Tzw. "druga koalicja" (1799–1802) była powtórną próbą zjednoczenia mocarstw
europejskich
dążących do zniszczenia, a jeśli się to nie uda – poważnego osłabienia
rewolucyjnej
Francji
. W czasie gdy generał
Napoleon Bonaparte
prowadził kampanię
w Egipcie
nieprzyjazne Francji państwa zaczęły przygotowania do kolejnego uderzenia.
Cesarstwo Austriackie
i
Imperium Rosyjskie
formowały nowe armie, gotując się do uderzenia wiosną
1799
roku na terenie
Niemiec
i północnych
Włoch
.
Pod auspicjami
Zjednoczonego Królestwa
, a pod formalnym przewodnictwem cara
Pawła I
, zawiązana została koalicja, którą tworzyły: Austria, Zjednoczone Królestwo, Rosja,
Portugalia
,
Królestwo Neapolu
i
Imperium osmańskie
. Napoleon miał niewielkie szanse na szybkie przerzucenie swego korpusu ekspedycyjnego z Egiptu do Europy, co budziło nadzieje koalicjantów.
Preludium
W roku
1798
działania zbrojne na terenie
Italii
prowadziły jedynie wojska
neapolitańskie
, zajmując nawet przejściowo opanowany przez Francuzów
Rzym
. Król Neapolu
Ferdynand IV
nie chciał wojny, ale pod wpływem żony posła brytyjskiego (i kochanki adm.
Nelsona
) zdecydował się na antyfrancuską wyprawę. Wkrótce jednak gen. Championnet pokonał armię neapolitańską pod
Civita Castellana
i w grudniu odzyskał Rzym, do którego wkroczyła
Legia
gen.
Kniaziewicza
. Następnie wojska francuskie zdobyły Neapol przekształcając królestwo w Republikę Partenopejską. Jednocześnie do Francji przyłączony został
Piemont
, którego władca
Karol Emanuel IV
musiał udać się na wygnanie. Sukcesy francuskie były jednak przejściowe.
Wojna
Na początku
1799
r. połączona flota rosyjsko-turecka pod dowództwem adm.
Uszakowa
wypędziła Francuzów z
Wysp Jońskich
, a 28 kwietnia zerwane zostały rokowania pomiędzy przedstawicielami Francji i
Rzeszy
. Anglicy zajęli
Maltę
, a w
Kampanii
i
Kalabrii
wybuchło antyfrancuskie powstanie chłopskie, wsparte desantem wojsk rosyjskich i osmańskich z
Korfu
. W czerwcu Neapol skapitulował, a wojska francuskie wycofały się spiesznie na północ.
Tam jednak również Francuzom nie wiodło się najlepiej. Rosyjski generał
Suworow
odniósł szereg zwycięstw we
Włoszech
zmuszając wojska francuskie pod dowództwem
Moreau
do wycofania się z doliny
Padu
w rejon
Genui
i podnóża Alp Francuskich, a po bitwie nad
Trebią
odrzucił idący z południa korpus gen MacDonalda z powrotem w
Apeniny
.
Pokonanie sił francuskich nie było możliwe bez opanowania
Szwajcarii
. Austriacy nie kwapili się do prowadzenia działań w tak trudnym terenie, więc zrzucili wszystko na Rosjan. Z południa, przez Alpy, atakował korpus Suworowa, a z północy siły gen.
Rimskiego-Korsakowa
. Wojska Korsakowa zostały pokonane w dwóch bitwach pod
Zurychem
przez
Massénę
, co spowodowało ich wycofanie do Rosji. Parciu Francuzów na południe opierał się Suworow, ale przed okrążeniem i zniszczeniem jego sił uratował upór i wytrzymałość rosyjskiego żołnierza; Suworow przedarł się przez przełęcz św. Gotarda i wiszący nad przepaścią "Diabelski Most" (
niem.
Teufelsbrücke), a następnie na północ, w kierunku
Jeziora Bodeńskiego
.
Nie powiodło się koalicjantom także w
Holandii
, gdzie działał korpus ekspedycyjny księcia Yorku i posiłkowe oddziały rosyjskie. Spodziewane powstanie antyfrancuskie nie wybuchło, więc po kilku niepowodzeniach Anglicy wycofali się w październiku, a żołnierzy rosyjskich wywieźli na wyspę
Jersey
. Wielka Brytania nie przejawiała chęci dalszego angażowania swych sił na lądzie. To zniechęciło Rosjan i spowodowało wystąpienie cara Pawła z koalicji.
W Niemczech,
Karol Ludwik Habsburg
zmusił Francuzów pod dowództwem
Jean-Baptiste Jourdana
do wycofania sie za Ren i odniósł kilka zwycięstw w polu, Jourdana zastąpił więc Masséna.
Druga faza wojny
W dniu 9 listopada (18
brumaire
'a)
1799
r. nastąpił w Paryżu wojskowy zamach stanu. W jego wyniku
Dyrektoriat
został obalony, a władza dostała się w ręce Napoleona – pierwszego konsula. Przejął on też natychmiast inicjatywę wojenną, żądając by Austria wycofała się z Półwyspu Apenińskiego. Gdy ultimatum nie zostało przyjęte, Napoleon, po ryzykownej przeprawie wojsk francuskich przez
Przełęcz Świętego Bernarda
w
Alpach
(14-21 maja
1800
r.), rozbił siły austriackie 14 czerwca pod
Marengo
. Następnie Francuzi zajęli Monachium i zagrozili
Wiedniowi
, stolicy Austrii.
Austriacy po kilku miesiącach zawieszenia broni wznowili działania, ale 3 grudnia gen. Moreau pokonał ich pod
Hohenlinden
w Bawarii, gdzie znakomitą postawą odznaczyli się ułani polskiej
Legii Naddunajskiej
. Zmusiło to Austrię do zawarcia
9 lutego
1801
r.
pokoju w Lunéville
, przywracającego stan posiadania, jak po włoskich zwycięstwach Napoleona z
1797
r.
Wielka Brytania wycofała się z wojny jako ostatnia, podpisując
pokój w Amiens
.
Skutki
Austria wycofała się z wojny w lutym
1801
roku. Według ustaleń z
Lunéville
granica Francji i Rzeszy miała przebiegać wzdłuż Renu. Austria zachowywała
Wenecję
, a Francja odzyskiwała Piemont i
Lombardię
.
Na mocy podpisanego 25 marca
1802
roku traktatu Wielka Brytania zatrzymywała zagarniętą Hiszpanii wyspę
Trinidad
i zabraną Holandii wyspę
Cejlon
, a nadto otrzymała w zarząd (teoretycznie na pół roku) holenderską kolonię
Kap
w południowej
Afryce
. W zamian za to Malta miała zostać zwrócona
Kawalerom Maltańskim
, a wojska francuskie w Egipcie otrzymać swobodę powrotu do ojczyzny.
Zobacz też
Bibliografia
- Jan Baszkiewicz, Historia Francji, Ossolineum 1978
- David G. Chandler, The Illustrated Napoleon, New York 1990,
- Mieczysław Żywczyński, Historia powszechna 1789-1870, Warszawa 1979,