Szympans
SzympansMłody samiec P. troglodytes Szympans (Pan) –
rodzaj
dużej, człekokształtnej
małpy wąskonosej
z rodziny
człowiekowatych
, obejmujący dwa odrębne
gatunki
: szympans zwyczajny (Pan troglodytes) i szympans karłowaty (Pan paniscus) zwany również bonobo. Obydwa gatunki są najbliżej spokrewnione z rodzajem
Homo
.
Karol Linneusz
w swojej pracy Systema Naturae (10th edition, 1758) zaklasyfikował szympansa w rodzaju Homo pod nazwą systematyczną Homo nocturnus – nocny człowiek. Dopiero w 1775
Blumenbach
wprowadził nazwę Pan troglodytes. Nazwą szympans określa się zarówno rodzaj Pan jak i każdego z przedstawicieli obydwu gatunków. W artykule przyjęto nazwę szympans dla Pan troglodytes oraz bonobo dla Pan paniscus. WystępowanieTerenem naturalnego występowania obydwu gatunków jest zachodnia i środkowa
Afryka
równikowa – od
Sierra Leone
i
Gwinei
przez dorzecze
Kongo
do
Jeziora Tanganika
i
Jeziora Wiktorii
. Żyją w
dżunglach
, na
sawannie
oraz w górskich lasach. MorfologiaWzrost – samiec do 170 cm, samica do 130 cm waga – w stanie dzikim: samiec do 40 kg, samica ok. 30 kg, w niewoli: samiec do 90 kg, samica do 80 kg[1]. Futro zwykle czarne, z wiekiem siwieje, a u starych osobników włosy wypadają (łysieją). Twarz nieowłosiona[1]. Przeciętny bonobo jest nieco mniejszy, ma bardziej smukłe ciało, dłuższe kończyny i ciemniejszą sierść. EwolucjaOba te gatunki, według datowania genetycznego, rozdzieliły się około 1,5-3 mln lat temu. Badania
kodu genetycznego
prowadzone przez Mary-Claire King (1973) oraz Matthew Hahna i jego zespół (2006) wykazały, że
DNA
szympansów różni się od ludzkiego zaledwie o ok. 6% (wg Mary-Claire King nawet mniej). Pojawiły się nawet głosy, że obydwa gatunki powinny być zaliczone do rodzaju Homo, ponieważ w przypadku innych gatunków zwierząt systematycy podejmowali decyzje o przeklasyfikowaniu do wspólnego rodzaju zwierząt bardziej różniących się od siebie niż człowiek różni się od szympansów. Szympansy oddzieliły się od ewolucyjnej linii Homo ok. 6-4 mln lat temu (Groves, 2001). ZachowanieTypową cechą zachowania szympansów jest budowa gniazd, umieszczonych na drzewie od 5 do 40 m nad ziemią. Zbudowane są z powyginanych i połamanych gałęzi splecionych tak, że tworzą one platformę, pokrywaną następnie drobnymi gałązkami. W porze deszczowej wędrujące zazwyczaj szympansy budują dzienne gniazda, w których spędzają większość czasu. Resztę poświęcają na poszukiwanie rozmaitego pożywienia w pobliżu dolnego piętra lasu. Gromady szympansów mają skomplikowaną organizację społeczną. Rozpraszają się w poszukiwaniu pokarmu lub "zaopatrują się" na określonym, stałym obszarze. Potrafią zapamiętać dokładną lokalizację produkujących najwięcej owoców drzew, spośród ponad 12000 innych. Mogą decydować się na dłuższe podróże, by dotrzeć do miejsc, w których znajdują się ich ulubione drzewa[2]. Szympans, uważany za najbardziej ekspresyjne ze zwierząt, okazuje uczucia wieloma gestami i minami. Wydęcie warg w odruchu zaciekawienia lub niesmaku można porównać do wyrażanych w podobny sposób przez człowieka sceptycyzmu lub wątpliwości. Uśmiech oznacza zadowolenie. Kiedy jest zamyślony lub zaniepokojony przybiera najmniej dramatyczną ze wszystkich min. Szympansowi, jakby uśmiechniętemu od ucha, do ucha wcale nie jest do śmiechu, przeciwnie, jest wtedy najprawdopodobniej strapiony lub nieszczęśliwy. Małe szympansy znajdują się w centrum uwagi stada. Często inne młode opiekują się nimi równie troskliwie jak matki. Szympansy zaczynają się wzajemnie pielęgnować w wieku około 10 miesięcy. Żyją do 40 lat. Gatunki- † Pan sp. – obejmuje okazy KNM-TH 45519, KNM-TH 45520, KNM-TH 45521[3]
-
szympans zwyczajny
(Pan troglodytes) – żyjące w lasach
Afryki
Równikowej
-
szympans karłowaty
, bonobo (Pan paniscus) – niekiedy traktowany jedynie jako
podgatunek
. Występuje w dorzeczu
Konga
. Jest mniejszy i ciemniejszy od poprzedniego.
Przypisy Bibliografia-
Jane Goodall
"Przez dziurkę od klucza. 30 lat obserwacji szympansów nad potokiem Gombe", 1997,
- Dżungla. Warszawa: "Świat Książki", 1997. .
Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Szympans":
Wirus zespołu nabytego braku odporności
...
Chromosom
...
Haplorrhini
HaplorrhiniSzympans
Systematyka
Domena
eukarionty
Królestwo
zwierzęta
Typ
strunowce
Podtyp
kręgowce
Gromada
ssaki
Szczep
łożyskowce
Rząd
naczelne
Podrząd
Haplorrhini
Nazwa systematyczna
HaplorrhiniPocock, 1918 Haplorrhini – podrząd
ssaków
naczelnych
obejmujący
wyraki
oraz ...
Małpy człekokształtne
...
Człowiekowate
...
Homininae
...
Hominini
...
Neandertalczyk
...
Homo floresiensis
...
Antropogeneza
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Szympans":
032. Ekologia biosfery (plansza 18)
małpy szerokonose, leniwce, mrówkojady, kolibry
w Afryce: okapi, bawoły, słonie, świnie leśne, goryle, Szympansy, lamparty, dzioborożce
w Azji: tapiry, nosorożce, dzikie bydło (banteng), tygrysy, niedźwiedzie malajskie, ...
Biosfera (plansza 19)
południe od Sahary, wraz z Madagaskarem; charakterystyczne zwierzęta: małpy człekokształtne (goryl i Szympans), pawiany, słonie afrykańskie, żyrafy, nosorożce, zebry, antylopy, lwy, strusie, kameleony, pytony. ...
101. Elementy antropologii (plansza 4)
Prokonsule, które żyły między 25-10 mln lat temu, były zbliżone wielkością do Szympansów i stanowiły najwcześniejszą grupę spośród człekokształtnych. W drodze ewolucji wyłoniła się ...
|