Wojna Jom Kippur
Konflikt izraelsko-arabski
|
Data |
6 października
–
26 października
1973
|
Miejsce |
Bliski Wschód
|
Wynik | Zwycięstwo
Izraela
Zawieszenie broni oparte na Rezolucji ONZ nr 338 |
Strony konfliktu |
Izrael
|
Egipt
Syria
Irak
Jordania
Maroko
Libia
Arabia Saudyjska
Tunezja
Sudan
Kuwejt
Kuba
| Dowódcy |
Mosze Dajan
David Elazar
Ariel Szaron
Shmuel Gonen Benny Peled
Israel Tal
Rehavam Zeevi
Aharon Yariv Yitzhak Hofi
Rafael Eitan
Abraham Adan Yanush Ben Gal | Saad El Shazly Ahmad Ismail Ali
Hosni Mubarak
Mohammed Aly Fahmy
Anwar Sadat
Abdel Ghani el-Gamasy Abdul Munim Wassel Abd-Al-Minaam Khaleel Abu Zikry
Mustafa Tlass | Siły |
Siły Obronne Izraela
: 415,000 ludzi (561 samolotów, 1,500 czołgów, 945 dział artylerii) |
Egipt
: 300,000 ludzi (690 samolotów, 2,400 czołgów, 1,120 dział artylerii)
Syria
: 60,000 ludzi (350 samolotów, 1,400 czołgów, 600 dział artylerii)
Irak
: 60,000 ludzi (73 samoloty, 700 czołgów, 200 dział artylerii) | Straty |
Siły Obronne Izraela
: 2,656 zabitych, 7,250 rannych (102 samoloty, 400 czołgów) | 8,528 zabitych, 19,540 rannych, (2,250 czołgów, 432 samoloty) |
|
Wojna Jom Kippur - wojna
Izraela
z koalicją
Egiptu
i
Syrii
w
1973
roku (znana także jako wojna październikowa lub wojna ramadanowa;
hebr.
יום הכיפורים, Milkhemet Yom HaKipurim,
arab.
حرب تشرين, ħarb Tishrin), trwająca od
6
do
26 października
. Wojna rozpoczęła się w dniu żydowskiego święta
Jom Kippur
, od zaskakującego uderzenia połączonych sił
Egiptu
i
Syrii
. Najechały one
Półwysep Synaj
i
Wzgórza Golan
, które pozostawały w posiadaniu
Izraela
od
1967
roku, od czasu
wojny sześciodniowej
.
Egipcjanie i Syryjczycy posuwali się naprzód przez pierwsze 2-3 dni, później jednak szala przechyliła się na korzyść Izraela. Syryjczycy zostali wyparci z całego terytorium Wzgórz Golan. Na Synaju Izraelczycy uderzyli w przerwę pomiędzy dwiema armiami, które przekroczyły
Kanał Sueski
(dawną linię przerwania ognia). W wyniku tego egipska Trzecia Armia została odcięta. Manewr ten zmusił Egipt do przyjęcia warunków zawieszenia broni.
Wprowadzenie
Po klęsce w
wojnie sześciodniowej 1967
roku Egipt i Syria dążyły do rewanżu i odzyskania straconych terytoriów.
Wojna na wyczerpanie
(lata
1968
-
1970
) nie przyniosła żadnych rozstrzygnięć. Egipski prezydent
Gamal Abdel Naser
zmarł we wrześniu
1970
, a jego następcą został
Anwar Sadat
. Rozpoczął on wspólnie z Syrią przy pomocy
radzieckiej
planowanie kolejnej wojny przeciwko Izraelowi.
Powiązania Arabów z ZSRR
27 maja
1971
egipski prezydent
Anwar Sadat
zawarł porozumienie pomiędzy Egiptem a Związkiem Radzieckim. Egipt zadeklarował wybór
socjalizmu
jako drogi swego rozwoju, w zamian Związek Radziecki zaoferował wszechstronną pomoc gospodarczą i wojskową, w tym dostawy najnowszego sprzętu wojskowego oraz szkolenie oficerów.
Bojkot Izraela
W
1972
członkowie
Ligi Arabskiej
zebrali się w
Damaszku
i podjęli decyzję o wprowadzeniu ciągłego
bojkotu
gospodarczego Izraela. Sformułowano wówczas po raz pierwszy oficjalną wersję zasad bojkotu, który obejmował także wszystkie te państwa oraz firmy, które utrzymywały współpracę z Izraelem. Celem bojkotu miało być osłabienie gospodarcze Izraela.
Początek konfliktu
Pod koniec
1972
egipski prezydent Sadat publicznie oświadczył, że Egipt jest zobowiązany do wszczęcia wojny z Izraelem i jest przygotowany "poświęcić milion egipskich żołnierzy". Równocześnie egipska armia rozpoczęła koncentrację wojsk w rejonie Kanału Sueskiego. Ochronę przeciwlotniczą zapewniały radzieckie baterie
rakiet przeciwlotniczych
S-75
. Egipskie siły powietrzne zostały wzmocnione radzieckimi pilotami myśliwców
MiG-21
. Wojska pancerne dysponowały nowymi radzieckimi czołgami
T-62
oraz starszymi
T-55
. Oddziały piechoty uzbrojone w nowoczesne radzieckie rakiety przeciwpancerne
AT-3 Sagger
.[1]
W marcu
1973
Egipt
i
Syria
zawarły porozumienie o podjęciu wspólnej akcji militarnej przeciwko Izraelowi. Równocześnie
Związek Radziecki
rozpoczął dostawę rakiet balistycznych ziemia-ziemia
Scud
dla Egiptu (Scud-C o zasięgu 600
km
) i Syrii (Scud-D o zasięgu 700
km
).
W maju i sierpniu
1973
pod pretekstem dużych ćwiczeń wojskowych Egipcjanie zgromadzili duże ilości wojska nad
Kanałem Sueskim
.
Zgromadzone siły
Arabowie
Plany egipskie ("Operation Badr") zakładały sforsowanie
Kanału Sueskiego
i odrzucenie sił izraelskich do przełęczy w górach w głębi
Półwyspu Synaj
. Dalsze działania ofensywne miały być kontynuowane w sprzyjającej sytuacji. Syryjczycy planowali przełamać izraelską obronę na
Wzgórzach Golan
, odzyskać tereny utracone w
1967
i zorganizować na nich obronę.
Skoordynowany atak państw arabskich został zaplanowany na
6 października
1973
. Tego dnia przypadało największe żydowskie święto -
Jom Kippur
. Zakładano, że większość żołnierzy będzie wówczas na przepustkach w domach i gotowość bojowa armii będzie obniżona. Dla swoich planów Egipt zdołał uzyskać obietnicę wsparcia wojskowego ze strony
Jordanii
,
Maroka
,
Tunezji
i
Arabii Saudyjskiej
. Jednak pomoc obiecana przez te państwa miała przede wszystkim znaczenie propagandowe, a nie militarne. Bardziej znaczący kontyngent wysłał jedynie
Irak
.
Arabowie
zgromadzili przeciwko Izraelowi następujące siły[2]:
-
Egipt
: 800.000 żołnierzy (w wojnie użyto 300.000), którzy dysponowali 2.400 czołgami (850 czołgów
T-54
i
T-55
, 750 czołgów
T-62
, pozostałe
T-34
i
PT-76
) 2,400 transporterami opancerzonymi (
BTR-152
,
BRDM-2
,
BTR-60
,
TOPAS
i inne), 1.120 działami, 690 samolotami bojowymi (160 myśliwców
MiG-21
, 60 myśliwców
MiG-19
, 200 myśliwców
MiG-17
, 130 szturmowo-bombowych
Su-7
B, 18 bombowców strategicznych
Tu-16
, 30 bombowców
Ił-28
i inne), 161 helikopterami (w tym
Mi-6
i
Mi-8
) i 104 okrętami (w tym 5 niszczycieli, 6 fregat, 12 okrętów podwodnych, 20 kutrów rakietowych i inne). Dowódcą naczelnym był Saad El Shazly.
-
Syria
: 150.000 żołnierzy (w wojnie użyto 60.000), którzy dysponowali 1.400 czołgami (
T-54
,
T-55
,
T-62
i
PT-76
), 900 transporterami opancerzonymi (
BTR-152
,
BRDM-2
,
BTR-60
i inne), 600 działami, 350 samolotami (110 myśliwców
MiG-21
, 120 myśliwców
MiG-17
, 45 szturmowo-bombowych
Su-7
B), 36 helikopterami i 21 okrętami (w tym 6 kutrów rakietowych).
-
Irak
: 60.000 żołnierzy, którzy dysponowali 700 czołgami, 500 transporterami opancerzonymi, 200 działami i 73 samolotami.
- Inni:
Jordania
skierowała na wojnę dwie brygady piechoty,
Maroko
jedną brygadę zmechanizowaną i dwie brygady piechoty,
Libia
eskadrę bombowców i brygadę pancerną,
Arabia Saudyjska
pułk piechoty,
Tunezja
wysłała 1.000 żołnierzy,
Sudan
3.500 żołnierzy,
Kuwejt
sześć batalionów piechoty. Nawet odległa
Kuba
wysłała 1.500 żołnierzy z czołgami i helikopterami bojowymi.
Izrael
Obrona izraelska na brzegu
Kanału Sueskiego
opierała się na linii umocnień, wzniesionej w latach
1968
-
1973
(linia Bar Leva). Składała się ona z dwóch rubieży obrony. Na rubieżach tych znajdowały się punkty obrony i stanowiska ogniowe. Linia obsadzona była przez piechotę oraz pewną ilość
czołgów
. Punkty oporu otoczone były polami minowymi i zaporami drutowymi. W odwodzie znajdowała się
artyleria
. Nad samym Kanałem usypany był wał ziemny. Na niektórych odcinkach rozmieszczono instalacje do rozlewania po powierzchni wody płonącej ropy naftowej.
Na
Wzgórzach Golan
, wzdłuż tzw. "Purpurowej Linii", Izraelczycy zbudowali system obronny, składający się z punktów oporu, pól minowych i innych obiektów. Wykopano też rów przeciwczołgowy o szerokości 6
m
i głębokości 4
m
. Na
Górze Hermon
znajdowała się stacja nasłuchu radioelektronicznego, podlegająca wywiadowi wojskowemu.
W przypadku ataku Izrael planował powstrzymanie natarcia i przejście do kontrataku. W razie możliwości działania wojenne miały zostać przeniesione na terytorium przeciwnika. Do zrealizowania tych celów dysponowano następującymi siłami:
-
Izrael
: 415.000 żołnierzy - 1.500 czołgów (
Sherman
,
Patton
,
Centurion
,
AMX-13
oraz 200 zdobycznych czołgów
T-54
,
T-55
i
PT-76
), 3.000 transporterów opancerzonych, 945 dział, 561 samolotów (135 szturmowych
A-4 Skyhawk
, 176 myśliwsko-bombowych
F-4 Phantom
, 50 myśliwców
Mirage III
i inne), 84 helikoptery i 38 okrętów (w tym 1 niszczyciel, 1 fregata, 3 okręty podwodne i 12 kutrów rakietowych).
Działania wojenne
6 października
1973
o godz. 4:00 rano Sztab Główny
Sił Obronnych Izraela
otrzymał informację wywiadowczą o możliwości arabskiej ofensywy na
Półwyspie Synaj
. Szef sztabu (generał Dawid Elazar) zwrócił się do
rządu
o zgodę na przeprowadzenie wyprzedzających uderzeń lotniczych. Zgoda nie została jednak udzielona.[3] Podjęto jednak decyzję o ogłoszeniu alarmowej
mobilizacji
, która wyprzedziła o 6 godzin arabską napaść. Pomimo to
Siły Obronne Izraela
zdołały wystawić jedynie 18
brygad
gotowych do walki, pozostałe potrzebowały 2-3 dni na osiągnięcie pełnej gotowości bojowej.
Inwazja na Synaju
6 października
1973
o godz. 14:00
Egipcjanie
rozpoczęli działania wojenne przeciwko
Izraelowi
. Po zbombardowaniu i ostrzelaniu izraelskich pozycji obronnych, na wschodnim brzegu
Kanału Sueskiego
zaczęli lądować egipscy
komandosi
. Przygotowane przez Izraelczyków wyloty instalacji do rozlewania po wodzie płonącej
ropy
zostały zacementowane przez
płetwonurków
. O godz. 14:20 ogień
artylerii
został przeniesiony w głąb pozycji izraelskich. Wtedy Egipcjanie rozpoczęli zakrojoną na szeroką skalę operację forsowania Kanału. Napotkali jedynie na słaby opór, ponieważ izraelskie stanowiska ogniowe zostały w większości zniszczone przez wcześniejszy ostrzał.
Egipskie oddziały inżynieryjne, za pomocą specjalnych pomp, rozpoczęły rozmywanie piaskowych wałów. Między brzegami Kanału rozciągnięto liny i rozpoczęto organizację przepraw promowych oraz budowę
mostów pontonowych
. Izraelczycy zostali całkowicie sparaliżowani i nie byli w stanie przeprowadzić kontrataku. Izraelskie samoloty nie mogły zbliżyć się do strefy Kanału, która była silnie broniona przez egipskie systemy rakiet przeciwlotniczych (zbombardowano jedynie egipską bazę el-Mansourah).
O godz. 20:30 Egipcjanie rozpoczęli przeprawianie
czołgów
. Do końca dnia na
Półwysep Synaj
przeprawiło się około 30,000 egipskich żołnierzy i 500 czołgów. Tracąc zaledwie 200 żołnierzy Egipcjanie zdobyli linię obronną Bar-Leva, zniszczyli prawie 350 czołgów oraz zabili lub wzięli do niewoli 1,200 Izraelczyków. Równocześnie Egipcjanie wysadzili w głębi
Synaju
kilka desantów. Komandosi opanowali strategiczne przełęcze
Mitla
i Gidi, na których wiązali walką siły izraelskie, uniemożliwiając im przegrupowanie się oraz przygotowanie kontrataku.
Do końca
7 października
1973
Egipcjanie zajęli pozycje w odległości 15
km
na wschód od
Kanału Sueskiego
. Po osiągnięciu celów taktycznych Egipcjanie wstrzymali działania ofensywne i rozpoczęli budowę pozycji obronnych. Na
Półwyspie Synaj
rozlokowano 2 i 3 Armię - 2 Armia odpowiadała za tereny na północ od
Wielkiego Jeziora Gorzkiego
, a 3 Armia za tereny na południe od tego jeziora.
W tym dniu izraelskie siły powietrzne podjęły nieudaną próbę kontruderzenia, w którym utraciły 22 samoloty. Był to najgorszy dzień w historii izraelskiego lotnictwa.
Izraelski kontratak na Synaju
8 października
1973
izraelska
brygada
rezerwowa generała Abrahama Adana przeprowadziła kontratak, usiłując przełamać egipskie pozycje i dotrzeć do
Kanału Sueskiego
aby zniszczyć przeprawy, a w ten sposób odciąć Egipcjan na
Synaju
. Izraelczycy nie dysponowali jednak w pierwszych dniach wojny dostatecznym rozpoznaniem i wysłali swoich żołnierzy do walki bez wystarczajacego wsparcia artylerii i lotnictwa. W ciężkich walkach zniszczonych zostało 80 izraelskich czołgów. W nocy kontratakować próbowała bez powodzenia dywizja pancerna generała
Ariela Szarona
. Po poniesieniu ciężkich strat Izraelczycy wstrzymali działania ofensywne i przeszli do obrony, a Sztab Główny
Sił Obronnych Izraela
podjął decyzję o skoncentrowaniu sił na froncie północnym, w rejonie
Wzgórz Golan
. Na Synaju nastąpił okres względnej stabilizacji przerywanej drobnymi starciami i pojedynkami artyleryjskimi.
Wzgórza Golan
6 października
1973
o godz. 14:00
Syryjczycy
rozpoczęli zmasowany ostrzał artyleryjski pozycji izraelskich na
Wzgórzach Golan
. Równocześnie syryjscy
komandosi
desantowali się z helikopterów zajmując izraelską stację nasłuchową na górze
Hermon
. W ten sposób Syryjczycy zdobyli tajne kody izraelskiego wywiadu wojskowego
Aman
.
7 października
trzy syryjskie dywizje (około 700 czołgów) rozpoczęły natarcie na Wzgórzach Golan. Przeciwko nacierającym stały zaledwie 2 izraelskie brygady (7. Brygada Pancerna i 188. Brygada Pancerna Barak). Do końca dnia Syryjczycy opanowali prawie całą południową część płaskowyżu, otaczając w centralnej części kilka izraelskich oddziałów.[4]
8 października
Syryjczycy zaskoczeni skalą sukcesów wstrzymali natarcie obawiając się, że są wciągani w pułapkę. Wstrzymanie ofensywy dało Izraelczykom czas na dokończenie
mobilizacji
i przegrupowanie oddziałów. Sytuacja Izraelczyków na froncie syryjskim była krytyczna, np. w krytycznym momencie obie brygady miały po kilka sprawnych czołgów, na odcinku 188. Brygady zginął jej dowódca i wszyscy dowódcy batalionów. Szef Dowództwa Północnego, gen. Yitzhak Hoffi, kierował na ten odcinek mobilizowane w pośpiechu
kompanie
i
bataliony
, nie czekając na sformowanie z nich
brygad
. Tworzono również oddziały złożone z lżej rannych, żołnierzy służb tyłowych i administracyjnych. Z czasem Izraelczycy przestali formować kompanie i wysyłali na ten odcinek frontu pojedyncze zmobilizowane
plutony
.
7 października
1973
we wczesnych godzinach rannych doszło do bitwy morskiej w pobliżu
syryjskiego
portu
Latakia
. Pięć izraelskich kutrów torpedowych Saar-4 zatopiło sześć okrętów syryjskich (cztery kutry rakietowe, kuter torpedowy i trałowiec). Była to pierwsza w historii bitwa morska stoczona przy użyciu pocisków rakietowych klasy morze-morze. Izraelskimi okrętami dowodził kmdr M. Barkai.
8 października
Sztab Główny
Sił Obronnych Izraela
uznał front syryjski za najważniejszy odcinek wojny. Syryjska ofensywa stwarzała bezpośrednie zagrożenie dla terytorium
Izraela
. Nie mogąc jednak powstrzymać syryjskiej ofensywy, Izraelczycy zaminowali
mosty
na rzece
Jordan
, których obrona była ostatnim punktem obrony przed
Galileą
.
9 października
o godz. 9:00 syryjska 7 Dywizja Piechoty, operująca w północnym odcinku frontu, rozpoczęła natarcie, którego celem było zadanie rozstrzygającego ciosu. Na tyłach wojsk izraelskich został wysadzony desant powietrzny, który po ciężkich walkach został rozbity. Izraelczycy rzucili do walki wszystkie rezerwy. Równolegle z walkami lądowymi, izraelskie lotnictwo przeprowadziło nalot na
Damaszek
i ważne miasta portowe w Syrii. Celem były budynki rządowe, elektrownie, ropociągi, porty i obiekty wojskowe. W porcie Tartus zatopiono
radziecki
statek transportowy.
Ingerencja ZSRR i USA
Radziecki samolot transportowy
An-12
.
Radziecki samolot transportowy
An-22
.
9 października
1973
Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
jednostronnie zaangażował się w konflikt na
Bliskim Wschodzie
. Radzieckie średnie
samoloty transportowe
An-12
rozpoczęły regularne loty (30 lotów dziennie) z sowieckich baz na
Węgrzech
do
Egiptu
i
Syrii
. Każdego dnia na lotniskach w Egipcie i Syrii lądowało 80 samolotów, z których każdy przewoził ponad 20
ton
nowoczesnego radzieckiego
sprzętu wojskowego
i
amunicji
.
W obliczu radzieckiej interwencji
prezydent Stanów Zjednoczonych
Richard Nixon
9 października
podjął decyzję o udzieleniu pomocy wojskowej Izraelowi. Przedstawiciele amerykańskiego i izraelskiego rządu skontaktowali się z handlowymi przewoźnikami lotniczymi, ale żaden nie zgodził się na przewiezienie amerykańskiego sprzętu wojskowego do Izraela w obawie, że arabskie państwa po zakończeniu wojny uniemożliwią im prowadzenie normalnej działalności komercyjnej. Pozostały jedynie izraelskie linie lotnicze
El Al
, które dysponowały niewielką ilością samolotów pasażerskich - osiem samolotów pasażerskich
Boeing 707
i
Boeing 747
. Pierwszy samolot
El Al
ze sprzętem amerykańskim wylądował w Izraelu
10 października
. Była to jednak niewielka pomoc, gdyż przewiezione izraelskimi samolotami 5,5 tys.
ton
sprzętu wojskowego nie mogło rozstrzygnąć o losach wojny.
12 października
1973
Związek Radziecki wysłał osiemnaście strategicznych ciężkich transportowców
An-22
, które co godzinę lądowały w
Egipcie
. Każdy z nich przewoził na pokładzie ponad 100
ton
nowoczesnego radzieckiego sprzętu wojskowego z sowieckich baz na Węgrzech.
Rozstrzygnięcie na Golanie
10 października
wojska izraelskie zdołały odeprzeć Syryjczyków na
Wzgórzach Golan
, osiągając wieczorem pozycje sprzed wybuchu wojny. Za tzw. "Purpurową linią" znajdowały się syryjskie linie obronne o szerokości 7-15
km
. Tego dnia do wojny oficjalnie przystąpił
Irak
, ogłaszając że wyśle na front syryjski kontyngent wojsk lądowych oraz zaangażuje swoje siły powietrzne.
11 października
o godz. 11:00 Izraelczycy rozpoczęli uderzenie na
Wzgórzach Golan
. Po zdobyciu silnie bronionych fortyfikacji, izraelskie oddziały zmechanizowane wkroczyły na terytorium
Syrii
, zajmując
12 października
pozycje wyjściowe na szosie prowadzącej do
Damaszku
. Natarcie zostało jednak powstrzymane
13 października
w odległości 40
km
od Damaszku przez przybyłe
irackie
oddziały pancerne. Jednak bezpośrednie zagrożenie dla Izraela ze strony Wzgórz Golan zostało zażegnane.
Sztab Główny
Sił Obronnych Izraela
uznał sytuację na froncie syryjskim za zabezpieczoną i wydał wieczorem
12 października
rozkazy przegrupowania jednostek bojowych na
Półwysep Synaj
.
W nocy z
21
na
22 października
izraelscy komandosi odbili szczyt góry
Hermon
.
Egipskie natarcie na Synaju
14 października
1973
o godz. 6:30 egipskie oddziały rozpoczęły jednoczesne natarcie w pięciu miejscach na
Półwyspie Synaj
. Do najcięższych walk doszło ponownie na przedpolach pustynnego wąwozu Mitla, gdzie 8 czerwca 1967 r., podczas
wojny sześciodniowej
miała miejsce największa bitwa pancerna, od czasu niemiecko-radzieckiego starcia pod
Kurskiem w 1943 r
. W rejonie
przełęczy Mitla
starło się 500 egipskich czołgów z 430 izraelskimi. Egipcjanie, tak jak poprzednim razem, ponieśli wielką klęskę, wycofali się na pozycje obronne ze stratami w liczbie 260 czołgów. Bitwa powstrzymała egipską ofensywę, dając Izraelczykom możliwość przejścia do kontrnatarcia.
Amerykańska operacja "Nickel Grass"
14 października
1973
prezydent Stanów Zjednoczonych
Richard Nixon
podjął decyzję o skierowaniu
amerykańskiego
lotnictwa transportowego do przewożenia sprzętu wojskowego do Izraela. W przeciągu dziewięciu godzin od wydania rozkazów, ciężkie strategiczne samoloty transportowe
Lockheed C-141 Starlifter
i ciężkie transportowe
Lockheed C-5 Galaxy
leciały już w kierunku Izraela. Ciekawostką jest, że amerykańscy sojusznicy w
Europie
odmówili udostępnienia swoich baz lotniczych do międzylądowania na tankowanie paliwa w drodze do Izraela. Dopiero
Portugalia
udostępniła swoje lotnisko Lajes na
Wyspach Azorach
. Lajes stało się kluczowym punktem mostu powietrznego pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Izraelem. Każdego dnia lądowało tutaj ponad 30 ciężkich transportowców, do obsługi technicznej których przerzucono tutaj 1,300 amerykańskich żołnierzy. Następnie amerykańskie samoloty transportowe musiały lecieć nad
Morzem Śródziemnym
, uważając aby nie naruszyć przestrzeni powietrznej państw arabskich i państw europejskich. Ochronę powietrzną zapewniało lotnictwo pokładowe z lotniskowców
VI Floty
, a w odległości 150
km
od Izraela przejmowały je izraelskie myśliwce[5].
W okresie od
14 października
do
14 listopada
1973
amerykańskie samoloty transportowe wykonały 567 lotów do Izraela przewożąc 22,325 ton sprzętu wojskowego i amunicji o wartości 825
mln
USD
. Między innymi przewieziono czołgi
M-60 Patton
, haubice samobieżne
M109 SPH
, systemy radarowe, ciągniki polowe, helikoptery
CH-53 Super Stallion
i części zapasowe dla myśliwców
A-4 Skyhawk
[6]. Dodatkowo Stany Zjednoczone sprzedały w trybie natychmiastowej dostawy 36 myśliwców bombardujących
F-4 Phantom
. Zostały one wzięte z pokładów lotniskowców
VI Floty
. Amerykańscy piloci przylecieli na lotnisko Lod, przekazując samoloty izraelskim pilotom. W przeciągu godziny maszyny były przemalowywane i udawały się na pole walki. Ciekawostką jest, że zdarzało się, iż w walce uczestniczyły myśliwce z amerykańskim kamuflażem
USAF
i izraelskimi insygniami.
Operacja "Gazelle"
Dowództwo
Sił Obronnych Izraela
rozpoczęło planowanie zwrotu zaczepnego na
Półwyspie Synaj
. Celem było przebicie się na zachodni brzeg
Kanału Sueskiego
i odcięcie wojsk egipskich znajdujących się na Synaju. Do przerzutu wojsk przez Kanał miały zostać użyte dwa mosty (
pontonowy
i tzw. rurowy). 143 Dywizja Pancerna gen.
Ariela Szarona
otrzymała zadanie sforsowania Kanału, uchwycenia przyczółka na przeciwnym brzegu i zbudowania mostów. Przez utworzony w ten sposób korytarz miała przejść 162 Dywizja Pancerna gen. Abrahama Adana, której zadaniem było uderzenie na tyły armii egipskiej.
Aby osiągnąć sukces zdecydowano o całkowitej zmianie taktyki działań na Półwyspie Synaj. Do tej pory izraelska armia opierała swoją taktykę na działaniach dużych zgrupowań pancernych z silnym wsparciem lotniczym. Jednak podczas tej wojny zgrupowania pancerne były dziesiątkowane, a siły lotnicze nie mogły działać nad polem walki z powodu egipskich baterii rakiet przeciwlotniczych. Nowa strategia zakładała wykorzystanie elitarnych oddziałów piechoty, które miały przeniknąć przez egipskie linie obronne i zniszczyć baterie rakiet SAM oraz stanowiska rakiet przeciwpancernych. Dopiero później miało nastąpić główne natarcie wojsk pancernych i sił powietrznych.
15 października
1973
o godz. 17:00 izraelskie oddziały piechoty zaatakowały w najsłabszym punkcie egipskiej obrony na styku Drugiej i Trzeciej Armii, nacierając w kierunku
Wielkiego Jeziora Gorzkiego
na
Kanale Sueskim
. W rejonie tzw. "chińskiego gospodarstwa" doszło w nocy do najbardziej brutalnych walk podczas tej wojny. Izraelscy żołnierze walcząc wręcz utworzyli wyłom w egipskich liniach obronnych i
16 października
o godz. 1:35 w nocy dotarli do Kanału. Przed świtem izraelscy komandosi przeprawili się na pontonach na zachodni brzeg Kanału, gdzie utworzyli przyczółek, przygotowując teren do budowy mostu pontonowego. Przez 24-godziny komandosi samotnie walczyli odpierając kolejne ataki egipskich czołgów.
16 października
rano egipskie oddziały Drugiej Armii rozpoczęły natarcie z północy próbując zamknąć wyłom w liniach obronnych na Synaju. Egipskie natarcie zostało powstrzymane przez 162 Dywizję Pancerną gen. Abrahama Adana, która w ciężkich walkach posuwała się w kierunku Kanału. W nocy z
16
na
17 października
izraelscy saperzy wybudowali most pontonowy przez Kanał Sueski. W nocy przez most przeprawiła się 162 Dywizja Pancerna, która umocniła przyczółek na zachodnim brzegu.
17 października
izraelscy saperzy wybudowali kolejne dwa mosty pontonowe, przez które przeprawiały się kolejne oddziały. Po wzmocnieniu przyczółka i podciągnięciu rezerw,
18 października
izraelskie oddziały rozpoczęły natarcie w kierunku na
Kair
i
Suez
. W ten sposób egipska Trzecia Armia została całkowicie odcięta na
Półwyspie Synaj
.
19 października
Izraelczycy wybudowali czwarty most pontonowy na Kanale Sueskim. Nacierające oddziały 162 Dywizji Pancernej do
22 października
dotarły do przedmieść
Suezu
i na odległość 64 kilometrów od
Kairu
.
Stosunki amerykańsko-radzieckie
18 października
1973
ambasador
Związku Radzieckiego
przedstawił
prezydentowi Stanów Zjednoczonych
Richardowi Nixonowi
plan zakończenia wojny izraelsko-arabskiej i pokojowego rozwiązania konfliktu na
Bliskim Wschodzie
. Jednak
Departament Stanu Stanów Zjednoczonych
odrzucił tę propozycję, uznając ją za niemożliwą do przyjęcia.
19 października
Związek Radziecki zaprosił do
Moskwy
sekretarza stanu Stanów Zjednoczonych
Henry'ego Kissingera
by poszukiwać sposobów rozwiązania konfliktu na Bliskim Wschodzie. Wynikiem rozmów było podpisanie
20 października
radziecko-amerykańskiego porozumienia o podjęciu wspólnych działań zmierzających do zakończenia wojny izraelsko-arabskiej.
Zawieszenie broni
22 października
1973
Rada Bezpieczeństwa ONZ
przyjęła Rezolucję nr 338 wzywającą wszystkie strony konfliktu izraelsko-arabskiego do zakończenia wszelkich działań wojennych i wprowadzenia
zawieszenia broni
w ciągu 12-godzin. Wojska wszystkich stron powinny pozostać na pozycjach obecnie zajmowanych. Negocjacje pokojowe powinny natychmiast się rozpocząć i doprowadzić do ustanowienia sprawiedliwego i trwałego pokoju na Bliskim Wschodzie.
22 października
o godz. 18:52 ogłoszono zawieszenie broni na froncie izraelsko-egipskim. Wieczorem
23 października
Syria zgodziła się ogłosić zawieszenie broni.
Łamanie warunków rozejmu
W nocy z
22
na
23 października
1973
Egipcjanie w kilkunastu miejscach na zachodnim brzegu
Kanału Sueskiego
złamali warunki
zawieszenia broni
, atakując izraelskie pozycje i niszcząc 9 izraelskich
czołgów
. W odwecie Izraelczycy przesunęli swoje oddziały otaczając miasto
Suez
. W ten sposób całkowicie zamknięto okrążenie egipskiej Trzeciej Armii na
Półwyspie Synaj
[7].
Reakcja ZSRR
Rankiem
23 października
radzieckie
samoloty przeprowadziły zwiad nad Kanałem Sueskim i poinformowały o przemieszczeniu się wojsk izraelskich. Związek Radziecki oskarżył Izrael o złamanie warunków zawieszenia broni. Pod radzieckimi naciskami
Stany Zjednoczone
wymogły na Izraelu powstrzymanie dalszych działań wojennych przeciwko okrążonej egipskiej Trzeciej Armii[8].
W nocy z
23
na
24 października
przywódca Związku Radzieckiego
Leonid Breżniew
zagroził
Nixonowi
, że jeśli Izrael będzie kontynuować działania wojenne w
Egipcie
wówczas wojska radzieckie rozpoczną "jednostronną" interwencję zbrojną na Bliskim Wschodzie[9]. Równocześnie
Związek Radziecki
postawił w stan gotowości bojowej siedem dywizji powietrznodesantowych, przygotowując się do desantu w rejonie Wzgórz Golan. Stanowisko dowodzenia korpusem ekspedycyjnym założono na południu ZSRR. Niektóre źródła informują, że jedna z tych dywizji została przerzucona do Jugosławii. Dowództwo radzieckiej armii rozważało również ogłoszenie mobilizacji kilku innych jednostek bojowych[10].
Egipska prowokacja
24 października
1973
egipskie oddziały zaatakowały izraelskie pozycje na północ od miasta
Suez
, usiłując dotrzeć do
Kanału Sueskiego
i przełamać okrążenie Trzeciej Armii na
Półwyspie Synaj
. Podczas walk w kierunku izraelskich wojsk odpalono dwie rakiety
Scud
. Równocześnie prezydent
Anwar Sadat
oskarżył Izraelczyków o nieprzestrzeganie zawieszenia broni i zaapelował do Związku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych, by wymusiły na Izraelu przestrzeganie warunków rozejmu. Sadat zagroził, że w przeciwnym razie poprosi Związek Radziecki o podjęcie "jednostronnych" kroków i interwencję na
Bliskim Wschodzie
.
Alarm nuklearny
24 października
1973
prezydent Stanów Zjednoczonych
Richard Nixon
postawił amerykańskie siły zbrojne na całym świecie w stan podwyższonej gotowości bojowej
Defcon 3
. W rejon
Morza Śródziemnego
skierowano znaczne siły wojskowe. Z bazy na wyspie
Guam
wysłano 60 strategicznych bombowców, a w
Karolinie Północnej
do transportowców zaczęła ładować się
82 Dywizja Spadochronowa
[11].
25 października
prezydent
Anwar Sadat
pod naciskiem Związku Radzieckiego zgodził się na ogłoszenie zawieszenia broni, kończąc międzynarodowy kryzys.
Bilans
Izraelska
baretka
za udział w Wojnie Jom Kippur.
O skali prowadzonych działań wojennych najlepiej świadczy fakt, że państwa arabskie użyły przeciwko Izraelowi większych sił, niż w owym czasie wojska
NATO
posiadały w
Europie
. Według izraelskich danych, w Wojnie Jom Kippur zginęło 2,656 Izraelczyków, 7,250 zostało rannych. Dodatkowo 295 Izraelczyków dostało się do niewoli (231 egipskiej, 62 syryjskiej i 2 libańskiej). W walkach stracono 400 czołgów (prawie 600 było uszkodzonych i wymagało napraw) i 102 samoloty.
Państwa arabskie przyznały się oficjalnie do 8,528 zabitych i 19,540 rannych. Dodatkowo Izrael wziął 8,783 jeńców (w tym 8,372 Egipcjan). Wszyscy jeńcy zostali wymienieni w połowie
1974
roku. Straty w sprzęcie wojskowym wyniosły 2,250 czołgów, 432 samoloty oraz 19 okrętów wojennych.
Konsekwencje wojenne
Siły Obronne Izraela
pomimo końcowego zwycięstwa, wyszły z Wojny Jom Kippur z przeświadczeniem o wielkiej przegranej. Wojna wywołała szok w społeczeństwie izraelskim - kraj okazał się nieprzygotowany na niespodziewany atak i niezdolny do szybkiego go odparcia. Opinia publiczna za brak przygotowania obwiniała ministra obrony
Mosze Dajana
, a także premier
Goldę Meir
. Gdy Dajan uczestniczył w uroczystym pogrzebie wojskowym ofiar wojny, rodzice zabitych żołnierzy nazwali go mordercą ich synów. Cztery miesiące po zakończeniu wojny rozpoczęły się protesty przeciwko rządowi.
Rząd powołał specjalną komisję do zbadania działań podejmowanych przed wybuchem wojny i w pierwszych dniach jej trwania. Jej szefem został przewodniczący
Sądu Najwyższego
Szymon Agranat. Od jego nazwiska komisję nazwano Komisją Agranata. Komisja opublikowała swój raport
1 kwietnia
1974
. Główną odpowiedzialnością obarczono Szefa Sztabu Generalnego Dawida Elazara i zalecono usunięcie go ze stanowiska. Inne zalecenia komisji: Szef Dowództwa Południowego gen. Szmuel Gonen - usunięcie z czynnej służby; szef wywiadu wojskowego gen. Eli Zeira - usunięcie ze stanowiska. Komisja odstąpiła od oceny premier Goldy Meir i ministra obrony Mosze Dajana, uznając to za kwestię polityczną[12].
11 kwietnia
1974
pod presją opinii publicznej, premier
Golda Meir
podała się wraz z całym rządem do dymisji. Wcześniej Mosze Dajan dwa razy zamierzał rezygnować ze stanowiska ministra obrony, jednak premier Meir odwodziła go od tego zamiaru.
W państwach arabskich, a w szczególności w
Egipcie
, wojna została uznana za zwycięstwo. Odbudowana została egipska duma, utracona po klęsce w
wojnie sześciodniowej
.
6 października
- rocznica wybuchu wojny - jest w Egipcie świętem państwowym - Dniem Wojska.
Embargo naftowe
17 października
1973
arabskie państwa
OPEC
pod przewodnictwem
Arabii Saudyjskiej
potępiły amerykańską pomoc wojskową udzieloną Izraelowi i ogłosiły zmniejszenie wydobycia
ropy naftowej
o 5%, grożąc wprowadzeniem
embarga
. Równocześnie podniesiono cenę o 17% do 3,65
$
za baryłkę.
20 października
1973
Arabia Saudyjska
ogłosiła
embargo
na dostawy ropy naftowej do
Stanów Zjednoczonych
.
23 października
państwa OPEC ogłosiły embargo naftowe na
Holandię
i inne państwa
Europy Zachodniej
. Dalsze działania krajów członkowskich OPEC w latach
1973
-
1974
doprowadziły do wzrostu ceny baryłki ropy do 35
$
, jednak w
1975
nastąpiła drobna stabilizacja cen na poziomie około 30
$
[13]. Doprowadziło to do
kryzysu naftowego
, który objął wszystkie kraje wysoko uprzemysłowione i uzależnione od ropy naftowej i wszystkie dziedziny
gospodarki światowej
. Jego bezpośrednią konsekwencją był kryzys światowego systemu walutowego oraz kryzys gospodarczy połączony z recesją oraz
inflacją
[14].
Porozumienia pokojowe
28 października
1973
przy międzynarodowej mediacji odbyły się rozmowy izraelskiego gen. Aharona Jariva z egipskim gen. Muhammadem al-Ghani al-Gamasy. Izrael wyraził zgodę na dostarczenie przez
Czerwony Krzyż
pomocy humanitarnej dla otoczonych na
Półwyspie Synaj
egipskich żołnierzy.
11 listopada
1973
izraelscy i egipscy dowódcy wojskowi podpisali porozumienie na 101
km
szosy
Kair
-
Suez
(w
Egipcie
). Na mocy zawartego porozumienia rozpoczęto wycofywanie wojsk izraelskich z zachodniego brzegu
Kanału Sueskiego
na
Półwysep Synaj
.
15 listopada
dzięki amerykańskiej mediacji nastąpiła wymiana jeńców wojennych.
Do
5 marca
1974
ostatnie oddziały izraelskie wycofały się z zachodniej części Kanału Sueskiego. Izraelczycy zajęli pozycje w odległości 40
km
od Kanału, aby umożliwić swobodną żeglugę. Strefa Kanału została przejęta przez Egipcjan. Na
Wzgórzach Golan
Izraelczycy wycofali się na "Purpurową Linię". Na obu granicach utworzono strefy buforowe, obsadzone przez międzynarodowe siły
UNEF
.
Odzyskanie strefy Kanału Sueskiego przez Egipcjan umożliwiło ponowne otwarcie go dla żeglugi. Nastąpiło to
5 czerwca
1975
. Kanał był zablokowany od czasu wojny sześciodniowej (1967 r.).
Proces pokojowy
W wyniku Wojny Jom Kippur został zapoczątkowany proces pokojowy na
Bliskim Wschodzie
.
21 grudnia
1973
rozpoczęła się konferencja pokojowa w
Genewie
. W obradach uczestniczyli przedstawiciele Izraela, Egiptu, Jordanii, Związku Radzieckiego, Stanów Zjednoczonych i ONZ. Egipt odciął się od arabskiego nacjonalizmu starając się osiągnąć porozumienie w sprawie odzyskania Półwyspu Synaj. Po raz pierwszy w tak ważnej konferencji omawiano problem palestyński. Delegacja Egiptu reprezentowała interesy Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP), na co nalegała Syria, Jordania i Związek Radziecki. Izrael i Stany Zjednoczone sprzeciwiły się formalnemu uznaniu obecności Organizacji Wyzwolenia Palestyny w konferencji, ponieważ OWP nie uznawała prawa do istnienia państwa Izrael. Z tego powodu Syria nie wysłała swojej delegacji na konferencję, która zakończyła się bez osiągnięcia jakiegokolwiek porozumienia.
19 listopada
1977
prezydent Egiptu
Anwar Sadat
przybył z oficjalną wizytą do Izraela. Było to wydarzenie bez precedensu - żaden przywódca arabski nigdy nie odwiedził Izraela. Sadat spotkał się z premierem
Menachemem Beginem
i przemawiał w
Knesecie
.
17 września
1978
obydwa państwa podpisały w
Camp David
w
USA
przełomowe
Porozumienie Camp David
. Doprowadziło ono do podpisania
26 marca
1979
Traktatu pokojowego izraelsko-egipskiego
. Na mocy traktatu Izrael zwrócił Egiptowi Półwysep Synaj. Ostatnie oddziały izraelskie wycofały się stamtąd
25 kwietnia
1982
.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Jerzy Biziewski, Krzysztof Kubiak, Yom Kippur, Warszawa 1995.
- Ahron Bregman, Israel's Wars: A History Since 1947. Londyn 2002.
- Zvi Lanir, Fundamental Surprise: Intelligence in Crisis, Hakibbutz Hameuchad, Tel-Aviv 1983. (hebrajski). ISBN 96502004.
- Anwar Sadat, In Search of Identity: An Autobiography.
- Raphael Israeli, Man of Defiance: A Political Biography of Anwar Sadat.
- Moshe Maòz, Syria and Israel: From War to Peacemaking.
- Abraham Rabinovich, The Yom Kippur War: The Epic Encounter That Transformed the Middle East. .
- Efraim Karsh, The Iran-Iraq War, 1980–1988. .
- Chaim Herzog, The War of Atonement: The Inside Story of the Yom Kippur War, 1975, nowa edycja 2006. .
- Robert A. Pape, Why Economic Sanctions Do Not Work.
- Mohamed Heikal, The Road to Ramadan. .
- Victor Israelyan, Inside the Kremlin During the Yom Kippur War, 1995. , .
- Henry Kissinger, Kryzys. Anatomia dwóch kryzysów: Wojna Jom Kippur (1973) i wycofanie się USA z Wietnamu (1975). Kulisy dyplomacji, Wrocław 2005, .
Linki zewnętrzne