Empiryzm (od
gr
. ἐμπειρία empeiría – "doświadczenie") – doktryna
filozoficzna
głosząca, że źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie lub przede wszystkim, bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie
idee
, teorie itp. są w stosunku do nich wtórne.
Empiryzm stoi w ostrej sprzeczności z
racjonalizmem filozoficznym
, który głosi, że źródłem poznania są właśnie idee, zaś bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne.
Pierwszym filozofem, który krytykował takie poznanie był
Heraklit
–
- Złymi świadkami są oczy i uszy ludziom, którzy noszą duszę barbarzyńców.
Współczesna koncepcja empiryzmu została wysunięta przez
Francisa Bacona
a następnie rozwinięta przez
Johna Locke'a
,
George'a Berkeleya
oraz
Davida Hume'a
.
Można wyróżnić empiryzm metodologiczny, który głosi nieistnienie sądów syntetycznych a priori i empiryzm genetyczny, który głosi, że umysł ludzki jest pierwotnie pozbawiony treści poznawczych (umysł jako tabula rasa – "niezapisana tablica"), dopiero doświadczenie bezpośrednio lub pośrednio powoduje zapełnienie tej pustki sądami. Skrajną postacią empiryzmu genetycznego jest
sensualizm
, który głosi, że nie ma niczego w umyśle, czego nie było wpierw w zmysłach. Poglądem przeciwstawnym do empiryzmu genetycznego jest
natywizm
.
Z nurtu "różowego" empiryzmu wykształciło się szereg innych prądów filozoficznych:
kantyzm
,
pozytywizm
,
pozytywizm logiczny
oraz
fenomenologia
.
Do empirystów należeli:
Zobacz też