Akcyza lub podatek akcyzowy jest
podatkiem pośrednim
nakładanym na niektóre wyroby konsumpcyjne.
W krajach
Unii Europejskiej
podatek akcyzowy od niektórych wyrobów podlega harmonizacji (wyroby akcyzowe niezharmonizowane to m.in samochody, kosmetyki itp.), co oznacza wspólne zasady
produkcji
, przemieszczania i przechowywania wyrobów akcyzowych oraz wymiaru i poboru akcyzy od tych wyrobów. Stawki akcyzy na poszczególne wyroby są określane przez poszczególne państwa członkowskie, nie mogą one jednak być niższe od poziomów ustalonych w
dyrektywach
.
Opodatkowaniu akcyzą podlegają następujące kategorie wyrobów:
- produkty energetyczne (ogólnie wszystkie wyroby służące dla celów napędowych lub grzewczych),
-
energia elektryczna
,
- napoje alkoholowe (
piwo
,
wino
, produkty pośrednie, wyroby
spirytusowe
),
- wyroby tytoniowe (
papierosy
,
cygara
,
cygaretki
,
tytoń do palenia
),
Ponadto polskie przepisy, podobnie jak innych krajów UE, przewidują specyficzne regulacje krajowe dotyczące opodatkowania akcyzą innych produktów określanych jako wyroby akcyzowe niezharmonizowane, m.in. niektórych
kosmetyków
– oraz
samochodów osobowych
przed pierwszą rejestracją (Odejście od jednofazowego charakteru akcyzy. W całej UE z reguły akcyzę płaci się tylko raz, wyjątkiem jest obrót samochodami osobowymi przed pierwszą rejestracją w Polsce. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje podczas każdej sprzedaży takiego pojazdu). Zasady wymiaru i poboru podatku od tych wyrobów wynikają wyłącznie z krajowych, autonomicznych regulacji, do których nie ma zastosowania system akcyzy unijnej. W innych krajach UE akcyzą objęta jest nawet woda mineralna.
Stawki akcyzy wyrażone są w:
- kwocie na jednostkę wyrobu (
paliwa
,
alkohol
, energia elektryczna),
- procencie maksymalnej ceny detalicznej (wyroby tytoniowe),
- procencie
ceny
wyrobu (tylko wyroby „niezharmonizowane”).
Przykładowo: benzyna silnikowa podlega stawce 1565 zł/1000 l w, wódka – 4960 zł/100 l od 100% alkoholu etylowego zawartego w produkcie, wino – 158 zł/100 l, olej opałowy (prawidłowo zabarwiony, oznaczony znacznikiem fiskalnym i sprzedawany na cel opałowy) – 232 zł/1000 l (stan na dzień
1 stycznia
2007
r.).
Produkcja wyrobów akcyzowych z reguły odbywa się w
składzie podatkowym
(wyjątkiem jest np. domowy wyrób wina lub piwa na własny użytek), czyli miejscu posiadającym
autoryzację
odpowiednich władz podatkowych danego kraju. W takiej sytuacji pobór akcyzy podlega zawieszeniu. Zawieszenie poboru akcyzy może być stosowane również w odniesieniu do przemieszczania oraz magazynowania produktów akcyzowych. Podatek staje się wymagalny w momencie zakończenia procedury zawieszenia poboru akcyzy, przez co zasadniczo rozumie się wyprowadzenie
towarów
na
rynek
.
Powyższe zasady nie odnoszą się jednak do wyrobów „niezharmonizowanych”, w stosunku do których akcyza jest wymagalna w związku z ich sprzedażą w
Polsce
,
importem
albo przywozem z innego kraju Unii Europejskiej.
Cechą charakterystyczną podatku akcyzowego jest jednofazowy charakter jego poboru, tzn. akcyza uiszczana jest jednokrotnie, a następnie traktowana jest jako koszt wliczany do ceny zbycia, który finalnie ponoszony jest przez ostatecznego nabywcę produktu akcyzowego. Powyższe nie dotyczy jednak opodatkowania akcyzą sprzedaży samochodów osobowych przed ich pierwszą rejestracją.
Niektóre wyroby akcyzowe podlegają obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy (
banderolami
), które umieszcza się na jednostkowych opakowaniach produktów. Są to napoje alkoholowe (oprócz piwa) oraz wyroby tytoniowe.
Powyższe zasady opodatkowania akcyzą zostały wprowadzone w związku z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej od
1 maja
2004
r. i dokonały zasadniczego przekształcenia regulacji wcześniej obowiązujących w zakresie podatku akcyzowego.
Podstawowym celem akcyzy jest ograniczenie
konsumpcji
niektórych dóbr ze względu na ich szkodliwość zdrowotną bądź też wyczerpywanie się ich rezerw. Obecnie stała się obszernym i łatwym wpływem pieniędzy dla
budżetu
państwa poprzez nakładanie na tzw. dobra infrastrukturalne (energia, paliwa etc.) lub konsumowane na masową skalę (np:
używki
).
Źródła prawa
- Ustawa z 23 stycznia 2004 o podatku akcyzowym obowiązująca od 1 maja 2004 do 28 lutego 2009
- Ustawa z 6 grudnia 2008 o podatku akcyzowym obowiązująca od 1 marca 2009
Zobacz też