Wyspy Liparyjskie (dawna nazwa: Wyspy Eolskie,
wł.
Isole Lipari, Isole Eolie) – grupa siedemnastu (siedmiu większych i dziesięciu małych)
wysp
pochodzenia
wulkanicznego
, położonych na
Morzu Tyrreńskim
, na północ od
Sycylii
. Wchodzą one w skład
Włoch
.
Nazwa "Wyspy Liparyjskie" pochodzi z
greckiego
słowa liparos ("żyzny"), zaś "Wyspy Eolskie" – od władcy
wiatrów
,
Eola
, który w
mitologii greckiej
miał tu swą siedzibę[1][2].
Geografia
Łączna powierzchnia wysp wynosi 117 km². Największe z nich to:
Wyspy zbudowane są ze skał wulkanicznych, głównie z
bazaltów
i
porfirów
. Stanowią je dawne stożki wulkaniczne lub resztki starych
kraterów wulkanicznych
. Na wyspach
Stromboli
i
Vulcano
znajdują się ciągle czynne
wulkany
. Pomimo stosunkowo małej powierzchni występują tu duże wysokości względne, od 421 m n.p.m. (
Panarea
) do 962 m n.p.m. (
Salina
). Strome stoki są pokryte w znacznej części
tufami
wulkanicznymi, starymi popiołami i językami
lawy
. Wśród naturalnej, dość skąpej roślinności, dominują gatunki wieczniezielone. Cienka warstwa
gleby
i brak wody utrudniają osadnictwo. Na wyspach panuje
klimat śródziemnomorski
, przy czym średnie temperatury najchłodniejszych miesięcy zimowych rzadko spadają poniżej + 15 °C. Odległość najbliższej wyspy (
Vulcano
) od brzegów Sycylii wynosi 25 km, najdalszej (
Stromboli
) - ponad 70 km.
Historia
Najstarsze ślady osadnictwa na wyspach pochodzą z
XI wieku p.n.e.
Wiadomo, że w
580 r. p.n.e.
wylądowali na wyspach
Grecy
z
Knidos
pod wodzą Pentathlona. Od
V wieku p.n.e.
władali wyspami
Kartagińczycy
, którzy pierwsi utworzyli tu kolonię karną dla przestępców. W
260 r. p.n.e.
w bitwie morskiej koło Wysp Liparyjskich Kartagińczycy pokonali Rzymian, jednak w wyniku
wojen punickich
to Rzymianie zawładnęli archipelagiem. Utworzyli oni na wyspach lokalny ośrodek wydobycia i handlu
siarką
,
solą
i
ałunem
. Jednocześnie kontynuowali oni tradycję, deportując na wyspy zesłańców politycznych.
W epoce nowożytnej wyspy dzieliły losy sąsiedniej
Sycylii
. W
średniowieczu
największego znaczenia nabrała wyspa
Lipari
, na której w wiekach
XIII
-
XIV
wybudowano zamek, przebudowany przez
Hiszpanów
w
XVII wieku
w
twierdzę
typu
bastionowego
. Strzegła ona wysp, pełniąc jednocześnie rolę więzienia. W roku
1860
Giuseppe Garibaldi
zajął
Sycylię
wraz z sąsiednim archipelagiem Wysp Liparyjskich, które weszły w skład jednoczących się
Włoch
.
Gospodarka
Wyspy zamieszkuje obecnie ok. 14 tys. osób. Główną wyspą
archipelagu
jest Lipari, na której zamieszkuje większość ludności (ok. 10,5 tys.). Podstawą gospodarki wysp jest
rybołówstwo
(
mieczniki
,
tuńczyki
,
ośmiornice
i
owoce morza
),
rolnictwo
(
owoce cytrusowe
,
oliwki
i
winna latorośl
) oraz zanikające dziś
pasterstwo
kóz
i
owiec
. Od lat 70. XX w. coraz więcej zysków przynosi
turystyka
. Niektóre
gorące źródła
wykorzystywane są w lecznictwie. Ważnym produktem
eksportowym
jest wydobywany tu
pumeks
.
Komunikację z
Sycylią
zapewniają niewielkie statki, kursujące z
Milazzo
na północnym wybrzeżu wyspy lub z
Messyny
. Komunikację między wyspami
archipelagu
utrzymują małe łodzie i kutry motorowe. Jedynie trzy wyspy (
Salina
,
Lipari
i
Vulcano
) mają drogi jezdne wykorzystywane do komunikacji samochodowej. Energia elektryczna pochodzi z lokalnych elektrowni opalanych ropą naftową, dostarczaną tu niewielkimi
tankowcami
. Większość domów gromadzi w specjalnych
cysternach
wodę opadową spływającą z dachów, a wodociągi miejskie korzystają z systemów cystern umieszczonych w górach (podczas dłuższych
suszy
wodę dowożą statki-cysterny aż z
Messyny
).
Przypisy
- ↑ Ajolos - Lajstrygonowie - Kirke. W:
Homer
: Odyseja. Warszawa: Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej. Czytelnik, 1972, s. 155. ISBN O-019-277.
- ↑
Vojtech Zamarovský
: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 30. .