|
Беларуская Народная Рэспубліка Biełaruskaja Narodnaja Respublika Białoruska Republika Ludowa |
|
|
Hymn
:
Vajacki marš
(Wojacki marsz) |
|
Język urzędowy
|
białoruski
|
Język używany |
białoruski
,
rosyjski
,
litewski
,
hebrajski
,
jidysz
,
ukraiński
,
polski
|
Stolica
|
Mińsk
|
Ostatnia
głowa państwa
|
prezydent
Piotra Kreczeuski
(w kraju),
Iwonka Surwiłła
(na uchodźstwie) |
Status terytorium
|
państwo
|
Proklamowanie niepodległości |
Rosyjska FSRR
25 marca
1918
|
aneksja |
Rosyjska FSRR
5 stycznia
1919
|
Religia
dominująca |
prawosławie
,
grekokatolicyzm
,
katolicyzm
,
judaizm
,
kalwinizm
|
Strefa czasowa
|
UTC
+2 (zima) UTC+3 (lato) |
Białoruska Republika Ludowa (
biał.
Беларуская Народная Рэспубліка, Biełaruskaja Narodnaja Respublika) – pierwsze w historii
państwo białoruskie
istniejące od marca do grudnia 1918 roku na terenach okupowanych przez
Cesarstwo Niemieckie
.
Geneza i początkowa działalność
W październiku 1917, w obliczu rosnących wpływów
bolszewików
, demokratyczne białoruskie partie polityczne powołały będącą ich reprezentacją
Wielką Radę Białoruską
. Ta zwołała w dniach 17-31 grudnia 1917 w
Mińsku
Pierwszy Kongres Wszechbiałoruski
, na którym podjęto uchwałę o prawie narodu białoruskiego do niepodległości i samostanowienia.
Białoruska Republika Ludowa powołana została do życia 25 marca 1918 roku w
Mińsku Litewskim
po tym, gdy znaczna część Białorusi (w tym Mińsk) w lutym 1918 roku została okupowana przez Niemcy na mocy
traktatu brzeskiego
. BRL rościła sobie prawo do terytorium byłych rosyjskich guberni:
mińskiej
,
mohylewskiej
,
witebskiej
,
smoleńskiej
,
grodzieńskiej
,
wileńskiej
oraz części
kowieńskiej
, a także
chełmskiej
i
wołyńskiej
zamieszkanych głównie przez
Ukraińców
.
Pierwszy rząd Republiki Białoruskiej
Rząd Białoruskiej Republiki Ludowej (
Ludowy Sekretariat Białorusi
) działał w warunkach okupacji niemieckiej. Nie został poparty ani przez bolszewików, ani przez Niemców. Rząd ubiegał się o uznanie i poparcie międzynarodowe. Zostały wysłane misje na Ukrainę, Litwę, Łotwę, do Polski, Niemiec, Szwecji, Estonii, Francji, Bułgarii. Niemcy z jednej strony przekazali część funkcji Rządowi BRL – handel, edukację, przemysł, opiekę społeczną i kulturę natomiast z drugiej utrudniali rządowi ich wykonywanie. Podstawy konstytucji zostały określone w Drugim Akcie Ustawodawczym. Państwo zostało uznane przez
Litwę
,
Łotwę
,
Estonię
,
Czechosłowację
,
Finlandię
,
Ukraińską Republikę Ludową
i
Turcję
.
Po upadku Cesarstwa Niemieckiego wojska niemieckie 10 grudnia 1918 roku opuściły Mińsk. 1 stycznia 1919 grupa
komunistów
białoruskich na terenie kontrolowanym przez
Armię Czerwoną
ogłosiła w
Smoleńsku
, gdzie tymczasowo mieściły się władze radzieckie tzw. obwodu zachodniego (formalnie obejmował teren Białorusi), powstanie
Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej
. 5 stycznia 1919 roku, po zajęciu bez walki Mińska przez Armię Czerwoną, nastąpił kres istnienia Białoruskiej Republiki Ludowej. 7 stycznia 1919 przeniesiono do Mińska stolicę nowo powstałej BSRR.
27 lutego 1919 na części terytorium byłej BRL powołano
Litewsko-Białoruską Republikę Rad
.
Stosunki z RP
1 lipca 1919 roku premierzy RP i od kilku miesięcy już faktycznie nieistniejącej BRL
Ignacy Jan Paderewski
i
Anton Łuckiewicz
ogłosili w
Paryżu
projekt budowy federacji dwóch państw – przewidziano dla nich wspólną politykę zagraniczną i obronną. Do polsko-białoruskiego sojuszu jednak nie doszło ze względu na opory znacznej części białoruskich polityków (13 grudnia 1919 roku
Łuckiewicza
w fotelu premiera rządu emigracyjnego zastąpił nastawiony z rezerwą wobec Polaków
Wacłau Łastouski
) oraz postawę polskich nacjonalistów żądających bezwarunkowej inkorporacji ziem wschodnich RP w granicach z 1772 roku.
Po rozpoczęciu negocjacji polsko-radzieckich w
Mińsku
jesienią 1920 roku rząd białoruski w
Kownie
na czele z Łastouskim podpisał z władzami
Litwy
umowę o "powstrzymywaniu polskiego imperializmu" (13 listopada 1920).
Paszport, emitowany przez BRL 1918-1921
Władze państwa
Na czele Białorusi stała demokratycznie wybrana
Rada Białoruskiej Republiki Ludowej
, której prezydent pełnił formalnie funkcję głowy państwa. Gabinetem kierował premier.
Prezydenci Rady Białoruskiej Republiki Ludowej
Kontynuacja działalności na emigracji
Po aneksji Białorusi przez Polskę i RFSRR
Rada Białoruskiej Republiki Ludowej
nie zaprzestała działalności, przenosząc się na terytorium Litwy, a od 1920 rezydując w czeskiej
Pradze
. Po zajęciu przez Niemców
Czechosłowacji
władze białoruskie przeniosły się do
Paryża
, zaś od 1950 kontynuują swą działalność w kanadyjskim
Toronto
.
Centralna Rada Białoruska
Podczas
drugiej wojny światowej
na terytorium
Białorusi
powstał uzależniony od
III Rzeszy
rząd
Radosława Ostrowskiego
, który używał symboli charakterystycznych dla niepodległościowego ruchu białoruskiego (
Pogoń
i biała flaga z czerwonym pasem), co w 1995 roku stało się dla komunistów i prezydenta
Łukaszenki
pretekstem do przywrócenia symboliki państwowej nawiązującej do czasów sowieckich.
Znaczek pocztowy Białoruskiej Republiki Ludowej o nominale 10 hr. | Znaczek pocztowy Białoruskiej Republiki Ludowej o nominale 25 hr. |
Zobacz też
Linki zewnętrzne