Wilanów (łac. Villa Nova) –
dzielnica
Warszawy
położona w południowej części miasta, wzdłuż zachodniego brzegu
Wisły
. Południowa granica Wilanowa stanowi granicę Warszawy. Do
1951
roku miejscowość była siedzibą
wiejskiej gminy Wilanów
. W latach
1994
-
2002
Wilanów był samodzielną
gminą
.
W Wilanowie stoi
pałac
zbudowany dla króla
Jana III Sobieskiego
.
Wilanów jest dzielnicą
Warszawy
o najmniejszej liczbie ludności i najmniejszej gęstości zaludnienia, jednak ten współczynnik ulega zmianie z powodu budowy nowych osiedli mieszkalnych w tej dzielnicy w szczególności
Miasteczka Wilanów
.
Wg danych
GUS
z dnia 31.12.2009 r. dzielnica ma powierzchnię 36,73 km² i liczy 19 146 mieszkańców.[1].
Informacje ogólne
Według Systemu MSI Wilanów dzieli się oficjalnie na:
- Wilanów Wysoki
- Wilanów Niski
- Wilanów Królewski
- Błonia Wilanowskie
- Powsinek
- Zawady
- Kępa Zawadowska
- Powsin
Tradycyjny podział Wilanowa różni się znacząco od podziału MSI:
W granicach obecnego rejonu Zawady znajdują się:
- Nadwilanówka
- Nadwiślanka
- Zawady właściwe
- Bartyki
Obszar Kępa Zawadowska został wyznaczony prawidłowo.
W granicach
Powsina
znalazły się:
- Zamość
- Latoszki
- Lisy
- Kępa Latoszkowa
W granicach nowo utworzonych
Błoń Wilanowskich
znajduje się:
W granicach nowo utworzonego rejonu
Wilanów Królewski
lokuje się:
Ponadto z Wilanowa wykrojono
Wilanów Niski
i
Wilanów Wysoki
Wilanów graniczy:
Wilanów jest jedną z najstarszych osad w okolicach Warszawy. Do drugiej połowy XVII w. używano nazwy Milanów. Prawdopodobnie w XIII w. Milanów został nadany klasztorowi
Benedyktynów
w
Płocku
. W
1338
r. stał się własnością księcia
czerskiego
i
sochaczewskiego
Trojdena
. Kolejni właściciele Milanowa to między innymi: Milanowscy, Leszczyńscy, Krzyccy. W
1677
r. dwór w Milanowie został odkupiony przez Jana III Sobieskiego (za pośrednictwem Marka Matczyńskiego), jako Villa Nova (Wilanów). W
1720
r. teren wraz z dworem kupiła
Elżbieta Helena Sieniawska
. W latach
1730
-
1733
Wilanów dzierżawił
August II Mocny
. Następnie
dobra wilanowskie
przechodziły przez ręce rodów
Czartoryskich
,
Lubomirskich
oraz
Potockich
. W
1892
r., zgodnie z testamentem
Aleksandry z Potockich
dobra zostały przekazane hrabiemu
Branickiemu
. W posiadaniu
Branickich
Wilanów pozostał do końca
II wojny światowej
. W
1945
r. cały zespół pałacowo-ogrodowy Wilanowa przeszedł na
własność państwa
, stając się oddziałem
Muzeum Narodowego w Warszawie
, który od
1995
r. jest samodzielną instytucją jako
Muzeum Pałac w Wilanowie
.
Nazwa
Pierwotnie nazwa brzmiała Milanowo lub Milanów. Pojawia się ona kilkukrotnie w średniowiecznych zapiskach jako: Mylynow (
1350
), Milonowo (
1377
), Milonów (
1422
), Milonowo (
1426
). Pochodzi ona od
nazwy osobowej
Milon lub Milan, wywodzącej się prawdopodobnie z imion złożonych typu Milosław, Milobrat.
Obecna forma powstała najprawdopodobniej poprzez nawiązanie do nazwy pałacu Villa Nova, po jego powstaniu w
XVII wieku
[2].
Pałac króla Jana III Sobieskiego
Pałac w Wilanowie
to główny obiekt i centrum zabytkowego zespołu pałacowo-ogrodowego. Jest jednym z najcenniejszych zabytków polskiej
kultury narodowej
. Wilanów był ulubioną letnią siedzibą króla Jana III Sobieskiego.
W ciągu ponad 300 lat swojego istnienia pałac w Wilanowie przeżywał okresy upadku i świetności. Gromadzone w Pałacu zbiory artystyczne, dzieła wybitnych twórców polskich i zagranicznych świadczą o wysokim poziomie narodowego kolekcjonerstwa pomimo wielu strat w okresach wojennych.
Dzieje muzeum sięgają
1805
, kiedy to
Stanisław Kostka Potocki
(wybitny działacz
Oświecenia
), udostępnił sale swej rezydencji wraz ze
zbiorami
polskiemu społeczeństwu. Za czasów hitlerowskiej okupacji w
kordegardzie
pałacowej siedzibę miał mały oddział
armii niemieckiej
.
W
1945
dawna rezydencja monarsza stała się własnością całego narodu. W latach
1954
-
1962
przeprowadzono remont generalny Pałacu i konserwację wielu bezcennych zabytków. Wnętrza pałacowe odzyskały wówczas swój pierwotny wygląd.
Zespół pałacowo-parkowy jest jednym z najpiękniejszych zabytków europejskiego
baroku
. Jest nie tylko bezcennym świadectwem dawnej świetności
Rzeczypospolitej
, ale również miejscem wydarzeń kulturalnych, koncertów i spotkań Warszawiaków szukających wytchnienia w
ogrodach
Wilanowa.
Historia Pałacu Wilanowskiego rozpoczęła się 23 kwietnia
1677
roku, kiedy to wioska zwana jeszcze Milanów stała się własnością Jana III Sobieskiego. Wkrótce nazwę zmieniono na Villa Nova, w nawiązaniu do tradycji antycznych, a potem spolszczono ją na Wilanów. Początkowo zbudowana w tym miejscu rezydencja była niewielka, gdyż
Augustyn Wincenty Locci
, nadworny architekt króla, otrzymał za zadanie wzniesienie jedynie parterowego dworu o układzie typowym dla zabudowy Rzeczypospolitej. Jednakże sukcesy militarne i wzrost znaczenia monarchy w następnych latach wpłynęły na znaczne poszerzenie pierwotnego projektu. Wielka rozbudowa prowadzona była w latach
1677
-
1696
. Po jej zakończeniu budowla połączyła w sobie elementy dworu szlacheckiego, włoskiej willi ogrodowej i francuskiego pałacu w stylu
Ludwika XIV
.
Po śmierci króla Pałac stał się własnością jego synów, natomiast w
1720
roku mocno podupadłą rezydencję nabyła jedna z najbogatszych kobiet w ówczesnej Polsce –
Elżbieta Helena Sieniawska
. Przez 9 kolejnych lat kontynuowała prace budowlane rozpoczęte przez Sobieskiego. Wtedy właśnie powstały boczne skrzydła, której to inwestycji król nie zdążył już zrealizować. Po śmierci Sieniawskiej właścicielką Wilanowa została jej córka
Maria Zofia
Denhoffowa
, po mężu
Czartoryska
. W
1730
roku Pałac na trzy lata znalazł się w rękach króla
Augusta II Mocnego
, który dokonał w rezydencji wielu zmian, szczególnie jeżeli chodzi o wystrój wnętrz. W połowie XVIII wieku
dobra wilanowskie
odziedziczyła córka Czartoryskich, marszałkowa
Izabela Lubomirska
, za rządów której Wilanów znów zaczął błyszczeć dawnym blaskiem. W 69 lat później księżna marszałkowa przekazała Wilanów swojej córce i jej małżonkowi Stanisławowi Kostce Potockiemu. Dzięki jego staraniom w
1805
roku w Wilanowie otwarte zostało jedno z pierwszych muzeów w Polsce. Rodzina
Potockich
z Wilanowem związana była aż do
1892
roku, kiedy to ostatnia z rodu
Aleksandra z Potockich Potocka
– żona wnuka Stanisława Kostki,
Augusta
– zapisała włości swemu kuzynowi
Ksaweremu Branickiemu
. Ród
Branickich
zamieszkiwał w Wilanowie do 12 września
1944
r., kiedy to rodzina została ewakuowana przez wojska okupacyjne do
Nieborowa
, a stamtąd po wyzwoleniu wywieziona przez
NKWD
i internowana w
ZSRR
. W
1945
r. pałac został
znacjonalizowany
i stał się oddziałem
Muzeum Narodowego w Warszawie
. Pałac w Wilanowie należy do tych nielicznych zabytków w Warszawie, które w niezmienionej postaci przetrwały okres
II wojny światowej
.
Kultura
Głównym ośrodkiem i kreatorem życia kulturalnego Wilanowa jest
Muzeum Pałac w Wilanowie
oraz Muzeum Plakatu (mieszczący się w dawnej ujeżdżalni pałacowej Oddział
Muzeum Narodowego w Warszawie
). Do najbardziej znanych imprez należą: Letnie Koncerty Królewskie w Ogrodzie Różanym oraz Międzynarodowa Letnia Akademia Muzyki Dawnej stwarzająca okazję do spotkań muzyków z całego świata.
Ważniejsze miejsca i zabytki
Kościół św. Anny w Wilanowie
Mauzoleum Potockich w Wilanowie
Rezerwaty przyrody
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne