Śmierć prezydenta –
film
fabularny w reżyserii
Jerzego Kawalerowicza
przedstawiający
zamach
z dnia
16 grudnia
1922
na pierwszego
prezydenta Polski
w
okresie międzywojennym
i zarazem w historii Polski
Gabriela Narutowicza
.
Obsada
Geneza
Pod koniec lat siedemdziesiątych XX w. zaczęto realizować wiele podobnych filmów na świecie, rekonstruujących wiernie wydarzenia historyczne, na podstawie dokumentów, wspomnień, relacji, a dopuszczających fikcję jedynie tam, gdzie źródła milczały. Przykładem jest "
Wszyscy ludzie prezydenta
", dramat produkcji USA z
1976
, o kulisach afery
Watergate
, a w Polsce filmy
Bohdana Poręby
czy
Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego
.
Plenery
Warszawa
:
Łazienki
,
Belweder
,
Galeria Zachęta
,
Krakowskie Przedmieście
.
Fabuła
Akcja filmu dzieje się pod koniec
1922
r. Pełniący funkcję
ministra spraw zagranicznych
Gabriel Narutowicz
, profesor chemii, nieoczekiwanie dla siebie otrzymuje od prezesa
PSL Wyzwolenie
Stanisława Thugutta
propozycję kandydowania na urząd
prezydenta
. Jego zwycięstwo nad kandydatem
Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej
, hrabią
Maurycym Zamoyskim
odniesione dzięki poparciu lewicy i mniejszości narodowych (Żydów, Niemców, Ukraińców, Białorusinów) spotyka się z ostrym sprzeciwem endecji. Trwają protesty organizowane przez działaczy
ChZJN
, zwanego przez przeciwników "Chjeną".
16 grudnia
1922
Narutowicz
ginie z ręki byłego endeka, malarza
Eligiusza Niewiadomskiego
w trakcie zwiedzania wystawy w
Zachęcie
.
Film przedstawia nie tylko ostatnie dni życia
Narutowicza
, ale także panoramę społeczną
Polski
tuż po
I wojnie światowej
. Wiele miejsca poświęca wydarzeniom towarzyszącym wyborowi i pierwszym dniom prezydentury
Narutowicza
, podejmuje próbę oddania atmosfery tamtych czasów.
W interpretacji
Zdzisława Mrożewskiego
Gabriel Narutowicz
przedstawiony jest jako mąż stanu, człowiek kompromisu i dialogu, który mimo wcześniejszych wątpliwości godnie bierze na siebie ciężar sprawowanej władzy. Odgrywany przez
Marka Walczewskiego
Eligiusz Niewiadomski
jest zaś fanatykiem, całkowicie owładniętym przez swoją szaleńczą wizję. W czasie rozprawy przyznaje się do winy i prosi sąd o skazanie go na śmierć.
Autorami scenariusza byli
Jerzy Kawalerowicz
i Bolesław Michałek, autorami zdjęć
Witold Sobociński
i
Jerzy Łukaszewicz
, a kompozytorem muzyki
Adam Walaciński
. Premiera filmu odbyła się
10 października
1977
.
Nagrody
Multimedia