, Kurt Ferdinand Friederich Hermann von Schleicher (ur.
7 kwietnia
1882
w
Brandenburgu
, zm.
30 czerwca
1934
w Neubabelsberg) – niemiecki polityk, generał i ostatni kanclerz
Republiki Weimarskiej
(
1932
-
1933
), zamordowany podczas
nocy długich noży
.
Urodził się w
Brandenburgii
jako syn pruskiego oficera. Do armii pruskiej wstąpił w
1900
. W czasie
I wojny światowej
służył w adiutanturze
Groenera
. W
1920
awansował na łącznika politycznego wojska niemieckiego.
Wierzył, że armia niemiecka ma także zadania socjalne. Swoją karierę polityczną rozpoczynał w Prusach. Od
1930
był prawą ręką ministra obrony narodowej
Republiki Weimarskiej
Wilhelma Groenera
(w obu rządach
Heinricha Brüninga
). Stanowisko ministra objął w rządzie
von Papena
, doprowadzając uprzednio intrygami personalnymi do utraty zaufania prezydenta Hindenburga do Groenera.
3 grudnia
1932
został powołany na urząd kanclerza. Za główne zadania Schleicher stawiał sobie poprawę warunków życia
Niemców
i powstrzymanie zagrożeń dla demokracji.
28 stycznia
1933
po naciskach von Papena, prezydent odwołał Schleichera.
30 stycznia
powstał nowy rząd z
Adolfem Hitlerem
jako kanclerzem i
Franzem von Papenem
jako wicekanclerzem. Schleicher sprzeciwiał się budowanemu w Niemczech systemowi
totalitarnemu
opowiadając się za rządami
autorytarnymi
opartymi o wojsko (
Reichswehrę
).
Schleicher swoimi intrygami doprowadził do usunięcia
13 maja
1932
ministra obrony generała Groenera, któremu w dużej mierze zawdzięczał swoją karierę. Odejście Groenera – przeciwnika
nazistów
(doprowadził on m.in. do zdelegalizowania
SA
i
SS
) i jednego z nielicznych zwolenników rządów Republiki Weimarskiej wśród generalicji
Reichswehry
, było wstępem do zainicjowanego przez Schleichera upadku całego rządu kanclerza Brüninga. W okresie tych przesileń rządowych, Schleicher cały czas utrzymywał dobre kontakty z kierownictwem
NSDAP
i SA, licząc że zapewni sobie ich poparcie w walce z przeciwnikami politycznymi. Sam jednak nie zamierzał brać odpowiedzialności za rządy. Licząc na to, że zachowa pozycję głównego rozgrywającego na scenie politycznej, jako kandydata na kanclerza wysunął Franza von Papena. Uprzednie intrygi Schleichera spowodowały jednak, że Papenowi nie udało się utworzyć większości parlamentarnej. Prezydent
von Hindenburg
nie chciał się natomiast zgodzić na rządzenie za pomocą prezydenckich
dekretów
.
Działalność Schleichera doprowadziła do serii wyborów parlamentarnych w Niemczech, w wyniku których jednak żadna z sił politycznych nie zdołała utworzyć rządu mającego stabilną większość parlamentarną. Częściowo przyczynił się do tego Adolf Hitler, który dążył do przejęcia pełni władzy w Niemczech i nie godził się na żadne kompromisowe rozwiązania. Działania takie umożliwiała mu zdobywana ilość miejsc w parlamencie.
NSDAP
w kolejnych wyborach od
1930
zdobywała od 30 do 37% głosów, stając się w
1932
najliczebniejszą
frakcją parlamentarną
w
Reichstagu
. Tak znaczne poparcie sugerowało konieczność sformowania rządu z udziałem NSDAP.
Adolf Hitler
konsekwentnie zaś domagał się funkcji
kanclerza Rzeszy
, na co nie zgadzał się przez długi czas prezydent
Paul von Hindenburg
. W grudniu
1932
r. Schleicher doprowadził do odwołania Papena ze stanowiska kanclerza, twierdząc na forum
Reichstagu
, że dalsze jego rządy doprowadzą do wojny domowej w Niemczech, a
Reichswehra
straciła zaufanie do kanclerza i nie stanie po jego stronie.
Ustąpienie Papena spowodowało, że Schleicher sam musiał objąć tekę kanclerza. Liczył przy tym na to, że uda mu się przekonać von Hindenburga do rządów za pomocą dekretów. Prezydent jednakże kategorycznie nie zgadzał się na to i polecił Schleicherowi utworzyć rząd większościowy. Próby jego utworzenia, oparte o założenie dokonania rozłamu w
NSDAP
w oparciu o
Gregora Strassera
, spełzły na niczym wobec załamania się pozycji Strassera w NSDAP.
W tych warunkach von Hindenburg przy zakulisowych intrygach
Papena
prowadzonych z udziałem i za pośrednictwem syna prezydenta Oskara, zaakceptował kandydaturę Hitlera na kanclerza Rzeszy z Papenem jako wicekanclerzem i parlamentarną większością złożoną z
DNVP
i
NSDAP
. Hitler uzyskał jednocześnie z nominacją zgodę prezydenta na rozpisanie kolejnych przedterminowych wyborów do Reichstagu. Działalność polityczna Schleichera w dużej mierze doprowadziła do zdestabilizowania i tak niepewnej sytuacji politycznej w Niemczech. Sprzyjała ona zwiększeniu popularności partii skrajnych – komunistów i nazistów, pogłębieniu podziałów w społeczeństwie i parlamencie niemieckim. Między innymi to dzięki intrygom Schleichera armia straciła do niego zaufanie jako poważnego kandydata do objęcia urzędu kanclerza i opowiedziała się za Hitlerem, w stosunku do którego była dotychczas raczej niechętna.
Ze starcia dwóch osobowości – Hitlera i Schleichera dążących w sposób bezkompromisowy do przejęcia pełni władzy zwycięsko wyszedł ten pierwszy. W dużej mierze dlatego, że umiał przekonać społeczeństwo, wielki przemysł i armię, że potrafi wyprowadzić państwo z zamętu, jaki spowodował kryzys parlamentarny w Niemczech. Kurt von Schleicher mimo usunięcia się w cień nadal posiadał poważne wpływy, zwłaszcza w kręgach wyższych dowódców armii. Z tego powodu jako niewygodny dla hitlerowców został zamordowany podczas tzw. "Nocy długich noży" w nocy z
29
na
30 czerwca
1934
.
Gabinet von Schleichera
- Kurt von Schleicher - kanclerz Rzeszy i minister obrony (Reichsheer)
-
Konstantin von Neurath
- minister spraw zagranicznych
-
Franz Bracht
- minister spraw wewnętrznych
-
Lutz Schwerin von Krosigk
- minister finansów Rzeszy
- Hermann Warmbold - minister gospodarki
- Friedrich Syrup - minister pracy
-
Franz Gürtner
(
DNVP
) - minister sprawiedliwości
- Paul Freiherr Eltz von Rübenach - minister poczt i transportu
- Magnus Freiherr von Braun (DNVP) - minister rolnictwa i wyżywienia
- Günther Gereke - Komisarz Rzeszy ds. zatrudnienia
-
Johannes Popitz
- minister bez teki