Wicekrólestwo La Platy – kolonia
hiszpańska
, wydzielona w
1776
z
Wicekrólestwa Peru
, w celu obrony jego południowych prowincji przed wpływami
brytyjskimi
i
portugalskimi
. Obejmowała dzisiejsze
Argentynę
,
Urugwaj
,
Paragwaj
, i
Boliwię
.
Geneza i powstanie
1680
portugalski gubernator Rio de Janeiro, Manuel Lobo założył fortecę
Colonia
na dzisiejszym wybrzeżu urugwajskim i uczynił go stolicą utworzonego przez siebie Departamentu Colonii. Głównym tego celem było zapewnienie portugalskiej ekspansji poza Brazylię, łamiąc
Traktat z Tordesillas
, który stracił znaczenie między
1580
a
1640
, kiedy Hiszpania zajmowała Portugalię. José de Garro szybko zaatakował i zdobył fort dla Hiszpanii, który jednak
7 maja
1681 został zwrócony Portugalii ze względu na Tymczasowy Traktat z Lizbony.
Z drugiej strony
Wicekrólestwo Peru
wymagało przepływu całego handlu przez port w
Limie
, co znacznie ograniczyło potencjał gospodarczy
Buenos Aires
, będącego naturalnym i pierwotnym portem. To z kolei spowodowało dużą działalność przemytniczą w regionie w szczególności w samym Buenos Aires,
Montevideo
i
Asuncion
.
1763
na mocy
Traktatu Paryskiego
tereny zostały przyznane Hiszpanii.
Początki istnienia
Premier Portugalii
Markiz de Pombal
w dalszym ciągu zachęcał do zajmowania spornego terytorium. Karol III szybko zareagował na korzystnych warunkach.
Francja
i
Anglia
z różnych przyczyn pozostały w tym konflikcie neutralne. Cevallos wysłał ostrzeżenie i rozpoczął agresję na Santa Catalina, skąd
Brazylijczycy
wcześniej uciekli, Cevallos zdobył ją bez żadnych ofiar w niespełna miesiąc. Następnie płynąc w kierunku Montevideo i Buenos Aires z pomocą gubernatorowi Vertizowi, odbił Colonię – również bez oporu. Udał się wtedy na wyprawę na
Rio Grande do Sul
, którą przerwał w
Maldonado
, kiedy został poinformowany o Traktacie z San Ildefonso, kończącym działania wojenne na tym obszarze.
1766
Hiszpanie nabyli
Malwiny
, będące dotąd kolonią francuską i nazywane Port St. Louis. Rok później po uzyskaniu nad nimi całkowitej kontroli, oddali wyspy pod rządy gubernatora w Buenos Aires. Odrzucenie brytyjskich roszczeń do wysp doprowadziło
1770
do kryzysu falklandzkiego, w którym Hiszpania i
Wielka Brytania
stanęły na krawędzi wojny.
W tych warunkach
Karol III Hiszpański
w kwietniu
1776
poprosił byłego gubernatora Rio de La Plata, Cevallosa o obmyślenie strategii bezpieczeństwa i rozwoju regionu. Król miał na myśli sposób podboju Colonii i wysp Santa Catarina na terenie tzw.
"Banda Oriental" (Brzegu Wschodniego)
i modernizację słabo rozwiniętego Buenos Aires. Cevallos rozpoczął wprowadzanie transformacji ustrojowych w kraju włączając wprowadzenie wolnego handlu ustalone
6 września
1777
oraz wykorzystanie złóż mineralnych w okolicach
Potosi
, które wkrótce stały się głównym źródłem dochodów wicekrólestwa. Reformy króla Burbona przyczyniły się w wielkim stopniu do rozwoju obszaru. W latach
1792
-
1796
miał miejsce bezprecedensowy bum gospodarczy.
Upadek państwa
W początkowych latach XIX wieku Buenos Aires stawało się coraz bardziej samowystarczalne, produkując około 600 000 sztuk bydła rocznie (z czego ćwierć była spożywana na miejscu) i znacznie wspierającym rozwój obszarów. Jednak nieuniknione i w końcu rozpoczęte wojny z Wielką Brytanią oznaczały nadejście wielkiego regresu w regionalnej gospodarce, ponieważ komunikacja morska była praktycznie sparaliżowana. Region Górne Peru został obciążony dużymi kosztami administracji i obrony estuarium
Rio de La Plata
, wspieranego dotąd przede wszystkim przez produkcję w Potosi. Na przykład, w pierwszych latach istnienia Wicekrólestwa, około 75% kosztów było pokrywane z przychodów, pochodzących z północy. Górne La Plata (głównie obecny Paragwaj) miało również problemy z administracją z Buenos Aires, w szczególności ze względu na jej monopol w wielu dziedzinach.
1805
Hiszpania musiała pomóc Francji za sojusz z
1795
, ale straciła swoją flotę morską w
bitwie pod Trafalgarem
. Hiszpański premier ostrzegł wicekrólestwo przed prawdopodobieństwem brytyjskiej inwazji, i że w takim przypadku miasto Buenos Aires byłoby zdane na własne siły.
27 czerwca
1806
około 1500 żołnierzy pod wodzą płk. Williama Carra Beresforda pomyślnie zaatakowało Buenos Aires po nieudanej próbie zatrzymania ich przez wicekróla Rafaela de Sobremonte, który uciekł do
Cordoby
. Brytyjskie siły zbrojne zostały wyparte w grudniu przez
kreoli
pod dowództwem Santiago de Liniers. W lutym 1807, Brytyjczycy wzmocnili się o 8000 mężczyzn pod wodzą gen. Samuela Auchmuty'ego. W maju przybył gen. John Whitelock w celu przejęcia ogólnego dowództwa i
5 lipca
zaatakował Buenos Aires. Po utracie ponad połowy swej armii został pojmany, podpisał zawieszenie broni i wyjechał do Wielkiej Brytanii.
Tak więc, brak wsparcia ze strony Hiszpanii i zwiększenie zaufania po zadaniu świeżej porażki Brytyjczykom sprawił, iż podjęto starania w kierunku niezależności wicekrólestwa. Było także oczywiste, że Wicekrólestwo Rio de la Plata było tylko kilkoma niepowiązanymi regionami połączonymi ze sobą przez hiszpańską koronę, w akcie próby utrzymania władzy nad regionem.
25 maja
1810
z południowej części wicekrólestwa utworzono niepodległe
Zjednoczone Prowincje Rio de La Plata
. Oznaczało to formalny kres istnienia wicekrólestwa.
Północny obszar mimo swej autonomii pozostał pod rządami hiszpańskimi i nosił nieoficjalną nazwę
Republika Guarani
od nazwy indiańskiego plemienia
Guaranów
. Jednak
15 maja
1811
w jego wschodniej części proklamowano niepodległy
Paragwaj
jako drugie w historii po
Wenezueli
spośród obecnie istniejących państw
Ameryki Południowej
.
Podział administracyjny
Lista dependencji Wicekrólestwa La Platy
Lista wicekrólów
- Pedro Antonio de Cevallos (1776-1778)
- Juan José de Vértiz y Salcedo (1778-1784)
- Cristóbal del Campo (1784-1789)
- Nicolás Antonio de Arredondo (1789-1795)
- Pedro Melo de Portugal y Villena (1795-1798)
- Antonio Olaguer Feliú y Heredia (1798-1799)
- Gabriel de Avilés y del Fierro (1799-1801)
- Joaquín del Pino y Rozas (1801-1804)
- José Fernando Abascal y Sousa (1804)
- Rafael de Sobremonte (1804-1807)
- Santiago de Liniers y Bremond (1807-1809)
- Baltasar Hidalgo de Cisneros (1809-1810)
- Francisco Javier Elio (1810-1811)