Kokos właściwy
Kokos właściwyKokos właściwy, palma kokosowa (Cocos nucifera
L.
) – jedyny
gatunek
z
monotypowego
rodzaju
kokos (Cocos
L.
), należącego do rodziny
arekowatych
. Nazwa palmy kokosowej w
sanskrycie
to kalpa vriksha, co tłumaczy się jako "drzewo, które zaspokaja wszystkie potrzeby życia". W
języku malajskim
nazywa się pokok seribu guna, "drzewo o tysiącu zastosowań". Palma kokosowa pochodzi z południowo-wschodniej
Azji
lub z północno-zachodniej
Ameryki Południowej
. Kopalne szczątki z
Nowej Zelandii
wskazują, że rośliny o małych orzechach kokosowych rosły tam już przed 15 milionami lat. Najstarsze
skamieniałości
były znajdowane w
Radżastanie
w
Indiach
. Jej owoce wyrzucone przez morze i zdolne do kiełkowania znajdowano w
Norwegii
. Obecnie jest najczęściej występującą palmą, gdyż rośnie wzdłuż wszystkich tropikalnych brzegów morskich. Systematyka- Pozycja systematyczna wg
Angiosperm Phylogeny Website
(2001...)[1]
Należy do rodziny
arekowatych
(Arecaceae), rzędu
arekowce
(Arecales),
kladu
jednoliścienne
(monocots) w obrębie kladu
okrytonasiennych
. W obrębie arekowatych należy do podrodziny Arecoideae, plemienia Cocoeae i podplemienia Butiinae[2]. - Pozycja w
systemie Reveala
(1993-1999)"
Gromada
okrytonasienne
(Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina, klasa
jednoliścienne
(Liliopsida Brongn.), podklasa
liliowe
(Liliidae J.H. Schaffn.), podklasa
arekowe
(Arecidae Takht.), nadrząd Arecanae Takht., rząd
arekowce
(Arecales Bromhead), rodzina
arekowate
(Arecaceae Schultz Sch.), podrodzina Cocosoideae Beilschm., plemię Cocoseae Mart. ex Dumort., podplemię Cocosinae Benth. & Hook.f., rodzaj kokos (Cocos L.)[3]. Morfologia-
Pień
- Dorasta do 30 m wysokości.
-
Liście
- Pierzaste, 4-6 m długości i szerokości 60-90 cm.
-
Owoce
- Owoc palmy kokosowej jest jednonasiennym
pestkowcem
, zrośniętym z trzech
owocolistków
.
Owocnia
składa się ze stosunkowo cienkiego egzokarpu (skórki), mezokarpu stanowiącego grubą warstwę brązowych włókien (tzw. koira) i zdrewniałego endokarpu tworzącego pestkę (tzw. orzech kokosowy), w której znajduje się pojedyncze nasiono. U podstawy owocu znajdują się trzy otwory kiełkowe, ale tylko jeden pokryty jest tak miękką skorupą, że może się przez nią przebić kiełkujący pęd. Wewnętrzną ścianę nasienia wyścieła gruba warstwa stałego
bielma
, po wysuszeniu nazywana
koprą
. Kopra zawiera do 70% tłuszczu, 14% cukrów i 7% białka. Wnętrze nasienia wypełnia płynna postać bielma –
mleko kokosowe
. Owoc zawiera dużo nasyconych kwasów tłuszczowych i cukrów oraz stanowi bogate źródło żelaza i
witaminy C
jak i potasu.
Biologia- Owoce palmy kokosowej mogą ważyć do 2.5 kg. Mają zdolność utrzymywania się na powierzchni wody i są łatwo przenoszone przez morskie prądy (
hydrochoria
) na znaczne odległości.
- Wymagania: Piaszczyste, słone plaże. Roślina światłolubna. Regularne opady (75-100 cm rocznie).
Zastosowanie- Wszystkie części palmy kokosowej są użyteczne. Z jednego drzewa można uzyskać do 75 "orzechów" rocznie, co stanowi znaczącą wartość ekonomiczną.
- Miąższ – biały i mięsisty jest jadalny na świeżo lub wysuszony po ugotowaniu. Starty na wiórki używany jest w cukiernictwie. Używa się go również przy produkcji kosmetyków – wygładza i rozjaśnia skórę.
- Wnętrze orzecha kokosowego wypełnia płyn, tzw. "
mleko kokosowe
" lub "mleko palmowe"[4], zawierające cukry, używane jako napój chłodzący i do wyrobu galaretowatego deseru Nata de Kokos. Dojrzałe owoce mają znacznie mniej płynu niż młode okazy. Mleko orzecha kokosowego jest sterylne aż do chwili kiedy orzech kokosowy zostanie otwarty (chyba, że jest popsuty). Mleko kokosowe, często prosto z kokosa, jest popularnym napojem w klimacie tropikalnym. Doskonale gasi pragnienie i jest izotoniczna – uzupełnia sole mineralne, które organizm wypaca. Podaje się ją także w przypadkach biegunki, wymiotów i problemów żołądkowych.
- Mleko orzecha kokosowego, zawierające w przybliżeniu 17% tłuszczu, robi się przecierając utarty miąższ orzechów kokosowych z gorącą wodą albo gorącym mlekiem, które wyciąga olej i aromatyczne związki z włókien. Używa się go do drinków, jest też składnikiem kuchni tajskiej.
- Śmietanka orzecha kokosowego zbiera się na powierzchni ochłodzonego mleka orzecha kokosowego. Można z niej uzyskać wysokiej jakości olej kokosowy.
- Pozostałe po ekstrakcji oleju włókniste
wytłoki
zawierają około 20% białka i stanowią doskonałą paszę dla zwierząt hodowlanych.
- Z soku z naciętych kwiatostanów orzecha kokosowego robi się wino palmowe, zwane na Filipinach tuba
- Młode listki są jadane na surowo, gotowane lub marynowane jako jarzyna (tzw. kapusta palmowa).
- Pąk szczytowy
kłodziny
zwany sercem palmy – białawy pęd o długości 30-40 cm, jest rzadkim delikatnym przysmakiem. (bez niego roślina ginie). Serca palmy są zjadane w sałatce, zwanej czasami "sałatką milionera".
- Z włókna kokosowego wytwarza się liny, pędzle, szczotki, maty zastępujące dywany, uszczelnia się nim łodzie. Jest też używane szeroko w
ogrodnictwie
do robienia kompostu jako substytut
torfu
.
-
Kopra
jest wysuszonym miąższem, stosowanym jako składnik ciast. Można z niego wytłoczyć gorszej jakości
olej kokosowy
- Kłodzinę palmy kokosowej wykorzystuje się w budownictwie i rzeźbiarstwie.
- Liście służą do wyrobu koszy i przykrywania dachów, budowy płotów czy ścian budynków .
- Skorupy mogą być używane jako paliwo i są dobrym źródłem węgla drzewnego.
- Mieszkańcy Hawajów wydrążali pnie aby robić bębny, pojemniki, lub nawet małe kajaki.
- Drewna używa się do budowy mebli i, z uwagi na wytrzymałość, kładek.
- Woda orzecha kokosowego jest zbliżona do
osocza krwi
i jest używana w awaryjnych przypadkach jako dożylne uwodnienie płynne, kiedy brak innego płynu. Jest bogata w
potas
,
wapń
i
chlorki
.
- Z korzeni przyrządza się farbę, płyn do płukania ust i lek przeciw dezynterii. Zgniecionych w miotełkę używa się do mycia zębów.
- Połówki skorupy orzecha kokosowego są używane w teatrach i przy udźwiękowieniach filmów. Uderzanie ich o siebie imituje tętent końskich kopyt.
- Wysuszone połówki skorupy orzecha kokosowego są używane do polerowania podłóg.
- Wydrążone skorupy orzecha kokosowego są używane w domowej hodowli zwierząt jako domki dla gryzoni i małych ptaków, albo elementy ozdobne w
akwariach
z rybkami.
Znaczenie w kulcie hinduistycznymOrzechy kokosowe (
hindi
नारियल) wykorzystywane są w rytuałach
wedyjskich
, jak również w nowożytnych postaciach kultu
hinduistycznego
. Stanowią również, pojedynczo jak i z innym pożywieniem, dary przynoszone dla pobłogosławienia do świątyń. W kultach
saptasindhawy
stanowią ofiarę, którą
Indusi
wrzucają w nurt rzeki. Przykłady wykorzystania owoców orzecha kokosowego w hinduizmie | Orzech umieszczony na tradycyjnym metalowym naczyniu, obwiązany niciami, przygotowany do rytuału wedyjskiego |
Orzech umieszczony na tradycyjnym metalowym naczyniu, obwiązany niciami, przygotowany do rytuału wedyjskiego | Żywność ofiarowana na domowym ołtarzu |
Żywność ofiarowana na domowym ołtarzu | Domowy ołtarz bogini Saraswati |
Domowy ołtarz bogini
Saraswati
Przypisy
Inne hasła zawierające informacje o "Kokos właściwy":
Nadciśnienie tętnicze
...
Diakon
...
Łabędź niemy
...
Polska Czerwona Księga Roślin
...
Adres zameldowania
...
Miejsce urodzenia
...
Przeszczepianie narządów
...
Bolesław V Wstydliwy
...
Zasada trzech jedności
...
Cenotaf
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Kokos właściwy":
28. Zachowania przedsiębiorcze w strukturach samorządu terytorialnego (plansza 13)
...
Zmysł słuchu (plansza 7)
...
Metale i niemetale (plansza 16)
...
|