Karaimi w tradycyjnych strojach (
XIX
-wieczna
rycina
)
XIX
-wieczny duchowy przywódca karaimski (
hazzan
) - Awraham ben Szmuel Firkowicz
Karaimi, (dawniej Karaimowie[1]; z
hebr.
קראים kara'im - 'czytający') – wyznawcy
karaimizmu
,
grupa etniczna
i religijna, licząca kilka tysięcy osób, spośród których ok. 1600 żyje w
Europie
[2], kilkaset do kilku tysięcy - w
Izraelu
, ponadto niewielkie grupy także m.in. w
Turcji
,
Egipcie
i
USA
.
Kwestia nazewnictwa
Nazwa ta ma dwojakie, powiązane ze sobą, ale nie tożsame znaczenia:
etnonim
grupy jest zarazem
konfesjonimem
, tj. odnosi się zarówno do członków karaimskiej grupy etnicznej (Karaimów), jak i do wyznawców religii karaimskiej (karaimów), będących różnego pochodzenia etnicznego[3].
Język
Karaimi posługują się zwykle językiem kraju swojego zamieszkania, jednak
wschodnioeuropejscy
Karaimi zachowali też powstały na
Krymie
język karaimski
, należący do
kipczackiej
podgrupy
języków tureckich
. Językiem karaimskiej liturgii (i literatury) jest
hebrajski
, na
Krymie
, na
Litwie
i w
Polsce
używa się dziś w tym celu głównie
karaimskiego
.
Religia
Karaimi wyznają
karaimizm
- religię, której początki sięgają okresu
Pierwszej Świątyni
. Jako odrębna religia wyłoniła się ostatecznie na przełomie
VII
i
VIII
w. z
judaizmu
. Kodyfikatorem założeń karaimizmu był
Anan ben Dawid
z
Basry
, który uformował stronnictwo polityczno-społeczne, kontestujące autorytety judaizmu i zasady rządzące żydowskim społeczeństwem po upadku
Drugiej Świątyni
. Stronnictwo to wchłonęło inne żydowskie ruchy heterodoksyjne obecne wtedy w
Babilonie
- w tym również grupy wywodzące się z tradycji
saduceuszy
- i przerodziło się dość szybko w nowy ruch religijny, negujący autorytet
rabinów
oraz ich głównego dzieła,
Talmudu
. Karaimi postanowili uznawać tylko tradycję pisaną, tj.
Tanach
, a w szczególności
Pięcioksiąg Mojżeszowy
oraz określani byli jako kontynuatorzy
odłamu saduceuszy
- w opozycji do rabinów jako kontynuatorów
faryzeuszy
.
Karaimizm
początkowo miał charakter wybitnie misyjny, lecz w wyniku narastania począwszy od
XIII wieku
słabości wewnętrznych religia ta nie zyskała nigdy znacznych wpływów.
Obecnie w wyniku ustaleń głównych
rabinów
Izraela
karaimom przysługuje Prawo Powrotu (czyli prawo do izraelskiego obywatelstwa należne każdemu, kto ma przynajmniej jednego dziadka lub babkę
żydowskiego pochodzenia
i nie praktykuje innej religii niż
judaizm
), jednak
ortodoksyjna
społeczność traktuje ich jak
mamzerów
. Życie religijne karaimów izraelskich reguluje Moetzet Chachamin czyli "rada mędrców", natomiast poza
Izraelem
religia Karaimów - tak jak
judaizm
- nie jest scentralizowana, a wierni spotykają się w najbliższych ich miejscu zamieszkania
kienesach
.
W lipcu
2007
r. po raz pierwszy od
1465
r., gdy na
karaimizm
przeszła w
Kairze
grupa chrześcijan z
Hiszpanii
, odbyła się kolejna grupowa
konwersja
kilkunastu chrześcijan z różnych krajów na karaimizm. Doszło do niej w
Daly City
w
Kalifornii
. W ten sposób współcześni karaimi zmienili wielowiekowe negatywne stanowisko wobec przyjmowania w swoje szeregi nowych wyznawców. Konwersja z 2007 r. została dokonana pod kierownictwem izraelskiej Moetzet Chachamin. Osoby przechodzące na religię karaimską kształciły się przez
internet
, korzystając z kursów Karaite Jewish University. Nowi wierni pochodzą z
USA
,
Australii
,
Kanady
i
Czech
.
Podstawowym źródłem wiary karaimskiej jest
Tora
. Mojżesz jest uznawany za największego proroka ("głowę" innych proroków), lecz wielkim uznaniem cieszą się także księgi Izajasza i Jeremiasza. Religia karaimska na co dzień zasadza się przede wszystkim na
Dekalogu
oraz na dziesięciu następujących artykułach wiary:
- Wszechmocny
Bóg
istnieje odwiecznie.
- Jedność i potęga boska nie mogą być przyrównane do żadnej istoty i są niepojętne dla rozumu ludzkiego.
- Wszystko co istnieje, od
aniołów
począwszy a na najniższych istotach skończywszy zostało stworzone przez Boga.
- Opatrzność Boża czuwa nad każdą istotą.
- Bóg natchnął duchem proroczym Mojżesza i przez niego zesłał prawo.
- Pięcioksięgu ani zawartych w nim Dziesięciorga Przykazań nie można zmienić ani uzupełnić
- Prorocy zawsze byli natchnieni duchem Bożym.
- Bóg wyznaczył każdemu człowiekowi nagrodę i karę podług zasług i przewinień jego.
- Wskrzeszenie zmarłych nastąpi w dniu Sądu Ostatecznego.
- Bóg wybawi świat poprzez zesłanie
Mesjasza
.
Modlitwa
karaimska składa się z trzech części:
- Pochwała Boga
- Wyrażenie wdzięczności Bogu
- Prośba o wybaczenie grzechów oraz o dobrodziejstwo na przyszłość.
Podstawą liturgii karaimskiej są w odróżneniu od judaizmu
Psalmy
.
Spowiedź
jest powszechna, ale
grzechy
nie są wyjawiane przed innymi, także przed duchownymi.
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Obszary zamieszkiwania
Według pierwszych historyków karaimskich (al-Kirkisani, al-Nahawandi, al-Kumisi) do
X wieku
karaimi mieszkali na terenie dzisiejszego
Iraku
,
Iranu
i
Izraela
, a do czasów
Pierwszej Krucjaty
ich stolicą duchową i intelektualną była
Jerozolima
. W
X wieku
zaczęli osiedlać się też w granicach
Bizancjum
, w
Kairze
i na terenach
państwa Seldżuków
, na
Krymie
, a od
XIII wiekui
w wielu miejscach na północ i północny zachód od Krymu. To właśnie ci wschodnioeuropejscy karaimi dali początek Karaimom, którzy w
XVI wieku
przejęli rolę intelektualnych i duchowych przywódców całej karaimkiej społeczności.
Obecnie Karaimi zamieszkują w niewielkich skupiskach w
Rosji
, na
Ukrainie
i
Litwie
, w
Polsce
i w
Izraelu
, natomiast pozostali karaimi mieszkają w
Turcji
,
Egipcie
,
Izraelu
, na całym
Bliskim Wschodzie
, w obu
Amerykach
,
Europie Zachodniej
i
Australii
.
Pochodzenie
Pochodzenie etniczne karaimów jest zróżnicowane. Część karaimów zamieszkujących Bliski Wschód (dawniej
Egipt
,
Irak
i
Syrię
, a obecnie
Izrael
i
USA
), czyli tzw. karaimi orientalni są pochodzenia
semickiego
. Znaczna część karaimów wschodnioeuropejskich (
Ukraina
,
Litwa
,
Polska
i
Rosja
) uznawana jest za lud pochodzenia
tureckiego
.
Karaimi w Polsce
W Polsce mieszka obecnie jedynie, wg różnych danych - od kilkudziesięciu do kilkuset Karaimów; wg danych uzyskanych w trakcie
spisu powszechnego z 2002 r.
narodowość karaimską zadeklarowały 43 osoby.[4].
Liczba ta jest jednak zaniżona, gdyż w
Karaimskim Związku Religijnym w RP
zarejestrowanych jest ok. 120 osób. Przyczyną, dla której spis powszechny zaniżył liczebność przedstawicieli tego narodu w Polsce jest fakt, iż w spisie nie było możliwości wyboru podwójnej tożsamości narodowej.
Organizacjami zrzeszającymi tę mniejszość są
Karaimski Związek Religijny w RP
oraz świeckie stowarzyszenie kulturalno-oświatowe p.n.
Związek Karaimów Polskich
.
Znani Karaimi
W Polsce
Wybitni polscy Karaimi to m.in:
Ananiasz Zajączkowski
,
Ananiasz Rojecki
,
Rafał Abkowicz
,
Szymon Firkowicz
,
Szymon Pilecki
,
Aleksander Dubiński
,
Włodzimierz Zajączkowski
,
Eugeniusz Robaczewski
.
Poza Polską
Aaron Ben Eliasz
,
Solomon Krym
,
Abram Samoilovitch Besicovitch
, Mykolas Firkovicius,
Halina Kobeckaitė
.
Przypisy
Bibliografia
- Karaite Judaism: A Guide to Its History and Literary Sources, ed. Meira Polliack, Brill: 2003
- Maciej Tomal, Z dziejów antyrabinicznej polemiki karaimskiej w X wieku, Studia Judaica 3: 2003 nr 2(6), s. 161-168 -
http://www.studiajudaica.pl/sj06toma.pdf
- Leon Nemoy, Karaites, Encyclopaedia Judaica, Brill: 2003
- Philip E. Miller, Karaite Separatism in Nineteenth-Century Russia, Hebrew Union College Press: 1993
- William Harris Rule, History Of The Karaite Jews, Kessinger Publishing: 2007
- Roman Freund, Karaites and Dejudaization, Almqvist & Wiksell: 1991
- Karaj kiuńlari. Dziedzictwo narodu karaimskiego we współczesnej Europie, Materiały z konferencji naukowej, Warszawa 19-21 IX 2003, red. Henryk Jankowski, Mariola Abkowicz, Bitik: 2004
- Grzegorz Pełczyński, Karaimi Polscy, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk: 2004
- Szymon Szyszman, Karaimizm. Historia i doktryna, Bitik: 2005
Zobacz też
Linki zewnętrzne