rozwijała się powoli. Za to później zwracałem na nią coraz więcej i więcej uwagi.^[1]

Śmierć

Zmarł 5 marca 1953 . Tego samego dnia zmarł również przywódca Związku Radzieckiego Józef Stalin . Zgon Stalina skupił na sobie uwagę całego narodu, w związku z czym śmierć kompozytora była nieomalże niezauważona, a państwowe uroczystości żałobne uniemożliwiały przeprowadzenie pogrzebu Prokofiewa. Zbieg tych dwóch wydarzeń stał się także tematem anegdoty, związanej z osobą dyrygenta Grzegorza Fitelberga , dyrektora Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia - dzień po śmierci Stalina i Prokofiewa Fitelberg po przyjściu na próbę orkiestry miał zwrócić się do muzyków słowami: Panowie, proszę wstać. Dziś w nocy umarł wielki radziecki kompozytor Sergiusz Prokofiew. Proszę uczcić minutą ciszy. Po minucie miał z kolei powiedzieć do koncertmistrza: Panie Wochniak, podobno Stalin też umarł^[2].

Najważniejsze dzieła

Opery

• Gracz, op. 24 ( 1915 - 1916 )
• Miłość do trzech pomarańczy , op. 33 ( 1919 )
• Ognisty anioł, op. 37 ( 1919 - 1927 )
• Siemion Kotko, op. 81 ( 1939 )
• Zaręczyny w klasztorze, op. 86 ( 1940 )
• Wojna i pokój, op. 91 ( 1941 - 1942 )
• Opowieść o prawdziwym człowieku ( 1948 , Kijów 1961 )

Balety

• Błazen (Bajka o błaźnie, co siedmiu błaznów przechytrzył), op. 21 ( 1915 - 1920 )
• Stalowy krok, op. 41 ( 1925 )
• Syn marnotrawny, op. 46 ( 1928 )
• Nad Dnieprem, op. 51 ( 1930 )
• Romeo i Julia , op. 64 ( 1935 - 1936 )
• Kopciuszek , op. 87 ( 1940 - 1944 )
• Baśń o kamiennym kwiecie, op. 118 ( 1948 - 1950 )
• "Piotruś i Wilk"

Muzyka filmowa

• Porucznik Kiże ( 1933 )
• Aleksander Newski ( 1938 )
• Iwan Groźny, op. 116 ( 1942 - 1945 )

Symfonie

• I Symfonia D-dur "Klasyczna", op. 25 ( 1916 - 1917 )
• II Symfonia d-moll, op. 40 ( 1924 )
• III Symfonia c-moll, op. 44 ( 1928 )
• IV Symfonia C-dur, op. 47 ( 1930 ), ponownie zredagowana w 1947 r. jako op. 112
• V Symfonia B-dur, op. 100 ( 1944 )
• VI Symfonia es-moll, op. 111 ( 1945 - 1947 )
• VII Symfonia cis-moll, op. 131 ( 1951 - 1952 )

Koncerty

• fortepianowe
  • I Koncert fortepianowy Des-dur, op. 10 ( 1911 - 1912 )witalistyczny
  • II Koncert fortepianowy g-moll, op. 16 ( 1913 ), ponownie zredagowany w 1923 r. jeden z najtrudniejszych koncertów fortepianowych
  • III Koncert fortepianowy C-dur, op. 26 ( 1917 - 1921 )najbardziej znany
  • IV Koncert fortepianowy B-dur (na lewą rękę), op. 53 ( 1931 )
  • V Koncert fortepianowy G-dur, op. 63 ( 1932 )
• skrzypcowe
  • I Koncert skrzypcowy D-dur, op. 19 ( 1916 - 1917 )
  • II Koncert skrzypcowy g-moll, op. 63 ( 1935 )
• wiolonczelowe
  • Symfonia-Koncert e-moll na wiolonczelę i orkiestrę, op. 125 ( 1950 - 1952 ); w pierwszej redakcji jako I Koncert wiolonczelowy e-moll op. 58
  • Concertino g-moll na wiolonczelę i orkiestrę, op. 132 ( 1952 )

Suity i inne utwory orkiestrowe

• Jesienny szkic, op. 8 ( 1910 - 1914 - 1934 )
• Suita scytyjska na wielką orkiestrę symfoniczną, op. 20, mniej znana jako Ała i Łołłij ( 1915 )
• Suita symfoniczna z baletu "Błazen", op. 21bis ( 1922 )
• Suita symfoniczna z opery "Miłość do trzech pomarańczy", op. 33bis ( 1924 )
• Suita symfoniczna z baletu "Nad Dnieprem", op. 51bis ( 1933 )
• Suita symfoniczna z filmu "Porucznik Kiże", op. 60 ( 1933 - 1934 )
• I Suita symfoniczna z baletu "Romeo i Julia", op. 64bis ( 1936 )
• II Suita symfoniczna z baletu "Romeo i Julia", op. 64ter ( 1936 )
• Piotruś i wilk [1] , op. 57 ( 1936 ), bajka symfoniczna dla dzieci na głos recytujący i wielką orkiestrę symfoniczną
• III Suita symfoniczna z baletu "Romeo i Julia", op. 101 ( 1946 )
• I Suita symfoniczna z baletu "Kopciuszek", op. 107 ( 1946 )
• II Suita symfoniczna z baletu "Kopciuszek", op. 108 ( 1946 )
• III Suita symfoniczna z baletu "Kopciuszek", op. 109 ( 1946 )

Utwory kameralne

• Uwertura żydowska na klarnet , fortepian i kwartet smyczkowy , op. 34 ( 1919 )
• Kwintet g-moll na obój , klarnet, skrzypce, altówkę i kontrabas , op. 39 ( 1924 )
• Sonata C-dur na dwoje skrzypiec, op. 56 ( 1932 )
• I Sonata f-moll na skrzypce i fortepian, op. 80 ( 1938 - 1946 )
• Sonata D-dur na flet i fortepian, op. 94 ( 1943 )
• II Sonata D-dur na skrzypce i fortepian, op. 94bis ( 1944 ), transkrypcja Sonaty fletowej
• Sonata C-dur na wiolonczelę i fortepian, op. 119 ( 1949 )

Utwory fortepianowe

• sonaty fortepianowe
  • I Sonata f-moll, op. 1 ( 1909 )
  • II Sonata d-moll, op. 14 ( 1912 )
  • III Sonata a-moll "Ze starych zeszytów", op. 28 ( 1917 )
  • IV Sonata c-moll "Ze starych zeszytów", op. 29 ( 1917 )
  • V Sonata C-dur, op. 38 ( 1923 )
  • VI Sonata A-dur "Wojenna", op. 82 ( 1939 - 1940 )
  • VII Sonata B-dur "Wojenna", op. 83 ( 1939 - 1942 )
  • VIII Sonata B-dur "Wojenna", op. 84 ( 1939 - 1944 )
  • IX Sonata C-dur, op. 103 ( 1947 )
• inne utwory
  • Podszepty diabelskie, op. 4/4 ( 1910 - 1912 )
  • Toccata d-moll, op. 11 ( 1912 )
  • Sarkazmy, op. 17 ( 1912 - 1914 ), 5 utworów
  • Wizje ulotne (Visions fugitives), op. 22 ( 1915 - 1917 ), 20 utworów
  • Bajki starej babuni, op. 31 ( 1918 ), 4 utwory
  • Sonatina pastoralna, op. 59/3 ( 1934 )
  • liczne transkrypcje fragmentów baletów i oper, m.in.: Miłość do trzech pomarańczy, Romeo i Julia, Kopciuszek, Wojna i pokój

Dzieła wokalne

• Ich siedmiu, op. 30 ( 1917 ), kantata na tenor dramatyczny, chór i orkiestrę (sł. K. Balmont )
• Kantata na XX-lecie Października, op. 74 ( 1936 - 1937 ) na 2 chóry, orkiestrę symfoniczną, orkiestrę wojskową, orkiestrę akordeonów i perkusję , do tekstów K. Marksa , W. Lenina i J. Stalina
• Aleksander Newski, op. 78 ( 1938 - 1939 ), kantata na mezzosopran, chór i orkiestrę, słowa W. Łukowski i S. Prokofiew
• Zdrawica, op. 85 ( 1939 ), kantata na chór i orkiestrę

Muzyka filmowa

• Porucznik Kiże
• Dama Pikowa
• Aleksander Newski
• Iwan Groźny

Muzyka teatralna

• Noce egipskie
• Hamlet

Przypisy

Literatura

• S.S. Prokofiew: Matieriały, dokumienty, wospominanija, Moskwa 1956,
• I. Niestiew: S. Prokofiew, Moskwa 1957
• O twórczości Sergiusza Prokofiewa, red. Z. Lissa, Kraków 1962
• M.R. Hofmann: Serge Prokofiev, Paris 1963
• M.G. Aranowski: Miełodika Sergiusza Prokofiewa, Leningrad 1969
• S. Prokofiew: Autobiografia. Kraków, PWM 1970
• S. Prokofiew: Merci za miły list, Kraków 1970
• S. Prokofiew: Refleksje, notatki i wypowiedzi, Kraków 1971
• J. Jaroszewicz: Prokofiew. Kraków, PWM 1983

Zobacz też

• Dymitr Szostakowicz
• Kompozytorzy muzyki poważnej
• Wielkie symfonie
• Wielkie koncerty fortepianowe
• Wielkie koncerty skrzypcowe

Linki zewnętrzne

• prokofiev.org ( ang. )