Giovanni Pierluigi da Palestrina
Giovanni Pierluigi da Palestrina (ur. prawdopodobnie
27 grudnia
1525
w
Palestrinie
, zm.
2 lutego
1594
w
Rzymie
) – wybitny kompozytor
włoski
epoki
Renesansu
.
Życie
Data jego urodzin do dziś pozostaje niepewna, wiadomo, że urodził się między
3 lutego
1525
roku, a
2 lutego
1526
roku w mieście
Palestrina
niedaleko
Rzymu
. W dzieciństwie uczył się śpiewu i
kontrapunktu
w bazylice Santa Maria Maggiore. W roku
1544
został kapelmistrzem katedry S. Agapita w swoim rodzinnym mieście, tam też zawarł ślub z Lucrezią Gori. Gdy w
1550
r. papieżem został
Juliusz III
, Palestrina otrzymał posadę nauczyciela śpiewu i kapelmistrza w Capella Giulia przy kościele św. Piotra w Rzymie. W
1554
r. ukazały się pierwsze publikacje jego utworów. Rok później został śpiewakiem w Cappella Pontificia, osobistej kapeli papieskiej. Po niecałym roku, kolejny papież
Paweł IV
wykluczył jednak z kapeli wszystkich żonatych muzyków. Od
1555
r. Palestrina działał jako kapelmistrz w bazylice św. Jana na Lateranie, następnie w Capella Liberiana przy bazylice S. Maria Maggiore. W
1563
r. ukazał się drukiem jego pierwszy zbiór
motetów
.
Stopniowo kompozytor zyskiwał coraz większy rozgłos. Wydane w latach
1567
i
1570
księgi mszy, zawierające m.in. Missa Papae Marcelli, dedykował, z nadzieją na protektorat, królowi hiszpańskiemu
Filipowi II
. Około roku
1568
protektorem Palestriny został książę
Wilhelm I Gonzaga
z
Mantui
. Dla kościoła św. Barbary w Mantui stworzył łącznie 11 mszy. W
1571
roku Palestrina został ponownie maestro di capella w Cappella Giulia. Choć nie był do końca zadowolony ze swojej pensji i przywilejów, pozostał tam do śmierci. Pod koniec
1580
roku, po śmierci najbliższych oraz problemów finansowych, postanowił wstąpić do stanu duchownego, przyjął nawet niższe święcenia kapłańskie. Zmienił jednak zdanie i rok później ożenił się z wdową po handlarzu futer, Virginią Darmoli. W latach kierowania Cappella Giulia, Palestrina działał też w Compagnia dei Signori Musici di Roma, związku zawodowych muzyków, który przekształcił się w
Accademia di Santa Cecilia
. Pod koniec życia Palestrina zamierzał powrócić do swego rodzinnego miasta na stanowisko, od którego rozpoczynał karierę, jednak miesiąc przed planowanym wyjazdem do
Palestriny
,
2 lutego
1594
roku, kompozytor zmarł.
Twórczość
Palestrina komponował przede wszystkim muzykę religijną. Był kompozytorem bardzo płodnym – znane są 104
msze
(4-8 głosowe), około 370 motetów, około 70
hymnów
, 35
magnificatów
, po kilka
lamentacji
i
litanii
, około 140
madrygałów
. Pierwsza, pełna edycja jego dzieł pochodzi z lat
1862
-
1907
, obejmuje 33 tomy. Jego utwory reprezentują typowe gatunki muzyki
XVI
wieku, odzwierciedlające jego związek z papiestwem oraz tendencje stylistyczne powstałe w rezultacie postanowień
soboru trydenckiego
. Za najbardziej znaczące osiągnięcia Palestriny uważa się opracowanie ordinarium missae. Jego msze oparte są na cantus firmus pochodzącym z chorału lub kompozycji własnej. Kompozytor stosował technikę imitacyjną, fauxbourdon oraz nota contra notam. Jego dzieła, przeznaczone zazwyczaj na chór a cappella, utrzymane są w czystej diatonice skal kościelnych. Jedną z głównych zalet stylu Palestriny jest ogromna staranność deklamacji tekstu. Cecha ta, a także prostota rytmiczna i harmoniczna oraz poważny charakter jego kompozycji zadecydowały o uznaniu przez Sobór Trydencki stylu palestrinowskiego, tzw. stylu osservato (surowy) za oficjalny styl wielogłosowej muzyki kościelnej.
Motety
Palestriny różnią się zasadniczo od mszy tym, że zamiast sylabicznej deklamacji tekstu wprowadzają bogatą figurację głosów. Kompozytor tworzył
madrygały
religijne na cześć Madonny oraz nieliczne madrygały świeckie.
Ze względu na swój ogromny wpływ na kształtowanie się
renesansowej
muzyki religijnej, Palestrina zwany jest często "Bachem
Renesansu
" i "księciem muzyków". Do jego najbardziej znanych kompozycji należą:
- Ad fugam,
- Adoramus te,
- Assumpta est Maria,
- Crux fidelis,
- Ecce quomodo moritur,
- Lamentatio,
- Missa Papae Marcelli,
- Motet,
- Nigra Sum,
- O vos omnes,
- Omnes amici mei,
- Popule meus,
- Stabat Mater
- Sicut cervus desiderat,
- Tu es Petrus,
- Unus ex discipulis meis,
- Vexilla Regis.
Zobacz też