Rosomak (Gulo gulo) –
gatunek
drapieżnego
ssaka
lądowego z rodziny
łasicowatych
, doskonale przystosowanego do zimowych warunków życia. Jest jednym z największych – obok
wydry olbrzymiej
i
wydry morskiej
– przedstawicieli rodziny łasicowatych i jedynym współcześnie żyjącym przedstawicielem rodzaju Gulo[3]. Ze względu na wygląd uważany był początkowo za bliskiego krewniaka psów lub niedźwiedzi. W wielu regionach niesłusznie uważany za zwierzę bardzo agresywne, wręcz krwiożercze[4]. Ze względu na mobilny tryb życia jest zwierzęciem trudnym do obserwowania i – w efekcie – stosunkowo słabo poznanym. Jest prawdopodobnie najsłabiej poznanym gatunkiem spośród dużych drapieżników lądowych.
Zasięg występowania i biotop
Obecnie występuje na odludnych terenach w
tajdze
i
tundrze
północnej
Europy
(
Skandynawia
),
Azji
oraz
Ameryki Północnej
(
Kanada
). Preferuje tereny górzyste. W przeszłości zasięg jego występowania w Ameryce Północnej rozciągał się po
Kolorado
,
Indianę
i
Pensylwanię
.
Rosomaki zostały niemal doszczętnie wytępione w Stanach Zjednoczonych, w Kanadzie ich liczebność znacznie ograniczono – zwłaszcza w Kanadzie południowej i wschodniej, gdzie praktycznie już nie występują. W Europie pozostały jeszcze dwie populacje: jedna w północnej części Półwyspu Skandynawskiego, wzdłuż wybrzeży
Norwegii
i
Szwecji
, druga na obszarze od
Finlandii
po rosyjską
Republikę Karelii
.
Charakterystyka
Rosomak jest największym typowo naziemnym przedstawicielem rodziny
łasicowatych
. Łasicowate podobnych rozmiarów –
wydra olbrzymia
i
wydra morska
– prowadzą głównie wodny tryb życia. Budową zewnętrzną rosomak przypomina niewielkiego
niedźwiedzia
, ale jego zachowania są typowe dla łasicowatych. Ma dużą głowę, małe oczy, małe i zaokrąglone uszy, krótki ogon i masywnie zbudowane łapy zakończone silnymi
pazurami
. Długość jego ciała wynosi 65-87 cm, długość ogona 17-26 cm, masa ciała od 10 do 31 kg, samice są przynajmniej o 10% mniejsze i do 30% lżejsze od samców. Zmysły
węchu
i
słuchu
są silnie rozwinięte, w przeciwieństwie do słabego
wzroku
.
Skóra rosomaka jest pokryta długim, gęstym
futrem
o brązowoczarnym ubarwieniu z jasnymi plamami na głowie i jasnymi pasami po bokach ciała. Szerokie stopy i relatywnie mała masa ciała ułatwiają mu bieganie po śniegu. Rosomak prowadzi naziemny tryb życia, ale świetnie pływa i zwinnie wspina się po drzewach oraz skałach. Jest aktywny całą dobę w około 4-godzinnych cyklach, na przemian, aktywności i spoczynku. Rosomak nie zapada w
sen zimowy
. Jest samotnikiem.
Areał osobniczy
jednego samca może obejmować areały 2-3 samic.
To zwierzę charakteryzuje się dużą siłą, odwagą, zręcznością i nieustępliwością – notowano wiele przypadków konfrontacji rosomaka walczącego o mięsny łup ze znacznie większymi i silniejszymi drapieżnikami jak
baribal
,
puma
, a nawet wataha
wilków
. Młode, niedoświadczone rosomaki czasami giną w trakcie takich walk, ale dorosłe osobniki zwykle wychodzą zwycięsko.
Pożywienie
Jest wszystkożerny – zjada głównie
padlinę
, ale zimą, gdy nie ma tyle pożywienia co latem, atakuje nawet duże ssaki jak
jelenie
,
łosie
czy
renifery
, które dogania w wytrwałym biegu po śniegu. Okazjonalnie zjada ptasie jaja,
larwy
owadów i
jagody
. Silne
zęby
umożliwiają mu kruszenie dużych kości i zamarzniętego
mięsa
[5][6]. W tunelach pod śniegiem gromadzi zapasy pokarmu, do których wraca nawet po 6 miesiącach[7].
Ewolucja
Pierwsze rosomaki pojawiły się w północno-wschodniej
Azji
w
pliocenie
. We wczesnym i środkowym
plejstocenie
występował w
Eurazji
i
Ameryce Północnej
mniejszy od rosomaka Gulo schlosseri. Współczesny Gulo gulo znany jest od środkowego plejstocenu. Nazwą rosomaki obejmuje się niekiedy gatunki należące do kopalnego rodzaju Plesiogulo, który jest siostrzanym
taksonem
Gulo.
Podgatunki
Wyróżnia się 6 podgatunków rosomaka[8]:
- G. gulo albus (
Kerr
, 1792)
- G. gulo gulo (Linnaeus, 1758)
- G. gulo katschemakensis Matschie, 1918
- G. gulo luscus (Linnaeus, 1758)
- G. gulo luteus Elliot, 1904
- G. gulo vancouverensis Goldman, 1935
Zagrożenia
Rosomak na XIX-wiecznej ilustracji z czasopisma "Przyjaciel Ludu"
Utrata siedlisk oraz polowania są głównymi przyczynami zagrażającymi rosomakom. Zwierzęta te są postrzegane przez człowieka jako szkodniki atakujące żywy inwentarz, zjadające zwierzynę schwytaną przez kłusowników w sidła lub potrzaski. Same sprytnie omijają, a nawet niszczą pułapki – także z takich powodów są zabijane.
Gatunek został zaklasyfikowany w
Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych
Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów
do kategorii VU, a w edycji 2008 w kategorii NT – bliski zagrożenia[2]. Dokładna liczebność rosomaków nie jest znana, ale przybliżone szacunki mówią o bardzo niewielkiej populacji tych zwierząt. Populacje europejskie szacowane są przez IUCN na ok. 2300 osobników[9].
Przypisy
- ↑
Gulo gulo
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑ 2,0 2,1
Gulo gulo
. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (
ang.
)
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.)
Gulo.
w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (
ang.
) [dostęp 8 czerwca 2008]
- ↑ Adam Wajrak:
Rosomak (Gulo gulo) ang. wolverine
. GazetaEdukacja.pl. [dostęp 8 czerwca 2008].
- ↑ Philip Pratt:
Dentition of the Wolverine
. [dostęp 2007-07-01].
- ↑ Ken Taylor:
Wolverine
. W: Wildlife Notebook Series [on-line]. 1994.
- ↑ Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 139. .
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.)
Gulo gulo.
w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (
ang.
) [dostęp 2 września 2009]
- ↑
Gulo gulo
(
ang.
). IUCN 2007. European Mammal Assessment. [dostęp 9 czerwca 2008].
Bibliografia
-
Species account
(
ang.
). The Wolverine Foundation, Inc.. [dostęp 8 czerwca 2008].
- Weinstein, B., L. Ballenger & M. Sygo.:
Gulo gulo
(
ang.
). (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 8 czerwca 2008].
- Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. .
- Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.