marsz na rzym
marsz na rzym (wł. Marcia su Roma) - określenie faszystowskiego zamachu stanu w 1922 roku, w wyniku którego we Włoszech zdobył władzę Benito Mussolini. "Marsz na Rzym" polegał na koncentracji członków faszystowskich bojówek w stolicy Królestwa Włoch. Zamach miał miejsce w dniach 27 - 29 października 1922 r.
Tło historyczne
Klęska państw centralnych w I wojnie światowej postawiła Włochy w obozie zwycięzców. Jednak olbrzymie poniesione straty – 650 000 zabitych, zrujnowana ekonomia, narastający kryzys społeczny, których nie rekompensowały warunki traktatu pokojowego (określane jako vittoria mutilata – kalekie zwycięstwo) powodowały poczucie krzywdy i radykalizację nastrojów.
W obliczu groźby rewolty komunistycznej Mussolini, stojący na czele ruchu faszystowskiego (fasci), jawił się jako mąż opatrznościowy. Umiarkowana lewica ceniła go za społeczny radykalizm. Nacjonalistom odpowiadały jego patriotyzm i militaryzm. Kościół i konserwatyści traktowali go jako mniejsze zło.
W marcu 1919 r. Mussolini założył pierwszy Związek Kombatancki (Fasci Italiani di Combattimento), na początku tzw. "dwóch czerwonych lat" (biennio rosso), czyli okresu dominacji agitacji socjalistycznej. Jako polityk poniósł porażkę w wyborach w październiku 1919 r. Ale w wyniku wyborów w 1921 r. udało mu się wejść do parlamentu.
Częścią ruchu faszystowskiego były tzw. Czarne Koszule (Squadristi). W sierpniu 1920 r. ta formacja milicyjna została użyta do złamania strajku w fabryce Alfa Romeo w Mediolanie. W październiku 1920 r., po zabójstwie prawicowego radnego w Bolonii, Czarne Koszule rozpoczęły walki z ruchem socjalistycznym (w którym spore znaczenie miało skrzydło anarchosyndykalistyczne) w dolinie Padu. Związki zawodowe były rozwiązywane, a lewicowi burmistrzowie rezygnowali ze swoich funkcji. Faszyści znaleźli się na liście wyborczej Unii Narodowej Giovanniego Giolittiego w wyborach w maju 1921 r., wprowadzając do parlamentu 36 posłów. Wówczas Mussolini wycofał swe poparcie dla Giolittiego i zawarł tymczasowy rozejm z socjalistami w lecie 1921 r., znany jako "pakt pacyfikacyjny". To doprowadziło do konfliktu z najbardziej fanatycznym skrzydłem ruchu faszystowskiego i jego przywódcami, nazywany rasami. W lipcu 1921 r. Giolitti spróbował rozwiązać Squadristi, jednak bezskutecznie. W ten sposób jego stosunki z faszystami zostały zerwane, a listopadzie 1921 r. Mussolini zaadaptował większość nacjonalistycznego i konserwatywnego programu, tworząc Narodową Partię Faszystowską, która już w lipcu 1922 r. liczyła 700 tys. członków. W sierpniu rozpoczął się antyfaszystowski strajk generalny, który został jednak zdławiony. Gdy Mussolini dowiedział się, że premier Luigi Facta polecił Gabriele d`Annunzio zorganizowanie dużej demonstracji w dniu 4 listopada 1922 r. w związku z rocznicą zwycięstwa w wojnie światowej, zdecydował się na podjęcie radykalnych działań, aby przejąć władzę i pozbyć się potencjalnej konkurencji.
Przebieg zamachu
Marsz został zorganizowany przez "kwadrumwirat", w składzie gen. Emilio De Bono, Italo Balbo (jeden z najsłynniejszych rasów), Michele Bianchi i Cesare Maria de Vecchi, podczas gdy Duce nie brał udziału w tym wydarzeniu, choć pozował do zdjęć z maszerującymi faszystami. W przygotowaniach do zamachu stanu brali udział także generałowie Gustavo Fara i Sante Ceccherini, a także markiz Dino Perrone Compagni oraz Ulisse Igliori.
W październiku 1922 roku odbyło się w Neapolu zgromadzenie głównych sił faszystowskich. Mussolini, przemawiając do 60 tys. swych zwolenników na Piazza del Plebiscito, mówił:
Dążymy do rządzenia narodem... albo dadzą nam władzę, albo ją weźmiemy, zbiegając do Rzymu i chwytając za gardło nędzną klasę panujących polityków.
Nastąpiła pełna mobilizacja faszystowskich bojówek - Czarnych Koszul. 26 października były premier Antonio Salandra ostrzegł urzędującego szefa rządu Luigiego Factę, że Mussolini przygotowuje zamach stanu i domaga się jego rezygnacji. Ten drugi jednak nie uwierzył w te doniesienia. Sam Mussolini nie brał udziału w zamachu, ale pozostał w Mediolanie, czekając tam na jego rezultaty. Gdy rozpoczął się "marsz na Rzym", zbliżające się do stolicy oddziały Czarnych Koszul skłoniły rząd do przygotowania dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego. Dekret ten nie został jednak wprowadzony w życie, ponieważ król Wiktor Emanuel III odmówił jego podpisania. 28 października król przekazał władzę Mussoliniemu.
W samym marszu wzięło udział mniej niż 30 tys. osób, ale monarcha obawiał się wybuchu wojny domowej. 29 października 1922 r. Mussolini otrzymał misję utworzenia rządu. W tym samym czasie ok. 25 tys. Czarnych Koszul paradowało w Rzymie. Formalnie Mussolini przejął władzę zgodnie z włoską konstytucją. Wielu przemysłowców i handlowców wierzyło, że będą w stanie nim sterować, zwłaszcza że w swych wcześniejszych przemówieniach i pismach opowiadał się za wolnym rynkiem i leseferyzmem[3]. Tak się jednak nie stało - po 10 czerwca 1924 r. i morderstwie Giacomo Matteottiego, Mussolini wprowadził we Włoszech swą dyktaturę.
Skutki marszu na Rzym -
przekształcenie Włoch w państwo autorytarne
-
zlikwidowanie wszystkich partii poza faszystowską
-
zniesienie wolności prasy
-
terror wobec politycznych przeciwników Mussoliniego
Inne hasła zawierające informacje o "marsz na rzym":
II wiek
...
Nadciśnienie tętnicze
...
I wiek
...
Wiktor Sukiennicki
...
1972
...
Wittenberga
...
Dezercja
...
Klemens Maria Hofbauer
...
Stanisław Hozjusz
...
John William Waterhouse
...
Inne lekcje zawierające informacje o "marsz na rzym":
204 Kryzys europejskiej myśli demokratycznej (plansza 14)
...
010a. Rzym (plansza 11)
...
010c. Rzym (plansza 12)
...
|