Kwiat zielistki Sternberga
Chlorophytum orchidastrum
Zielistka, zielistek (Chlorophytum Ker Gaw.) –
rodzaj
roślin zaliczany do rodziny
szparagowatych
w
systemie APG III
z 2009. Wcześniej rodzaj umieszczany w rodzinie
agawowatych
(Agavaceae) (
system APG II
z 2003),
liliowatych
(Liliaceae) (
system Cronquista
z 1981), w niektórych systemach w ramach wyodrębnianej rodziny pajęcznicowatych (Anthericaceae). Obejmuje ok. 100–150
gatunków
(różnice wynikają z różnych ujęć systematycznych gatunków włączanych tutaj lub do rodzajów
Anthericum
i Dasystachys). Wszyscy przedstawiciele to
byliny
rosnące w tropikalnych obszarach
Azji
,
Afryki
,
Australii
i
Ameryki
, przy czym większość gatunków występuje w Afryce[2]. Gatunkiem popularnym w uprawie (w klimacie umiarkowanym jako roślina doniczkowa) jest
zielistka Sternberga
[3].
Gatunkiem typowym
jest Chlorophytum inornatum Ker-Gawler[4].
Morfologia
Z
kłącza
, zwykle krótkiego, o
bulwiastych
korzeniach
, wyrastają równowąskie, mieczowate lub sercowate
liście
z pochwowatą nasadą[2]. U nasady liści wyrastają
głąbiki
z liśćmi wspierającymi odgałęzienia
kwiatostanu
znajdującego się na szczycie i tworzonego przez grona białych
kwiatów
. Kwiaty są obupłciowe, niepozorne, małe, w kolorze białym lub zielonkawym. Listków
okwiatu
jest 6, wolnych, z 3–7 żyłkami
wiązek przewodzących
. 6
pręcików
wyrasta z nasady listków okwiatu. Posiadają cienkie nitki, lekko rozszerzające się w części środkowej.
Pylniki
osadzone są u swej podstawy i otwierają się do wnętrza kwiatu.
Zalążnia
utworzona z 3
owocolistków
w każdej z komór z 1 lub kilkoma
zalążkami
. Szyjka
słupka
cienka, zakończona drobnym
znamieniem
.
Owocem
jest trójkanciasta
torebka
.
Nasiona
są czarne, spłaszczone[3].
Systematyka
Jeden z wielu rodzajów z dawnej rodziny
liliowatych
(Liliaceae) (
system Cronquista
z 1981), który wraz z najbliższymi krewnymi jest w ostatnich kilkunastu latach bardzo różnie ujmowany przez taksonomów. Preferujący wyróżnianie wielu drobnych rodzin (np.
system Reveala
z lat 1993–1999) wyodrębniali rodzinę pajęcznicowatych Anthericaceae J. Agardh. W pierwszych wersjach
systemu APG
(1998, 2003) rodzaj zaliczany był do rodziny
agawowate
(Agavaceae), która w wersji z 2009 została zdegradowana do rangi podrodziny[1].
Długi czas rodzaj wyodrębniany był od podobnych tylko na podstawie różnic morfologicznych i cytologicznych. Gdy poznano jego
filogenezę
za pomocą badań molekularnych, okazało się, że odrębnie opisywany poprzednio rodzaj Dasystachys zagnieżdżony jest wewnątrz
kladu
Chlorophytum. Dodatkowo przeniesiono do tego rodzaju także afrykańskie gatunki uprzednio zaliczane do rodzaju
Anthericum
(tam utrzymywane czyniły z tego rodzaju
takson parafiletyczny
)[5].
- Pozycja wg
Angiosperm Phylogeny Website
(aktualizowany
system APG III
z 2009)
Jeden z rodzajów podrodziny
agawowych
(Agavoideae) w obrębie
szparagowatych
(Asparagaceae s.l.). W obrębie podrodziny wchodzi w skład grupy liczącej w sumie 8 rodzajów, stanowiącej
klad siostrzany
dla dwóch rodzajów – Herreria i Herreriopsis[1].
- Pozycja rodzaju w
systemie Reveala
(1994-1999)
Gromada
okrytonasienne
(Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa
jednoliścienne
(Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd
agawowce
(Agavales Hutch.), rodzina pajęcznicowate (Anthericaceae J. Agardh), podplemię Chlorophytinae Benth., rodzaj zielistka (Chlorophytum Ker Gawl.)[6].
- Gatunki (wybór)[7]
- Chlorophytum alismifolium Baker
- Chlorophytum amaniense Engl.
- Chlorophytum arundinaceum Baker
- Chlorophytum bichetii (Karrer) Backer
- Chlorophytum bowkeri Baker
- Chlorophytum capense (L.) Voss
- Chlorophytum comosum (Thunb.) Jacques –
zielistka Sternberga
- Chlorophytum gallabatense Schweinf. ex Baker
- Chlorophytum krookianum Zahlbr.
- Chlorophytum laxum R. Br.
- Chlorophytum macrophyllum (A. Rich.) Asch.
- Chlorophytum mannii Baker
- Chlorophytum orchidastrum Lindl.
Zastosowanie
-
Rośliny ozdobne
: ze względu na piękne, często pasiaste ulistnienie, niektóre gatunki znajdują się w uprawie doniczkowej. W Polsce uprawiany jest głównie jeden gatunek –
zielistka Sternberga
.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2010-09-10].
- ↑ 2,0 2,1 zbiorowe: Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. .
- ↑ 3,0 3,1 Chen Xinqi, Minoru N. Tamura:
Chlorophytum
(
ang.
). W: Flora of China [on-line]. [dostęp 2010-09-10].
- ↑
Index Nominum Genericorum
. [dostęp 2009-06-12].
- ↑ Hoell, Gry:
The genera Anthericum and Chlorophytum (Anthericaceae), evolution and delimitation
. W: Hovedoppgave i botanikk (Cand.scient.) [on-line]. Universitetet i Oslo, 2005. [dostęp 2010-09-10].
- ↑ Crescent Bloom:
Chlorophytum
(
ang.
). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-12].
- ↑
Species Records of Chlorophytum
(
ang.
). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-06-12].