Stanisław Taczak (ur.
8 kwietnia
1874
w
Mieszkowie
koło
Jarocina
, zm.
2 marca
1960
w
Malborku
) –
kapitan
piechoty
Armii Cesarstwa Niemieckiego
, pierwszy głównodowodzący
powstaniem wielkopolskim
i
podpułkownik
Armii Wielkopolskiej
oraz
generał brygady
Wojska Polskiego
.
Dzieciństwo i młodość
Był synem Andrzeja, właściciela restauracji, i Balbiny z Warasieckich. W 1893 zdał maturę w
Królewskim Gimnazjum
w
Ostrowie Wielkopolskim
, gdzie należał do Towarzystwa Tomasza Zana, po czym rozpoczął studia na Akademii Górniczej we
Freibergu
, które ukończył w 1897 uzyskując tytuł inżyniera. Następnie pracował w zawodzie w kopalniach
Westfalii
działając cały czas w polskich organizacjach patriotycznych. W 1898 został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej w armii niemieckiej, zaś w 1899 został przeniesiony do rezerwy. W 1904 roku otrzymał promocję na
podporucznika
rezerwy, w 1913 na
porucznika
, a w 1915 na
kapitana
.
I wojna światowa
W momencie wybuchu
I wojny światowej
został powołany do czynnej służby. 11 grudnia 1916, na własną prośbę, przydzielony został w charakterze instruktora do II batalionu
6 Pułku Piechoty Legionów
, który stacjonował w
Nałęczowie
, a później w
Dęblinie
.
Z uznaniem odnosił się do starań marsz.
Józefa Piłsudskiego
o stworzeniu Wojska Polskiego, toteż od kwietnia 1917 roku aktywnie współtworzył
Polską Siłę Zbrojną
("Polnische Wehrmacht"). Odkomenderowany do Inspekcji Wyszkolenia Polskiej Siły Zbrojnej, w grudniu tego roku został przewodniczącym Komisji Regulaminowej, tłumaczącej i opracowującej na użytek PSZ niemieckie regulaminy wojskowe.
Dwudziestolecie międzywojenne
W listopadzie 1918 roku zgłosił się do dyspozycji
Ministerstwa Spraw Wojskowych
jako pierwszy Polak – oficer armii niemieckiej. 15 listopada 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego i przydzielony do Oddziału VII Naukowego
Sztabu Generalnego WP
. 17 listopada był współorganizatorem manifestacji Polaków, byłych żołnierzy armii niemieckiej. Podczas tej manifestacji prowadził pochód przez
Warszawę
, krocząc w pierwszym szeregu, który niósł transparent z napisem "Łączmy się". W dniu 27 grudnia 1918, w związku z wybuchem
powstania wielkopolskiego
przybył do
Poznania
, gdzie spotkał się z
Wojciechem Korfantym
, który po przedstawieniu sytuacji zaproponował mu w imieniu Komisariatu
NRL
, stanowisko tymczasowego naczelnego dowódcy powstania, z jednoczesną promocją na stopień
majora
. Pośrednikiem tego spotkania był ks. Teodor Taczak – brat Stanisława. Mjr Stanisław Taczak stanął na czele powstania, a jego największym zadaniem było zintegrowanie żywiołowo powstających oddziałów w jedną armię. Stworzył
Sztab Generalny
Armii Wielkopolskiej
, oraz sformował dziewięć wielkopolskich
Okręgów Wojskowych
. W dniu 16 stycznia 1919 roku, z przyczyn personalnych (zbyt niski stopień) i politycznych (dopuszczał do organizacji rad żołnierskich), przekazał dowództwo gen.
Józefowi Dowborowi-Muśnickiemu
samemu obejmując stanowisko drugiego kwatermistrza Okręgu Generalnego, a następnie zastępcy
szefa sztabu
. W dniu 2 lipca 1919 objął dowództwo
11 Pułku Strzelców Wielkopolskich
(po włączeniu Armii Wielkopolskiej w struktury WP, przemianowanego na 69 Pułk Piechoty), który stacjonował na froncie w pobliżu
Rawicza
.
W lutym 1920 otrzymał awans na
podpułkownika
i został powołany do Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie został przewodniczącym komisji weryfikującej oficerów WP, służących wcześniej w armii niemieckiej. Następnie powrócił na stanowisku dowódcy 69 Pułku Piechoty. 23 maja 1920, już jako
pułkownik
objął dowództwo
XXXIV Brygady Piechoty
. W czasie
bitwy warszawskiej
, w dniach 23-26 sierpnia 1920 pełnił obowiązki dowódcy
17 Dywizji Piechoty Wielkopolskiej
. 22 stycznia 1921 powierzono mu dowództwo tej dywizji. 31 marca 1924 awansował na stopień generała brygady. W 1925 roku zamieszkał w
Gnieźnie
i objął dowództwo 17 Dywizji Piechoty. W 1928 roku został dowódcą
Okręgu Korpusu Nr II
(OK II) z siedzibą w
Lublinie
.
28 lutego 1930 roku, gdy został przeniesiony w stan spoczynku i powrócił do
Poznania
, gdzie został prezesem Związku Weteranów Powstań Narodowych oraz przewodniczącym Okręgu Zarządu Straży Pożarnych i Towarzystwa dla Badań nad Historią Powstania Wielkopolskiego.
II wojna światowa
Po wybuchu
II wojny światowej
, około 5 września 1939 wyjechał do Gniezna z zamiarem zgłoszenia się w Dowództwie
Armii "Poznań"
. Około 9 września w
Łowiczu
dostał się do niewoli. Przebywał w kolejnych
oflagach
: Prenzlau, Colditz, Johanisbrunn i
VII A Murnau
, gdzie 29 kwietnia 1945 został uwolniony. Przyjęto go wówczas w szeregi
Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
a następnie wysłano na kurację do
Nicei
.
Śmierć i upamiętnienie
Po zakończeniu kuracji w Nicei, w 1946 roku, powrócił do kraju. Zmarł 2 marca 1960 w
Malborku
, gdzie go pochowano. Następnie, po ekshumacji jego prochy przeniesiono na
Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan
na Wzgórzu św. Wojciecha przy
kościele św. Józefa i klasztorze karmelitów bosych
w Poznaniu.
16 stycznia 2009 roku, w Mieszkowie, w pobliżu domu rodzinnego pierwszego dowódcy Powstania Wielkopolskiego odsłonięto 2,5 metrowy pomnik gen. Stanisława Taczaka[1]. Inicjatorem powstania pomnika był burmistrz Jarocina Adam Michał Pawlicki, a autorem spiżowego monumentu poznański rzeźbiarz Rafał Nowak. Uroczystość odsłonięcia pomnika poprzedziło nadanie imienia gen. Stanisława Taczaka miejscowej szkole podstawowej oraz poświęcenie sztandaru i odsłonięcie tablicy pamiątkowej.
Imię gen. Stanisława Taczaka noszą m.in. Szkoła Podstawowa Nr 62 w Poznaniu i Szkoła Podstawowa w
Wąsowie
. Jest również patronem ulic m.in. w: Bydgoszczy, Gorzowie Wielkopolskim, Mogilnie, Ostrowie Wielkopolskim, Poznaniu, Zbąszyniu i Szczecinie.
25 stycznia 2009 roku z okazji 90. rocznicy wybuchu powstania została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona
korporantom
– powstańcom wielkopolskim, na której imiennie wymieniono dziesięć wybitnych postaci reprezentujących polski ruch korporacyjny. Na tablicy znalazły się nazwiska dwóch dowódców powstania gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego i gen. Stanisława Taczaka oraz gen. Władysława Andersa, mec. dr Stanisława Celichowskiego, sędziego Sądu Najwyższego Kazimierza Daszyńskiego, prof. Wiktora Dega, por. rez. Feliksa Dropińskiego, ks. gen. Józefa Prądzyńskiego, płk. dr Bernarda Śliwińskiego i gen. prof. Ireneusza Wierzejewskiego[2].
Zjednoczenie Kurkowych Bractw Strzeleckich Rzeczpospolitej Polskiej
od sześciu lat organizuje Memoriał Generała Stanisława Taczaka. 5 października 2008 roku odbyła się VI edycja tej imprezy, organizowana przez KBS Mieszków[3].
Z dniem 25 czerwca 2010 imię generała Taczaka otrzymał
16 Batalion Remontu Lotnisk
z
Jarocina
[4].
Rodzina
W 1903 roku Stanisław Taczak poślubił Ewę Wichmann, córkę bogatego rentiera z
Kołobrzegu
, z którą miał dwoje dzieci. 26 lutego 1905 roku urodził się syn Stanisław Kazimierz (późniejszy
rotmistrz
kawalerii
WP i autor pierwszego powojennego Przewodnika po Karpaczu i okolicach oraz jeden z pierwszych mianowanych po wojnie przodowników
GOT
)[5]. Rok później – 5 kwietnia 1906 przyszła na świat córka Aleksandra. Taczakowie byli bardzo zgodnym i oddanym rodzinie małżeństwem[6]. Jego młodszym bratem był działacz społeczny – ks. prałat prof. dr Teodor Taczak.
Awanse
Odznaczenia i odznaczenia
Przypisy
Bibliografia