Mapa ukazująca niektóre z przymusowych wysiedleń i przybliżone usytuowanie Terytorium
Terytorium Indiańskie (
ang.
"Indian Territory") – rozległy obszar na zachód od rzeki
Missisipi
, przeznaczony ustawą z
1830
r. pod wyłączne osadnictwo
indiańskich plemion
wysiedlanych przymusowo z południa i wschodu
Stanów Zjednoczonych
, by zrobić miejsce dla europejskich osadników i ograniczyć możliwość konfliktów. W kolejnych dziesięcioleciach do
rezerwatów
na Terytorium Indiańskim przesiedlano kolejne podbite plemiona z całego kraju, a obszar samego Terytorium stopniowo redukowano (np. w
1854
i
1891
r., gdy z jego części powstało Terytorium Oklahomy). W
1907
r. ostatnie istniejące w tym regionie rezerwaty Indian włączono do nowego stanu
Oklahoma
, gdzie część z nich istnieje do dziś.
Historia
W
1787
roku
Kongres Stanów Zjednoczonych
wydał ustawę, z której wynikało, że "ziemi
Indian
nie należy im odbierać bez ich zgody". Nie zmieniło to faktu, że biali postrzegali
tubylczych mieszkańców
Ameryki jako przeszkodę, utrudniającą zajęcie rozległych, na pozór niewykorzystanych terenów. Z czasem okazało się, że podobne ustawy Kongresu nie mają na pograniczu większego znaczenia. Kolejne fale europejskiego osadnictwa spychały bowiem tubylców na coraz dalsze tereny, z punktu widzenia osadników uważane za mniej atrakcyjne. Tereny te określano ogólnie "indiańskimi terytoriami".
W
1830
r. prezydent
USA
Andrew Jackson
powiedział w Kongresie: Sądzę, że słusznie będzie wydzielić duży obszar na zachód od
Missisipi
(...) i zagwarantować go
Indianom
na tak długo, jak długo zechcą go zamieszkiwać.
W maju 1830 r. uchwalono tzw. ustawę o usunięciu Indian (
Indian Removal Act
), na mocy której wszyscy Indianie z południa i wschodu USA mieli zostać wysiedleni (dobrowolnie lub pod przymusem) na obszar tzw. Terytorium Indiańskiego – dużego obszaru położonego na zachód od Missisipi. Był to obszar zamieszkany już przez inne plemiona, ale nie podległy dotąd żadnej władzy "cywilizowanej" (kolonialnej) – i takim zgodnie z intencjami pomysłodawców miał pozostać. Miał to być obszar wyłączony spod osadnictwa białych, gdzie będące dotąd wojennym zagrożeniem i gospodarczym rywalem białych osadników plemiona z południa i wschodu Stanów Zjednoczonych – głównie tzw.
Pięć Cywilizowanych Narodów
(
Czirokezi
,
Czikasawowie
,
Czoktawowie
,
Krikowie
i
Seminole
) – mogłyby swobodnie żyć. W
1832
r. ustanowiony został komisarz do spraw Indian, a w
1834
r. wydano przepisy regulujące sprawy handlu i utrzymania pokoju z plemionami indiańskimi oraz wytyczono granice oficjalnego Terytorium Indiańskiego (obecne stany
Oklahoma
,
Kansas
, południowa
Nebraska
i wschodnie
Kolorado
).
Zanim postanowienia rządowe weszły w życie, na zachód ruszyły fale osadników zasiedlających kolejne terytoria, m.in.
Nebraskę
,
Wisconsin
i
Iowa
. Wprawdzie zakaz osadnictwa na Terytorium Indiańskim został jasno określony – nie wolno się tam było osiedlać pod groźbą dotkliwych kar – ale w celu obejścia zakazu biali np. żenili się z Indiankami i kazali się zapisywać jako członkowie indiańskich plemion. Siłą, groźbą, oszustwem, przekupstwem i alkoholem skłaniano też indiańskich wodzów do oddawania plemiennych terenów w dorzeczu Missisipi białym osadnikom a Kongres ratyfikował kolejne
traktaty
zawierane przez władze z tubylczymi plemionami. Terytorium Indiańskie odsunięto od rzeki Missisipi aż do 95 południka, a wzdłuż jego nowej granicy powstała sieć fortów.
W ciągu 15 lat po uchwaleniu ustawy na Terytorium Indiańskie, rozciągające się wówczas od
Red River
na południu i rzek
Missouri
oraz
Platte
na północy aż po ówczesną granicę z
Meksykiem
na zachodzie, przesiedlono blisko 100 tys. Indian. Wiele traktatów z tubylczymi narodami, na mocy których powstawały kolejne indiańskie rezerwaty w ramach Terytorium Indiańskiego, zawierało takie przepisy, jak traktat z Czirokezami, który gwarantował, że ich ziemie "nigdy bez ich zgody nie zostaną włączone w granice terytorialne lub jurysdykcję żadnego innego Stanu lub Terytorium".
Do połowy
XIX w.
na Terytorium Indiańskie przeniesiono kilkanaście, często skłóconych między sobą i zwaśnionych z miejscowymi Indianami, plemion:
Kolejna grupa przesiedleń miała miejsce po
1854
r., kiedy na północy Terytorium zawarto 12 kolejnych
traktatów
z tamtejszymi plemionami, wytyczając ich rezerwaty. W tym samym roku z części Terytorium Indiańskiego Kongres wyłączył Terytorium Kansas – łącznie z istniejącymi na jego terenie rezerwatami. Zredukowano w ten sposób Terytorium Indiańskie do obszaru obecnego stanu Oklahoma, a większość jego terenów stanowiły odtąd rezerwaty Pięciu Cywilizowanych Narodów.
Po wojnie z Meksykiem w
1847
r. USA opanowały tereny od
Teksasu
do
Kalifornii
, na zachód od "stałej granicy indiańskiej" (ze stanami
Missouri
i
Arkansas
). Po odkryciu złota w Kalifornii w
1848
r. i przekształceniu jej w stan dwa lata później, biali coraz częściej zaczęli przekraczać granice Terytorium Indiańskiego. Pomysł pozostawienia Indianom części ziem okazywał się coraz bardziej niewykonalny.
W
1866
r. zmuszono Pięć Cywilizowanych Narodów, które w
wojnie secesyjnej
popierały
Konfederację
, by odstąpiły część swoich ziem plemionom przesiedlanym z innych części Stanów Zjednoczonych (przekazując ją w tym celu Stanom Zjednoczonym lub sprzedając innym plemionom) oraz by wyraziły zgodę na budowę linii kolejowych w rezerwatach. Mimo planów jednoczesnego przekazania władzy nad Terytorium
Komisarzowi ds. Indian
, w dalszym ciągu pozostawało ono wówczas "niezorganizowane".
Między rokiem
1866
i
1885
na Terytorium Indiańskie przesiedleni zostali
Szejenowie
i
Arapahowie
,
Komancze
,
Kiowa
i
Apacze
, plemiona
Wichita
i
Kaddo
,
Potawatomi
i
Szaunisi
,
Kickapoo
, Iowa,
Saukowie
i
Lisy
,
Paunisi
,
Oto
i
Missouri
, plemiona Ponka, Tonkawa, Kaw,
Osage
,
Peoria
,
Wyandoci
, Szaunisi Wschodni,
Modokowie
i
Ottawowie
. Chociaż pierwsze z zawieranych z tymi plemionami traktatów nie wspominały o umieszczeniu ich na Terytorium Indiańskim, to w
latach 70. XIX w.
władze już konsekwentnie posługiwały się tym terminem. W wyniku kolejnych przesiedleń w
1880
r. na Terytorium Indiańskim zamieszkiwało aż 67 plemion.
W
1885
r. niemal cały obszar Terytorium Indiańskiego (poza 2 mln akrów tzw. "ziem nieprzydzielonych" w samym środku) był już podzielony na rezerwaty. W
1887
uchwalona przez Kongres tzw.
ustawa Dawesa
(General Allotment Act) nakazała podział ziem plemiennych na indywidualne działki i stopniowe rozwiązywanie tradycyjnych władz plemiennych. Jednak Pięć Cywilizowanych Narodów oraz plemię Osagów zostały z tej ustawy czasowo wyłączone.
W
1889
r. utworzono w Muskogee sąd federalny, który miał sprawować jurysdykcję nad całym Terytorium Indiańskim oraz po raz pierwszy wytyczono precyzyjnie jego granice.
22 kwietnia
1889
r. udostępniono też "ziemie nieprzydzielone" pod osadnictwo białych i jeszcze tego samego dnia – po pierwszym z kilku głośnych "wyścigów po ziemię" – pojawiło się na nich ponad 50 tys. osadników.
W
1890
r. na Terytorium znajdowało się łącznie 21 indiańskich
rezerwatów
, a niemal w każdym z nich zamieszkiwało po kilka plemion. Zarządzało nimi osiem agencji rządowych podległych
Komisarzowi
Biura do Spraw Indian
(Bureau of Indian Affairs), które w tym czasie realizowało oficjalną politykę
asymilacji
ludności tubylczej i likwidacji wspólnej własności ziemskiej tubylczych plemion. Wg urzędowego sprawozdania ministra spraw wewnętrznych z
1891
roku, w
1890
na Terytorium Indiańskim żyło 66 289 członków Pięciu Cywilizowanych Narodów oraz pewna liczba innych Indian, w sumie 68 371 osób.
W
1890
r. z południowej i zachodniej części Terytorium Indiańskiego wydzielono Terytorium Oklahomy, które otwarto pod powszechne osadnictwo (w tym pod kolejne "wyścigi po ziemię"). W
1893
Czirokezi sprzedali Terytorium Oklahomy kolejną część swoich ziem, a tzw. Komisja Dawesa rozpoczęła z Pięcioma Cywilizowanymi Narodami negocjacje w sprawie podziału ich ziem na indywidualne działki. W
1898
r. tzw. ustawa Curtisa praktycznie zdelegalizowała dotychczasowe władze tych pięciu plemion, przeciwstawiające się likwidacji wspólnej własności ziemskiej, rozpoczynając proces podziału ziem plemiennych na tym, co pozostało z dawnego Terytorium Indiańskiego.
Usiłując ratować resztki dotychczasowej niezależności, przywódcy Pięciu Cywilizowanych Narodów zorganizowali w
1905
konwencję konstytucyjną, uchwalili własną konstytucję i wystąpili o przyjęcie do USA jako kolejny stan o nazwie
Sequoyah
. Kongres tę indiańską ofertę odrzucił. Kolejne ustawy likwidujące przejawy niezależności i tożsamości tamtejszych tubylczych plemion uchwalano m.in. w latach
1906
i
1910
.
W
1907
r. w miejsce Terytorium Oklahomy powstał kolejny stan –
Oklahoma
, a w jego granicach znalazły się wszystkie rezerwaty z resztek Terytorium Indiańskiego. Tamtejszym Indianom nadano jednocześnie
obywatelstwo
amerykańskie (większość
tubylczych Amerykanów
z innych części USA otrzymała amerykańskie obywatelstwo – choć nie zawsze jednocześnie prawa wyborcze – dopiero w
1924
roku).
Linki zewnętrzne