Fasada kościoła w Pożajściu
Klasztor w Pożajściu (
lit.
Pažaislio vienuolynas) – największy zespół klasztorny na
Litwie
, jeden z przykładów
baroku
włoskiego w
Europie Wschodniej
położony w dzielnicy
Kowna
Petraszuny.
Historia. Architektura i wystrój
Zespół klasztorny został ufundowany przez
kanclerza wielkiego litewskiego
Krzysztofa Zygmunta Paca
dla zakonu
kamedułów
. W 1660 wystąpił on do kamedułów z informacją o zamiarze fundacji, wkrótce otrzymał zaś zatwierdzenie fundacji od papieża oraz sejmu Rzeczypospolitej. Zamiarem Paca było postawienie pomnika potęgi rodu, a zarazem rodowej nekropolii (którą jednak kościół się nie stał). Akt fundacji podpisano w 1664, a prace budowlane rozpoczęły się w 1667. Do śmierci fundatora nie zostały one ukończone, jednak finansowali je nadal jego spadkobiercy, dzięki czemu zasadnicze prace budowlane ukończono w 1690, a kościół konsekrowano wreszcie w 1712.
Zespół klasztorny w Pożajściu jest jednym z najcenniejszych zabytków późnego baroku na ziemiach Rzeczypospolitej. Składa się z kościoła na planie centralnym (regularny sześciobok), co było w tym czasie rozwiązaniem oryginalnym oraz klasztoru. Także główna fasada kościoła, z wysuniętymi wieżami i cofniętą częścią środkową w celu lepszego wyeksponowania kopuły jest nowatorska. Nie wiemy jednak, kto był autorem tego projektu - być może był to Giovanni Battista Frediani. Natomiast w końcowej fazie pracami kierował Pietro Puttini, który zaprojektował także
sarkofag
fundatora (niezrealizowany - Krzysztof Zygmunt Pac został pochowany pod progiem kościoła). Autorem
sztukaterii
był Giovanni Merle. Najcenniejszym elementem dekoracji świątyni jest cykl malowideł, które wykonał kolejny Włoch,
Michelangelo Palloni
- pojawiają się w nich klasyczne wątki związane z kontrreformacją (m.in. cykl maryjny, zesłanie ducha świętego), ale są w nich też elementy oryginalne, np. postaci ojców Kościoła wschodniego w scenie zesłania ducha świętego czy malowidła nawiązujące do związków kamedułów z historią Polski (
Pięciu Braci Męczenników
z czasów
Bolesława Chrobrego
,
św. Romuald
z
Kazimierzem Odnowicielem
w
Cluny
).
Kościół klasztorny poświęcono
św. Zygmuntowi
(jednemu z patronów fundatora) oraz karmelitance,
św. Marii Magdalenie de' Pazzi
, którą Pacowie uważali za swoją krewniaczkę, a przez to patronkę(swoją genealogię wywodzili z antycznej Italii i tam też nawiązali kontakty z
florencką
rodziną
Pazzich
). Kaplice boczne poświęcono św. Brunonowi Bonifacemu (patronowi Litwy), św. Krzysztofowi (drugiem z patronów fundatora), św. Marii Magdalenie del Pazzi oraz św. Romualdowi (patronowi kamedułów). Sam erem nazwano Mons Pacis, co oznacza dosłownie "Góra Pokoju", zawiera jednak wyraźną aluzję do nazwiska "Pac".
W połowie
XVIII w.
rozbudowy zespołu klasztornego dokonał kolejny z Paców, szambelan królewski
Michał Jan Pac
. Po powstaniu listopadowym klasztor kamedułów został skasowany przez władze rosyjskie, które osadziły tam prawosławnych mnichów i uruchomiły w kościele
cerkiew
, w związku z czym dokonano w nim szeregu przeróbek (usunięto ołtarze boczne, wstawiono ikonostas, zamalowano lub przemalowano część malowideł). W 1915 prawosławni mnisi zostali ewakuowani, a po uzyskaniu niepodległości przez Litwę zespół klasztorny przejęły siostry z konwentu Św. Kazimierza. W czasach radzieckich kościół służył jako archiwum, zakład psychiatryczny i galeria sztuki. Po
1990
budynek zwrócono siostrom. Od 1996 w pożajskim klasztorze odbywa się corocznie międzynarodowy festiwal muzyczny, na którym gościł m.in.
Yehudi Menuhin
.
Zdjęcia
Kościół od strony półwyspu | Widok na zespół klasztorny od południowego zachodu | | Klasztor w Pożajściu na rewersie
lita
|
Linki zewnętrzne