Dom Urodzenia Fryderyka Chopina |
|
Oddział |
Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie
|
Lokalizacja |
Polska
Żelazowa Wola |
Dyrektor | mgr inż. Tadeusz Owczuk |
Adres | Żelazowa Wola 96-503 Sochaczew |
[www.muzeum.Chopin.pl Strona internetowa muzeum] |
Dom Urodzenia Fryderyka Chopina w
Żelazowej Woli
koło
Sochaczewa
– obecnie
muzeum
biograficzne, w skład którego wchodzi
oficyna
(tzw. dworek) oraz siedmiohektarowy park krajobrazowy nad rzeką
Utratą
. Dwór wraz z parkiem jest oddziałem
Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie
zarządzanego przez
Narodowy Instytut Fryderyka Chopina
.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z
1579
z akt grodzkich, gdzie jako właścicieli
Żelazowej Woli
wymieniono Mikołaja i Piotra Żelazów. Pod koniec XVIII w. właścicielem był Piotr Łuszczewski, a następnie rodzina Paprockich. Domów mieszkalnych było wówczas 9.
Na przełomie XVIII i XIX w. wieś została odkupiona od Paprockich przez zubożałą rodzinę hrabiów Skarbków. Kacper i Ludwika Skarbkowie zamieszkali we dworze z dwiema
oficynami
(obecny "dworek" to dawna wschodnia oficyna).
Guwernerem
ich dzieci był
Mikołaj Chopin
, który w
1806
poślubił
Justynę z Krzyżanowskich
, krewną gospodarzy, zajmującą się zarządzaniem domem. Ich trzy córki - zarówno starsza, Ludwika Marianna, jak i dwie młodsze, Justyna Izabela i Emilia - urodziły się w
Warszawie
.
1 marca
(lub
22 lutego
) we wsi urodził się
Fryderyk
jako drugie dziecko Chopinów. Jego pobyt w
Żelazowej Woli
nie trwał długo, bowiem już na jesieni Chopinowie przenieśli się do
Warszawy
, ale młody Fryderyk odwiedzał później Skarbków w wakacje i przy okazji świąt rodzinnych. W
1812
dwór Skarbków spłonął, ale obydwie oficyny ocalały.
W
1834
życie kończy samobójstwem Michał Skarbek, a jego rodzina odsprzedaje
Żelazową Wolę
Szubertom. W
1840
dziedzicem Żelazowej Woli stał się baron Eugehard, a wkrótce później rodzina Peszlów. Kolejnym właścicielem w latach
1859
-
1879
był Adam Towiański. W skład dóbr wchodziły folwarki w
Mokasie
i Żelazowej Woli oraz wsie
Żelazowa Wola
,
Chodakówek
, Budy Żelazowskie i
Towiany
. W samej Żelazowej Woli znajdowało się 11 budynków murowanych, 12 drewnianych oraz młyn wodny. Od
1879
dwór pozostawał w rękach Aleksandra Pawłowskiego, który w miejscu urodzenia Chopina urządził magazyn gospodarczy.
W
1894
z inicjatywy rosyjskiego kompozytora
Milija Bałakirewa
odsłonięto w parku Pomnik Fryderyka Chopina projektu
Bronisława Żochowskiego
z
medalionem
projektu Jana Wojdygi. Podczas I wojny światowej spłonęła prawa oficyna dworu. W
1918
majątek Żelazowa Wola rozparcelowano pomiędzy okolicznych chłopów.
W
1928
warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina i Komitet Chopinowski z
Sochaczewa
zakupiły oficynę i 3 ha ziemi wokół budynku za 40 000 zł od Rocha Szymaniaka, który był właścicielem terenu od
1918
.
Podczas
II wojny światowej
we dworku stacjonowali żołnierze niemieccy. Pod koniec wojny znajdował się tam szpital.
Historia muzeum
W
1926
powstały dwie organizacje, które za cel postawiły sobie wykupienie Żelazowej Woli z rąk prywatnych: warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina i sochaczewski Komitet Chopinowski. Po dwóch latach starań udało im się zrealizować to zamierzenie. Komitet Budowy Domu Chopina w
1931
rozpoczął remont budynku wg projektu architekta Juliana Żakowskiego. W latach 30. urządzono wnętrze z XIX-wiecznymi meblami wg projektu
Lecha Niemojewskiego
.
17 października
1931
dokonano symbolicznego otwarcia dworku. Obiekt udostępniono zwiedzającym w czerwcu
1939
.
Po zniszczeniach
II wojny światowej
dworek ponownie wymagał renowacji. Projekt rekonstrukcji i przebudowy wnętrz opracował w
1948
prof. Mieczysław Kuźma. Kolejne renowacje odbyły się w latach 1958 i 1968.
W
1951
dworek wraz z parkiem przekazano
Muzeum Narodowemu
, a od
1953
obiekt jest pod opieką
Towarzystwa im. Fryderyka Chopina
w Warszawie.
Obecnie każdego roku
Żelazową Wolę
odwiedza około 200 tys. gości z kraju i ze świata.
Architektura budynku
Dzisiejszy dworek w
Żelazowej Woli
zbudowany został około
1800
jako lewa
oficyna
dworu Kacpra i Ludwiki Skarbków. Oficyna ta, zamieszkana przez Chopinów po ślubie w
1806
, była niedużym budynkiem murowanym, o wysokim i stromym dachu, z dużymi oknami, dwiema
facjatkami
w dachu, bez
ganków
. Wewnątrz znajdowało się siedem izb bielonych wapnem.
W czasie
wojen napoleońskich
w
1812
dwór właściwy spłonął, a zachowały się dwie oficyny. Do
1834
w prawej mieszkali właściciele. Po przejęciu posiadłości przez Adama Towiańskiego w latach 60. XIX w. przeprowadzono remont oficyny, zmieniający jej pierwotny wygląd (m.in. dobudowano wtedy ganek). Kolejny właściciel Aleksander Pawłowski przeznaczył miejsce urodzenia kompozytora do celów gospodarczych. W czasie
I wojny światowej
spłonęła prawa oficyna, a z założenia dworskiego ostał się jeden podupadły budynek.
Obecnie jest to parterowy, prostokątny budynek. Od frontu znajduje się ganek na dwóch kolumnach z trójkątnym
frontonem
. Układ wnętrz jest dwutraktowy z
sienią
na osi budynku.
Stropy
są belkowane, a naczółkowy dach jest kryty
gontem
. W ścianach szczytowych nad oknami i wejściem znajdują się profilowane
gzymsy
.
Wnętrza dworku
- Pokój z kominkiem – dawna kuchnia
- Pokój ojca - salonik muzyczny
- Jadalnia
- Pokój matki – miejsce urodzenia Fryderyka Chopina
- Pokój dziecięcy
Układ wnętrz ma charakter symboliczny, bowiem nieznany jest ich rozkład w czasach Chopina.
Ekspozycja
Ekspozycję stałą stanowi aranżacja wnętrz skromnego XIX-wiecznego dworku, odtwarzająca atmosferę domu rodzinnego kompozytora oraz ekspozycja biograficzna poświęcona
Fryderykowi Chopinowi
. Oficyna, w której zamieszkał z żoną ubogi nauczyciel
Mikołaj Chopin
, siłą rzeczy była urządzona skromnie, zgodnie z pozycją materialną rodziny.
W sześciu pokojach zgromadzono przedmioty z epoki, ale należy pamiętać że nie zachowały się do naszych czasów meble, instrumenty czy obrazy z domu Chopinów. W saloniku muzycznym znajduje się współczesny
fortepian
koncertowy. Dwa pozostałe postawiono: w pokoju matki (XIX-wieczny fortepian pochodzący z fabryki F. Leszczyńskiego) i w pokoju dzieci ("żyrafa" z pionowym
pudłem rezonansowym
). Oprócz instrumentów, klasycystycznych mebli i
pieca kaflowego
z początku XIX w. uwagę zwracają belkowane
stropy
, ozdobione
polichromią
o motywach roślinnych.
Na bielonych ścianach pokoi zawieszono wizerunki członków rodziny Chopinów (kopie portretów olejnych
Ambrożego Mieroszewskiego
, wykonanych w latach 20. XIX w.,
reprodukcje
portretów Fryderyka według
Marii Wodzińskiej
i Elizy Radziwiłłówny) a także widoki
Warszawy
. Cennym dopełnieniem ekspozycji są
faksymilia
dokumentów: aktu ślubu rodziców oraz metryk urodzenia i chrztu Fryderyka, a także rękopisów muzycznych, rysunków i listów.
Park
Park krajobrazowy pochodzi z XVIII w., później przekształcony wg projektu Kamila Jamme z
1871
. Po parcelacji majątku w
1918
park zdewastowano, wyrąbując w nim drzewa.
W
1928
wykupiono teren wraz z oficyną – łącznie 3 ha ziemi. W
1932
dokupiono dodatkowe 3 ha od Rocha Szymaniaka. Projekt rewitalizacji parku opracował prof.
Franciszek Krzywda-Polkowski
, twórca polskiej Szkoły Architektury Krajobrazu Ogrodowego. Prace przeprowadzono w latach
1932
-
1937
.
W siedmiohektarowym parku nad
Utratą
można zobaczyć około 10 tys. gatunków i odmian
drzew
,
krzewów
,
bylin
i roślin cebulowych z kraju i ze świata. Są wśród nich m.in.:
wierzby
,
klony
,
dęby
,
topole
,
amerykańskie sosny
,
kalifornijskie jodły
, japońskie
berberysy
oraz
cierniste pigwowce
z Chin.
Dodatkowo na terenie parku znajdują się liczne wizerunki Fryderyka Chopina. Są to:
obelisk
w jednej z dalszych alejek oraz znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie dworku:
pomnik w brązie
wykonany przez
Józefa Gosławskiego
[1] i
popiersie
autorstwa
Stanisława Sikory
[2].
Szeroka aleja główna prowadzi od bramy wejściowej do dziedzińca obsadzonego przez kasztanowce. Tutaj młody Fryderyk grywał na wystawianym z salonu fortepianie, kiedy przyjeżdżał w odwiedziny do Żelazowej Woli.
Ciekawostki
- Podczas wizyt kompozytora w majątku Skarbków fortepian wynoszono do ogrodu, gdzie pod lipami
Fryderyk
dawał koncerty. Zgromadzeni goście i rodzina nie byli jedynymi słuchaczami – dźwięki fortepianu przyciągały mieszkańców pobliskich wsi (jak wspominał Antoni Krysiak, chłop z Żelazowej Woli i rówieśnik Fryderyka Chopina).
- Latem
1830
Fryderyk Chopin przyjechał do Żelazowej Woli, gdzie cała rodzina Chopinów przebywała na letnim wypoczynku. Wówczas kompozytor był tu po raz ostatni.
- W pokoju matki stoi marmurowa
waza
wypełniona zawsze świeżymi kwiatami z ogrodu, wskazując miejsce urodzenia kompozytora.
- Żelazowa Wola, opus 37 to tytuł
poematu symfonicznego
, skomponowanego na cześć Chopina w stulecie jego urodzin przez rosyjskiego pianistę i kompozytora
Siergieja Lapunowa
w
1909
.
- Od
2000
r. emitowany jest
znaczek pocztowy
z serii Dworki polskie, na którym znajduje się Dwór w Żelazowej Woli.
Koncerty
Od
1959
do
Żelazowej Woli
przyjeżdżają artyści z kraju i ze świata oraz uczestnicy Międzynarodowych Konkursów Pianistycznych im. Fryderyka Chopina, by wykonywać utwory kompozytora w miejscu jego urodzenia. W każdą niedzielę w okresie od maja do końca września o godzinie 12.00 i 15.00 można posłuchać koncertu muzyki Chopina. Ponadto w każdą sobotę lipca i sierpnia o godzinie 11.00 w Żelazowej Woli występują młodzi pianiści w cyklu "Estrada Młodych".
Oprócz publicznych koncertów, w dworku odbywają się również koncerty zamawiane przez biura podróży, organizacje czy osoby prywatne. Często są to koncerty wieczorne przy zapalonych świecach.
We wnętrzach dworku i na terenie parku codziennie z głośników sączy się muzyka wielkiego pianisty, którą można się upajać siedząc na ławkach i spacerując po alejkach.
Informacje praktyczne
Dojazd
Muzeum mieści się w
Żelazowej Woli
na terenie parku krajobrazowego. Najlepiej dojechać tutaj samochodem trasą nr
580
Warszawa
–
Leszno
–
Kampinos
–
Żelazowa Wola
–
Sochaczew
lub autobusem miejskim linia nr 6 ze stacji PKP w
Sochaczewie
. Do dyspozycji zwiedzających jest duży parking w sąsiedztwie obiektu.
Godziny otwarcia
Muzeum jest otwarte od wtorku do niedzieli w godzinach 9.30-17.30, a w okresie zimowym, czyli od 16.10 do 15.04 - od 9.00 do 16.00. Park można zwiedzać w okresie od 1.05. do 31.08. od 9.00 do 20.00, w poniedziałki do 17.30. W okresie od 1.09. do 15.10. oraz od 1.03. do 30.04. - w godzinach 9.00-17.00, a w okresie zimowym w godzinach 9.00-16.00
Przypisy
- ↑ Hanna Wróblewska-Straus: O pomniku romantycznym słów kilka. W: Anna Rudzka: Józef Gosławski. Rzeźby, monety, medale. Wyd. 1. Warszawa: Alegoria, 2009, ss. 32-33. .
- ↑
Polska Chopina. Żelazowa Wola
. chopin.nifc.pl. [dostęp 28 lutego 2010].
Linki zewnętrzne