Kłodzko
KłodzkoWidok z twierdzy na centrum Kłodzka Gmina miejska Kłodzko na tle powiatu kłodzkiego Widok na Pocztę Główną oraz Plac Jagiełły – największe skrzyżowanie miasta Kłodzko (
łac.
Glacium, Glacensis urbs, Glocium,
niem.
Glatz
,
czes.
Kladsko) – miasto w
województwie dolnośląskim
, będące siedzibą dwóch gmin – miejskiej i
wiejskiej
– oraz
powiatu
o tej samej nazwie.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa wałbrzyskiego
. Kłodzko leży w
Kotlinie Kłodzkiej
nad rzeką
Nysą Kłodzką
. Główne miasto krainy historycznej zwanej
ziemia kłodzka
. Według danych
GUS
z 31 grudnia 2009, miasto liczyło 28 012 mieszkańców. Środowisko naturalne
GeografiaNajwiększe miasto
powiatu kłodzkiego
, będące stolicą historycznego
hrabstwa kłodzkiego
. Leży w północno-wschodniej części
Kotliny Kłodzkiej
, u południowo-zachodnich podnóży
Gór Bardzkich
na wysokości ok. 290-370 m. Najniższym punktem jest ujście
Ścinawki
na północy
Ustronie
, a najwyższym zbocza
Czerwoniaka
na południu przy granicy z
Krosnowicami
[3]. Granice administracyjne miasta wyznaczają[4]: Warunki naturalneNysa Kłodzka przepływająca przez Kłodzka, widok w kierunku mostu kolejowego na
Książku
Rozciągłość zabudowań miejskich w kierunku południkowym wynosi ok. 7,6 km, a w kierunku równoleżnikowym ok. 6,4 km[5]. Oś całego zespołu miejskiego wyznacza
Nysa Kłodzka
wraz z dopływami. W samym mieście od Nysy oddziela się
Młynówka
, obejmująca dużą
wyspę
, na której leży dawne Przedmieście Piasek oraz nowe osiedle[6]. Kłodzko leży na klimatycznej strefie przejściowej, z niewielką przewagą klimatu kontynentalnego[7]. Średnia temperatura roku wynosi 7,4° C, z kolei roczna amplituda sięga 19,3° C.
Opady atmosferyczne
zamykają się w graniach 599 mm.[8] Kłodzko rozwinęło się nad
Nysą Kłodzką
. W obrębie miasta uchodzą do niej tylko małe cieki o charakterze potoków:
Jodłownik
i
Jaszkówka
. Powyżej niego do Nysy Kłodzkiej wpływa
Bystrzyca Dusznicka
. Przed samym Kłodzkiem zasilana jest ona jeszcze przez
Białą Lądecką
, a po za terytorium miasta na północy przez
Ścinawkę
[9]. Specyfika położenia Kłodzka oraz zbieg kilku ważniejszych cieków przyczynia się czasem do znacznych szkód wskutek spiętrzenia wód Nysy Kłodzkiej. Do największych
powodzi
należały te z:
1310
r.,
1938
i
1997
r. Nysa tworzy tu także
Młynówkę
, zasilającą kiedyś dwa młyny i wydzielającą
Wyspę Piasek
[10]. PrzyrodaPołudniowo-zachodni fragment twierdzy kłodzkiej Topola czarna przy ul. Daszyńskiego, jedno z najstarszych drzew w mieście
FloraRoślinność naturalna Kłodzka należy do Działu Sudeckiej Krainy Podgórza Okręgu Środkowosudeckiego. Przy intensywnym zagospodarowaniu rolniczym już w
średniowieczu
Kotlina Kłodzka
została pozbawiona w większości zadrzewienia, które zostały zastąpione przez pola uprawne. Świadectwem po tych dawnych zespołach leśnych są nieliczne okazałe
drzewa
o charakterze
pomnikowym
, jak np. 400-letni
cis
na
Jurandowie
o 14 m wysokości i obwodzie 1,5 m oraz 300-letni
klon
o wysokości 16 m i obwodzie 4,38 m. W niektórych rzadkich dolinkach zachowały się fragmenty łęgu jesionowego Caricii remotae-Fraxinetum z licznymi
skrzypami olbrzymimi
,
śledziennicą naprzeciwlistną
,
przetacznikiem górskim
i
bodziszkiem żałobnym
. Na łąkach użytkowanych w sposób mniej intensywny spotkać można wiele roślin, takich jak:
rdest wężownik
,
pełnik europejski
zwany Różą Kłodzką oraz
jaskier
. W samym mieście jedyne większe zespoły drzewiaste zachowały się na terenach
Fortecznej Góry
i
Owczej Góry
, głównie od północy i zachodu. Są to drzewostany
dębowo
-
lipowe
z
bukiem
i
grabem
o charakterze parkowym, podobnie jak nad
Młynówką
, nad którą malowniczy akcent tworzą
wierzby płaczące
. Poza centrum występują głównie przy ulicach
klony
i
lipy
[11]. Pomniki przyrodyGołąb domowy, jeden z najczęściej występujących ptaków w Kłodzku W mieście Kłodzku rośnie 5
drzew
, które są uznane za
pomniki przyrody
. Są to[6]: -
jesion wyniosły
– w parku miejskim przy ul. Armii Krajowej, obwód 424 cm,
-
topola czarna
– w parku miejskim przy ul. Daszyńskiego, obwód 505 cm,
-
topola biała
– w parku miejskim ul. Daszyńskiego przy murze klasztoru Franciszkanów, obwód 340 cm,
-
cis pospolity
– na prywatnej posesji przy ul. Rajskiej, obwód 220 cm,
-
tulipanowiec amerykański
– w parku miejskim przy ul. Daszyńskiego, obwód 200 cm.
FaunaW samym mieście występują
wróble domowe
i
gołębie domowe
[11]. Toponimia nazwy KłodzkaKłodzko po raz pierwszy pojawia się na kartach historii w
981
r. jako castellum Kladsko . W kolejnych latach nazwa miasta ewoluowała w kierunku niemieckiej formy Glatz (
1291
r)[12]. Brak badań archeologicznych na tym terenie co do niemieckiej nazwy miasta spowodował stworzenie przez niemieckich uczonych teorii o możliwości założenia miasta przez
Rzymian
. Teoria ta została stworzona na podstawie znalezionych monet rzymskich[13]. Nazwę Glatz wywodzono bezpośrednio z łacińskiego wyrazu glacies (lód), ponieważ jak tłumaczono przybywający tu z południa Rzymianie skarżyli się, że w Kłodzku wszystko jest zamarznięte. W
XIX
w. próbowano tę nazwę interpretować, że twórcą miasta był
Henryk I Ptasznik
lub nawet
Karol Wielki
[14]. Z kolei słowiańską nazwę miasta – Kladsko (Kłodzko) wywodzi się od drewnianych kłód, które ułatwiały przeprawę przez rzekę lub kłód z których zbudowany był obronny gród na
Górze Fortecznej
[15]. Na mapach z XIX i XX wieku polską nazwą miasta było najczęściej Kładzko[16]. Symbole miastaKamienna rzeźba lwa na ratuszu Herb Kłodzka
Herbem Kłodzka jest biały
lew
na czerwonym polu, ze złotą koroną i podwójnym ogonem. Tradycja przypisuje nadanie herbu miastu królowi
Przemysłowi Ottokarowi II
w połowie
XIII
w. Jest najstarszym symbolem miasta, który pojawia się już w
średniowieczu
[17]. Flaga Kłodzka
Flaga miejska w postaci dwóch poziomych pasów: żółtego i czerwonego. Barwy te wywodzą się z herbu
hrabstwa kłodzkiego
. Flaga została ustanowiona uchwałą
rady miejskiej
w
1990
r. Wywieszana jest z okazji lokalnych uroczystości, spotkań miast partnerskich[18]. Hejnał KłodzkaJest to melodia odtwarzana uroczyście z wieży
ratuszowej
codziennie w samo południe o 12:00. Pierwszy kłodzki hejnał skomponował Tadeusz Kaszczuk, a po raz pierwszy został odegrany
10 maja
1962
r.[19] Autorem kolejnej melodii był
Stanisław Dąbrowski
[20]. Obecny hejnał powstał w
2000
r. i został skomponowany na zamówienie Urzędu Miasta w Kłodzku przez wrocławskiego muzyka Bogusław Klimsę[21]. Historia
Herb Kłodzka nadany przez Przemysła Ottokara II w 2 poł. XIII w. Na dzieje i znaczenie miasta wpłynęło jego położenie w północno-wschodniej części
Kotliny Kłodzkiej
na pograniczu
polsko
-
czeskim
. W okolicy Kłodzka istniało skupisko starego osadnictwa wczesnośredniowiecznego, a nawet wcześniejszego. Przez miasto przechodziła jedna z odnóg tzw.
Szlaku bursztynowego
. Pod koniec
X
wieku
gród
należał do suwerennego państwa
libickiego
, którego władcą był
Sławnik
, ojciec
św. Wojciecha
[22]. Data śmierci
Sławnika
–
981
zanotowana przez czeskiego kronikarza
Kosmasa
jest pierwszą wzmianką historyczną o Kłodzku[23]. Sobiesław I jeden z sygnatariuszy pokoju zielonoświątkowego Przez cały
XI
w.
Ziemia kłodzka
było terenem uporczywych walk między
Piastami
, a
Przemyślidami
. W
1003
r. Kłodzko zostało na krótko opanowane przez
Bolesława Chrobrego
. W
1114
r. gród został zdobyty przez księcia
Sobiesława I
, który w
1137
r. zawarł z
Bolesławem Krzywoustym
pokój zielonoświątkowy
, potwierdzający przynależność ziemi kłodzkiej do Czech[24][25]. W 2 połowie XII w. położone u stóp kasztelańskiego zamku
podgrodzie
zaczęło przekształcać się w osadę o charakterze rzemieślniczo-targowym, zamieszkiwaną przez ludność
słowiańską
. Rejon na północ od
rynku
) kolonizowany był przez
Niemców
[26]. Kolonizacja niemiecka wzmogła się po przybyciu w
1169
r. do Kłodzka
joannitów
[27]. Rozwinięta z podgrodzia osada targowa przekształciła się w
miasto
, zanim nastąpiła oficjalna
lokacja
. Niestety nie zachował się dokument lokacyjny, ale niektórzy
historycy
uważają, że mogło to nastąpić już w
1223
r. Natomiast
herb
przedstawiający lwa z dwoma ogonami został nadany miastu dopiero za panowania
Przemysła Ottokara
(
1253
)-
1278
). Pierwsza wzmianka o wójcie kłodzkim pochodzi z 29 III 1275 r.[28] W miejsce kasztelanów władzę w mieście objęli
wójtowie
. W zamku wybudowanym po
1129
r. na
Górze Zamkowej
rezydowali
starostowie
– namiestnicy królewscy, zarządzający całą
ziemią kłodzką
[29]. Arnoszt z Pardubic, znany mecenas Kłodzka Kościół Wniebowzięcia NMP, na którego budowę przeznaczono znaczne fundusze z testamentu abpa. Arnoszta Na zasadzie dożywotniego
lenna
ziemią kłodzką
władali
Piastowie śląscy
:
Henryk IV Probus
(
1278
-
1290
),
Henryk VI Dobry
(
1327
-
1335
) i
Bolko II ziębicki
(
1337
-
1341
)[30]. W wyniku lokacji uformował się nowy układ przestrzenny
miasta
, który z niewielkimi zmianami przetrwał do dzisiaj. W
1324
r. miasto wykupiło
wójtostwo
. Od
1310
r.
joannici
prowadzili w mieście szkołę parafialną, której najwybitniejszym uczniem był późniejszy
arcybiskup praski
Arnoszt z Pardubic
[31]. W
1349
do Kłodzka za sprawą Arnoszta przybyli
augustianie
, którym arcybiskup ufundował klasztor i
kolegiatę
na
Górze Zamkowej
[32]. W jego
skryptorium
powstał najprawdopodobniej
Psałterz floriański
. Rozwój Kłodzka został częściowo zahamowany przez
wojny husyckie
; do ponownego ożywienia doszło dzięki królowi
Jerzemu z Podiebradów
, który ustanowił miasto w
1458
r. siedzibą
hrabstwa
. W
1501
r. Kłodzko i całe
hrabstwo
odkupił od
Podiebradów
Ulrich von Hardeck[33]. wiek
XVI
rozpoczął korzystny okres w dziejach miasta, trwający do
wojny trzydziestoletniej
. W
1526
r. Kłodzko wraz ze
Śląskiem
i Czechami przechodzi pod panowanie
Habsburgów
. Okres ten naznaczony był konfliktami społeczno-religijnymi związanymi z
reformacją
. W
1562
r.
luteranie
stanowili większość mieszkańców Kłodzka, przejmując kościół parafialny.
Reformacja
przyczyniła się również do upadku klasztorów
bernardynów
i
franciszkanów
w mieście. budynki klasztorne zamieniono na szpitale, a ogrody na cmentarze dla mieszkańców przedmieść[34]. Widok ogólny na Kłodzko w 1. połowie XVIII w. Na początku
wojny trzydziestoletniej
Kłodzko opowiedziało się po stronie
Fryderyka V
, elektora
Palatynatu
. W
1622
r. miasto zostało zdobyte przez Austriaków. Zniszczeniu uległ zamek, który Austriacy postanowili zamienić w twierdzę. Pracami fortyfikacyjnymi kierował w latach
1680
-
1702
Jakub Carove wg projektu Saebischa. W czasie
I wojny śląskiej
Kłodzko na mocy
pokoju wrocławskiego
(
1742
r.) przeszło pod panowanie
Prus
[35].
Fryderyk II Wielki
doceniając strategiczne położenie miasta przystąpił do modernizacji fortyfikacji poaustriackich i rozbudowy
twierdzy
. W czasie
wojny siedmioletniej
Austriacy zdobyli miasto w
1760
r., ale musieli je zwrócić Prusom na mocy
pokój w Hubertusburgu
(
1763
r.)[36]. Ostatni raz
twierdza
oblegana była podczas
wojen napoleońskich
w
1807
r.[37] Panorama miasta na początku XIX w. W latach
1862
-
1905
wybudowano linie kolejowe. Kłodzki węzeł kolejowy dawał połączenia z
Wrocławiem
,
Wałbrzychem
,
Kudową
i
Stroniem
. W latach
1864
-
1874
w dzielnicy
Jurandów
wzniesiono nowy, olbrzymi kompleks szpitalny[38]. W
1877
r. zniesiono status
twierdzy
i zezwolono na swobodną rozbudowę miasta. W latach
1880
-
1911
nastąpiła rozbiórka bram i większości murów miejskich. Następuje rozbudowa miasta w kierunku południowym, wschodnim i zachodnim[39]. Na
dwudziestolecie międzywojenne
przypada dalsza rozbudowa miasta. Powstają nowe osiedla otaczające
centrum
Kłodzka. Na początku
1939
r. Kłodzko liczyło 22 tys. mieszkańców[40]. W czasie
II wojny światowej
w twierdzy utworzono obóz jeniecki i filię
obozu koncentracyjnego
Gross-Rosen
(
Rogoźnica
). W końcu wojny miasto ogłoszono twierdzą (Festung Glatz), która miała bronić się do końca. Ostatecznie zdecydowano o poddaniu się bez walki.
9 maja
1945
r. do Kłodzka wkroczyły
wojska radzieckie
[40]. Na podstawie ustaleń między aliantami na początku czerwca władzę w mieście objęła administracja polska, mimo motywowanych historycznie roszczeń terytorialnych zgłaszanych przez
Czechosłowację
. Wkrótce rozpoczęto akcję wysiedlenia niemal całej dotychczasowej ludności miasta do Niemiec[41]. Najstarszy wieżowiec w Kłodzku przy al. Dunikowskiego Ziemie przyłączone do Polski w 1945 r. (na różowo), w tym Ziemia Kłodzka W lecie
1945
r. dotarły do Kłodzka pierwsze transporty repatriantów z
Kresów Wschodnich
. Zorganizowano szkolnictwo, instytucje kulturalne. W
1947
t. powstał Kłodzki Oddział Towarzystwa Tatrzańskiego i Towarzystwo Ziemi Kłodzkiej, które od
1948
r. zaczęło wydawać Roczniki Kłodzkie. W Kłodzkim Ośrodku Kultury działalność rozpoczął teatr dramatyczny i orkiestra symfoniczna. Działające po wojnie Muzeum Miejskie zostało w
1963
r. przekształcone w Muzeum Ziemi Kłodzkiej[42]. W połowie lat 50.
XX
w. miały miejsce katastrofy budowlane, polegające na usuwaniu się ścian wyrobisk wielokondygnacyjnych piwnic. Stało się to uzasadnieniem dla dokonanej w następnych latach rozbiórki całych kwartałów północnej części
Starego Miasta
, która przyniosła nieodwracalne straty w zabytkowej strukturze miasta. Chcąc zapobiec dalszemu pogarszaniu się sytuacji, zlecono naukowcom z
AGH
w
Krakowie
opracowanie projektu zabezpieczenia kłodzkiej starówki. Prace zabezpieczeniowe wykonało Przedsiębiorstwo Robót Górniczych z
Wałbrzycha
, które jednocześnie oddało do użytku podziemną trasę turystyczną (600 m długości) w
1976
r.[43] Na początku lat 60.
XX
w. ruszyło budownictwo mieszkaniowe na obrzeżach miasta. W
1968
r. założono Kłodzkie Przedsiębiorstwo Budowlane, a w kilka lat później Kłodzką Fabrykę Domów[44]. Następnie przystąpiono do budowy największego w mieście
zespołu mieszkaniowego
–
osiedla im. Kruczkowskiego
. W połowie lat 80. zmodernizowano układ komunikacyjny w mieście poprzez budowę obwodnicy północnej z estakadą nad
Nysa Kłodzką
oraz wyprowadzono główny ruch samochodowy z Piasku[45]. Osiedle Warszawy-Centrum przeznaczone dla powodzian po 1997 r. Stacjonująca w Kłodzku Sudecka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza została w
1992
r. zastąpiona przez
Straż Graniczną
, a pułk zmechanizowany zajmujący koszary przy ul. Walecznych przekształcony w piechotę górską[46]. W nocy z
7
/
8 lipca
1997
Kłodzko zostało zalane przez
Powódź Tysiąclecia
. Woda podniosła się o 8,71 m ponad zwykły poziom
Nysy Kłodzkiej
, pustosząc znaczny obszar miasta. Następne lata przyniosły odbudowę zniszczeń powodziowych oraz rewitalizację
starówki
. W ramach pomocy rządowej i wsparciu
gminy Warszawy-Centrum
przyznano im domki czterorodzinne, które ustawiono w rejonie
Jurandowa
, tworząc
osiedle im. Warszawy-Centrum
. Kolejne 100 mieszkań wybudowano przy ul. Korytowskiej. Powódź okazała się najbardziej groźna dla starego budownictwa na
Piasku
[47]. Następne lata przyniosły odbudowę zniszczeń powodziowych oraz rewitalizację
starówki
, które wykonano przy wsparciu finansowym
Unii Europejskiej
. W
2009
r. rozpoczęto budowę galerii Twierdza Kłodzko[48] oraz krytej pływalni przy Szkole Podstawowej nr 3[49]. Architektura i urbanistyka
Układ urbanistycznyWidok na śródmieście Kłodzka z twierdzy Kłodzko zachowało doskonale ukształtowany, kompletny i oryginalny układ urbanistyczny miasta
średniowiecznego
, który jest ściśle dostosowany do ukształtowania terenu i podporządkowany obronnej roli zamku, a później
twierdzy
[44]. Najstarsza część miasta leży na lewym brzegu
Nysy Kłodzkiej
, na wysokiej
terasie
, u stóp Fortecznej Góry. Powoduje to, że na terenie
starego miasta
występują znaczne różnice wysokości, wynoszące ok. 20 m w przypadku
rynku
, a rzeki, a pomiędzy twierdzą a rzeką aż ok. 60 m. Stąd też duża liczba ulic jest stromych, a nawet biegnie po stopniach, jak w przypadku ul. Spadzistej, co nadaje tej części miasta malowniczość. Obszar starówki oddzielony jest od pozostałych części miasta przez
parki
, które przybierają formę
plantów
,
skwerów
i
zieleńców
[50]. Nieco nowsza jest część Kłodzka położona na
wyspie Piasek
, utworzonej przez
Młynówkę
. Dominantą całego zespołu miejskiego jest potężna twierdza bastionowa położona na Fortecznej Górze i nieco mniejsza twierdza pomocnicza na
Owczej Górze
. Miasto ma nietypowe ukształtowanie, ponieważ całkowicie wypełniło wąską dolinę rzeczną pomiędzy oboma wzniesieniami, wykorzystując strategiczne położenie tego miejsca. Natomiast w dzielnicach stanowiących dawniej odrębne osady, takie jak:
Ustronie
,
Jurandów
,
Leszczyny
,
Zagórze
czy
Książek
zachowały w całości swój pierwotny układ urbanistyczny w postaci wsi łańcuchowych lub
folwarków
.[51] We wschodniej części miasta, za historycznymi
przedmieściami
: wojciechowickim i wygonem wznosi się na nierównym ternie pnącym się do góry osiedle domów jednorodzinnych powstałe w drugiej połowie
XX
w. Rozciąga się z niego panorama na całe miasto, z której widoczne jest po drugiej stronie, powstałe w tym samym czasie
osiedle im. Kruczkowskiego
, wybudowane z
wielkiej płyty
[44]. Zabytki
Kłodzko posiada jeden z bogatszych, zróżnicowanych i cenniejszych w kraju obiektów zabytkowych tworzących wspaniałą panoramę Do cenniejszych obiektów należą[52][53]: Prezbiterium i ołtarz kościoła Wniebowzięcia NMP -
bastionowa twierdza
na miejscu wcześniejszego zamku z 1577, przebudowanego w latach
1680
-
1702
, w największym stopniu rozbudowana przez króla pruskiego
Fryderyka II Wielkiego
,
- późnogotycki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, rozpoczęty przez
joannitów
w
1344
r., ukończony w początku
XVI w.
; wnętrze przebudowane w okresie
baroku
(
1660
-
1670
); wyposażenie wnętrza głównie
barokowe
– ołtarz główny z
1727
-
1729
(K. Tausch), ambona z
1717
(
M. Klahr
), a także
gotycka
XIV-wieczna
figura Madonny z czyżykiem,
- barokowy zespół klasztorny franciszkański: kościół Matki Boskiej Różańcowej (
1628
-
1631
, przebudowa ok.
1711
) i
klasztor
,
-
kościół św. Jerzego i św. Wojciecha
, dawniej Chrystusa Króla, pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z
1275
r. W
XIV
w. założono tu klasztor
joannitów
, który spłonął w
1469
/
1470
r. Budowę obecnego kościoła w stylu barokowym rozpoczęli w
1643
r.
bernardyni
, w prezbiterium znajduje się pozostałość sklepienia gotyckiego. Nad kościołem góruje wieża dobudowana w
1760
r.; przy kościele klasztor z drugiej połowy
XVII w.
, od
1946
zajmowany przez ss. klaryski,
-
gotycki most
na
Młynówce
z lat ok.
1280
-
1390
z
barokowymi
figurami, stylistycznie powiązany z
mostem Karola w Pradze
,
-
ratusz
z końca XIX w., z
renesansową
wieżą,
- dawne
kolegium jezuickie
(
1655
-
1690
,
C. Lurago
),
-
Muzeum Ziemi Kłodzkiej
w budynku dawnego
konwiktu
jezuickiego,
- renesansowe i barokowe kamienice z XVI-XVIII w.,
- kamienny średniowieczny
krzyż pokutny
.
Zieleń miejska
Wokół starego miasta ciągną się
parki
powstałe na miejscu dawnej
fosy
i
murów obronnych
. Zajmują one łączną powierzchnię 25,1 ha[54]. Obecnie w Kłdzku istnieje sześć parków[4]: Tereny zieleni w mieście (2002)[55]Rodzaj | Powierzchnia |
---|
Parki spacerowo-wypoczynkowe | 18,6 ha |
Zieleńce
| 6,5 ha | Tereny zieleni osiedlowej | 43,5 ha | Lasy | 30,5 ha | - Park Przyjaciół Wojsk Górskich – zwany dawniej Parkiem Młodzieży, położony w północno-wschodniej części osiedla Kruczkowskiego, założony po
1945
r. na miejscu dawnego cmentarza,
- Park im. R. Traugutta – znajduje się we wschodniej części starego miasta, założony w
XIX
w. jako jeden z fragmentów
plantów
, promenady miejskiej okalającej kłodzką starówkę. Poprzednio na jego miejscu znajdował się cmentarz żołnierzy francuskich, oblegających Kłodzko w
1807
r.
- Park Esperanto – powstał w 1. połowie XIX w. jako
skwer
w centrum miasta, obecna nazwa od lat 80. XX w.
- Park Sybiraków – założony w połowie XIX w. jako element promenady staromiejskiej, obecna nazwa od
1995
r.
- Park Przyjaźni – powstał w 2. połowie XIX w. jako końcowy fragment promenady staromiejskiej. W latach 80. XX w. w związku z budową nowego mostu na Nysie Kłodzkiej został przedzielony na dwie części.
- Park im. św. Wojciecha – powstał jako skwer po
1945
r. na miejscu dawnych dwóch cmentarzy, obecna nazwa od lat 90. XX w.
Pomnik w hołdzie obrońcom Ojczyzny w Parku Sybiraków Okolice obu twierdz porośnięte jest przez
lasy
, które występują również w w południowej części miasta, u stóp
Czerwoniaka
oraz we wschodniej części miasta, porastając szczyty:
Mariańską Górkę
i Kukułkę. Na granicach miasta znajdują się
ogródki działkowe
[4]: - POD Nowy Świat
- POD Kolejarz
- POD Odrodzenie
- POD Światowiec
- POD Światowid
- POD Zwycięstwo
- POD Perła: I, II, III
- POD PKP Rozkwit
- POD Westerplatte
- POD Ślązak
GospodarkaStruktura użytkowania ziemi w mieście (2002)[56]Rodzaj | Powierzchnia | % |
---|
Grunty orne
| 1120 ha | 44,8% |
Pastwiska
| 169 ha | 6,76% |
Łąki
| 238 ha | 9,52% |
Sady
| 24 ha | 0,96% |
Użytki rolne
(Σ) | 1541 ha | 61,64% | Lasy | 38 ha | 1,52% | Pozostałe grunty i nieużytki | 921 ha | 36,84% | Użytki i nieużytki rolne (Σ) | 2500 ha | 100% | Kłodzko jest najważniejszym ośrodkiem
przemysłowym
,
turystycznym
i
usługowym
ziemi kłodzkiej
. Rozwinięty jest przemysł drzewny, spożywczy, odzieżowy i metalowy[57]. Według danych z roku 2002[58] średni dochód na mieszkańca wynosił 1502,38 zł. RolnictwoRolnictwo nie odgrywa w gospodarce miejskiej większej roli, aczkolwiek w peryferyjnych dzielnicach miasta znajdują się gospodarstwa rolne, których na początku lat 90.
XX
w. było 219. Ponadto w
Kościelnikach
,
Leszczynach
i w
Książku
działały
Państwowe Gospodarstwa Rolne
. Obecnie z pracy w rolnictwie utrzymuje się niespełna 3% ludności czynnej zawodowo. Rozwinięte jest zaplecze techniczne i przetwórcze rolnictwa. W mieście działa mleczarnia, magazyny zbożowe, wylęgarnia
drobiu
,
młyn
, rozlewnia wód mineralnych, zakłady mięsne[59]. PrzemysłPo upadku
komunizmu
w
Polsce
w
1989
r. sytuacja przemysłowa Kłodzka nie przedstawiała się w dobrym świetle. W mieście działało kilka zakładów przemysłowych, ale brakowało takich o poważniejszym znaczeniu. Do największych zakładów należały: Fabryka Urządzeń Technicznych, filia fabryk mebli i Zakłady Produkcji Leśnej Las[60]. W 2 połowie lat 90. XX w. wraz z postępującą restrukturyzacją wiele przedsiębiorstw nie zdołało przetrwać w warunkach
gospodarki wolnorynkowej
, co spowodowało ich zamkniecie i gwałtowny wzrost
bezrobocia
. W
1997
r. uruchomiono
Wałbrzyską Specjalną Strefę Ekonomiczną
, której jedną z podstref ulokowano w Kłodzku. Objęła ona powierzchnię 45,9 ha w północno-zachodniej części miasta (
Leszczyny
)[61]. Wkrótce potem ulokowały swój kapitał tutaj następujące firmy: Steinhoff meble,
General Electric
, produkujący elektryczną aparaturę rozdzielczą i sterowniczą niskiego napięcia oraz Effect System, świadczący usługi w
branży
reklamowej
[62]. Handel i usługiW końcu lat 80.
XX
w.
handel
w mieście prowadziło 211 sklepów o łącznej powierzchni 24 tys. m², z czego 65 było państwowych, 117 spółdzielczych, a 29 prywatnych. Działało 46 zakładów
gastronomicznych
(16 prywatnych). Wraz z liberalizacją systemu gospodarczego własną
działalność gospodarczą
podjęło w
1990
r. aż 980 osób.[63][64] W 2. połowie lat 90. wzrosła liczba handlarzy, którzy mieli do dyspozycji targowisko przy ul. Kościuszki oraz powstałą w
1995
r. Halę Targową Merkury[65]. Do końca dekady kwitnął prywatny handel, czego jedną z przyczyn było nadgraniczne położenie Kłodzka, blisko granicy z
Czechami
. Tendencja ta zaczęła się odwracać na początku
XXI
, czego wyraźnym symptomem była sprzedaż hali Merkury. W mieście swoje
supermarkety
otwarły
Biedronka
oraz
E.Leclerc
(
2004
). W
2009
r. ukończono budowę
Galerii Twierdza Kłodzko
, w której siedzibę znalazły takie marki jak
Leroy Merlin
,
Media Expert
i
Carrefour
. Obecnie trwają pracę nad rozbudową galerii o
Multikino
i
McDonald's
. W 2010 r. otwarto drugą część kompleksu handlowo - usługowego Galeria Twierdza Kłodzko II. Znajdują się tam m.in.
Media Expert
,
Jysk
,
Biedronka
. [66]. Miasto pełni funkcję lokalnego ośrodka administracyjnego, finansowego, oświatowego oraz centrum opieki zdrowotnej. Mieszczą się tu placówki użytku publicznego, m.in. siedziba rejonu dróg wojewódzkich, siedziba
nadleśnictwa
, inspektoratu ZUS i urzędu skarbowego[67]. W Kłodzku znajduje się 7 banków, 4 placówki pocztowe, kilka agencji ubezpieczeniowych, targowisko miejskie, 6 dyskontów spożywczych oraz wiele lokali handlowo-usługowych skupionych przy ulicach Starego Miasta. Rynek pracyWedług danych na
2003
r.Kłodzku zatrudnionych jest 8819 osób, z czego najwięcej z nich pracuje w sektorze usługowym: 5848, a następnie przemysłowym – 2963 osób. W rolnictwie zatrudnionych jest tylko 8 osób.[68]
Stopa bezrobocia
w Kłodzku w
2008
r. wyniosła 10,6%[69] i była jedną z najniższych w powiecie kłodzkim, gdzie bezrobocie wynosi 24% i jest jedną z najwyższych w
województwie dolnośląskim
[70]. Osiedle Dąbrówki, dawniej XXX-lecia PRL, wybudowane w latach 70. XX w. Demografia
Powierzchnia miasta zajmuje 24,84 km², co przy obecnej liczbie mieszkańców (28 081 w grudniu 2008) daje gęstość zaludnienia równą 1130 osób na 1 km². Miasto zajmuje 225. miejsce pod względem powierzchni, zaś pod względem liczby ludności w Polsce – 158.[71]. - Ludność Kłodzka na przestrzeni stuleci[6]:
Na początku
XIX
wieku w mieście mieszkało 5 tysięcy osób (dane z
1816
), ale już w połowie tego stulecia liczba mieszkańców uległa podwojeniu i przekroczyła 10 tysięcy. W kolejnych dekadach ludność Kłodzka systematycznie rosła poza krótkim okresem bezpośrednio po
I wojnie światowej
, kiedy to uległa zmniejszeniu. Na kilka lat przed
II wojną światową
liczba ludności przekroczyła 20 tysięcy. Jedną z konsekwencji przegranej przez
Niemcy
wojny była zmiana granic i utrata
ziemi kłodzkiej
na rzecz
Polski
oraz przesiedlenie dotychczasowej ludności nimieckiej. W
1950
r. liczba mieszkańców zmalała do 17 tysięcy; poziom zaludnienia sprzed wojny udało się osiągnąć już na przełomie lat 50. i 60.
XX
w.[72] Na początku
XXI
w. ludność Kłodzka wzrosła do 30 tysięcy, jednak kilka lat później wobec ujemnego
przyrostu naturalnego
i
migracji
systematycznie spadała, osiągając w
2008
r. 28 tysięcy[73]. Wg prognozy demograficznej w następnych latach liczba ludności ponownie zacznie wzrastać. Prognoza ta spełni się, o ile – jak założono – utrzyma się dotychczasowe zjawisko migracji z miasta. W przypadku pomyślnych wyników działań podjętych dla ożywienia gospodarki na obszarze miasta, zmiany migracyjne mogą być osłabione lub nawet odwrócone[74]. Największą populację Kłodzko miało w
1998
r.[75] Widok na dawne Przedmieście Wygon ze stacji Kłodzko Miasto, jednego z gęściej zabudowanych
przedmieść
Kłodzka Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % | populacja | 28 003 | 100,0 | 14 962 | 53,4 | 13 041 | 46,6 | gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 1 127,3 | 602,3 | 525,0 |
Kultura
Dziedzinec Muzeum Ziemi Kłodzkiej Główny gmach Kłodzkiego Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji, dawny Kłodzki Ośrodek Kultury Kłodzko jest bardzo ważnym regionalnym ośrodkiem kultury, znanym z wielu cyklicznych imprez. Entuzjaści zamiłowani w regionalistyce działają w Towarzystwie Miłośników Ziemi Kłodzkiej[77]. InstytucjeGłównymi organizatorami życia kulturalnego w mieście są[77]: -
Muzeum Ziemi Kłodzkiej
– powstało w
1963
r., jest to placówka muzealna i naukowa, obejmująca swoim zainteresowaniem teren
ziemi kłodzkiej
i jego wielonarodową spuściznę kulturową, a w szczególności geologię, geografię, historię, historię kultury materialnej i sztuki regionu.
- Kłodzki Ośrodek Kultury – instytucja kulturalna powstała w
1951
r., mieści się w nim m.in. galeria sztuki, kino, teatr, przekształcony w
2009
r. w Kłodzkie Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji.
-
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna
– założona w
1946
r.
ImprezyObecnie do najważniejszych imprez plenerowych organizowanych w mieście należą[78]: - Dni Kłodzka – największa impreza organizowana pod koniec maja przez władze miasta od
1961
r.
- Dni Twierdzy Kłodzkiej – rekonstrukcja zdobywania
twierdzy kłodzkiej
przez wojska napoleońskie w
1807
r.; organizowane od
2006
r.
- Kłodzkie Wieczory Muzyki Organowej – odbywają się corocznie od
1987
r. Jest to cykl koncertów odbywających się w kościołach: Wniebowzięcia NMP i Matki Bożej Różańcowej, które trwają od kwietnia do października i grupują znakomitych wykonawców z kraju i zagranicy.
- Święto Ulicy Daszyńskiego – festyn organizowany przez władze miejskie, Zespół Szkół Społecznych i
Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe
na początku maja.
Samochód firmowy Telewizji Ziemi Kłodzkiej Media lokalneW mieście wydawanych jest sześć
gazet
o zasięgu lokalnym:
Euroregio Glacensis
,
Brama - Gazeta Prowincjonalna Ziemi Kłodzkiej
,
Panorama Ziemi Kłodzkiej
, Wiadomości Kłodzkie, Głos Kłodzczan i Kurier Kłodzki[79]. Sporo informacji na temat bieżących wydarzeń z Kłodzka można znaleźć również na stronach
Gazety Wrocławskiej
, gdzie przez wiele lat co piątek ukazywała się wkładka dotycząca
powiatu kłodzkiego
(Magazyn kłodzki) i
Gazety Kłodzkiej
. Lokalnym radiem jest
Polskie Radio Wrocław
, które ma swoje studio w
ratuszu
[80]. Od
2007
r. działa Radio Kłodzko, które nadaje swój program od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 10.00 na falach średnich w paśmie 1485 kHz.[81] Na terenie miasta działa telewizja kablowa
Telewizja Kłodzka
, którą można odbierać również w innych miejscowościach
ziemi kłodzkiej
[82]. Od początku 2008 roku swoją działalność w Kłodzku rozpoczęła Telewizja Sudecka. Działająca już od 15 lat na terenie
powiatu dzierżoniowskiego
stacja, poszerzyła swoją działalność o niektóre miasta ziemi kłodzkiej (Kłodzko, Lądek, Polanica-Zdrój, Nowa Ruda). Swoje materiały nadaje w sieci kablowej
Vectra
oraz w Internecie. Od 1 października 2010 roku działa portal internetowy Klodzko24.eu założony przez wydawcę
Gazety Kłodzkiej
. Edukacja
Kłodzko stanowi lokalny ośrodek edukacyjny. Znajduje się tu 5
szkół podstawowych
, 5
gimnazjów
, 4
szkoły średnie
. W placówkach prowadzonych przez Urząd Miasta, według danych z roku szkolnego 2008/2009 uczyło się 1650 dzieci w szkołach podstawowych, wliczając w to klasy "0" oraz 830 uczniów w gimnazjach[83]. W szkołach średnich prowadzonych przez
powiat kłodzki
naukę pobierało 3089 uczniów. W mieście działają wydziały i zamiejscowe ośrodki dydaktyczne kilku wrocławskich uczelni wyższych. Lista szkół znajdujących się w Kłodzku: Szkoły podstawowe- Szkoła Podstawowa nr 2 ( w Zespole Szkół Integracyjnych im. Jana Pawła II) – ul. Zamiejska 24.
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. kpt. Stanisława Betleja – ul. Jana Pawła II 4.
- Szkoła Podstawowa nr 6 im. Unii Europejskiej – ul. Bohaterów Getta 22.
- Szkoła Podstawowa nr 7 im. Tadeusza Kościuszki ( w Miejskim Zespole Szkół)- ul. Sienkiewicza 61.
GimnazjaGimnazjum nr 1 im. A. Mickiewicza -
Gimnazjum nr 1 im. Adama Mickiewicza
– ul. Zawiszy Czarnego 5.
- Gimnazjum nr 2 (w Miejskim Zespole Szkół) – ul. Sienkiewicza 61
- Gimnazjum Integracyjne (w Zespole Szkół Integracyjnych im. Jana Pawła II) – ul. Zamiejska 24.
- Gimnazjum Publiczne im. W. Reymonta – ul. Traugutta 1a.
Szkoły ponadgimnazjalneI Liceum Ogólnokształcące w Kłodzku Szkoły specjalne- Zespół Szkół Specjalnych (szkoła podstawowa, gimnazjum) – ul. Wyspiańskiego 2.
- Zasadnicza Zawodowa Szkoła Specjalna – ul. Warty 70.
Uczelnie wyższe BezpieczeństwoKomenda Powiatowa Policji w Kłodzku Policja i straż miejskaNa terenie Kłodzka swoją siedzibę ma Komenda Powiatowa
Policji
, przy pl. Chopina. Swoją służbę w terenie pełni ośmiu
dzielnicowych
.[84] W mieście działa także
Straż miejska
, powołana w
1990
r., która razem z policją dba o porządek publiczny. Jej siedziba znajduje się w
kłodzkim ratuszu
. Obecnie jej komendantem jest Andrzej Pokojewski. Formacja ta liczy 10 strażników[85]. W Kłodzku ma swoją siedzibę jeden z ośmiu zakładów karnych na
Dolnym Śląsku
, w którym przebywa obecnie 665 skazanych, osadzonych w czterech oddziałach: aresztu śledczego, terapeutycznego dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo,terapeutycznego dla tymczasowo aresztowanych i skazanych uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych oraz półotwartego[86]. Straż pożarnaW Kłodzku swoją siedzibę ma Komenda Powiatowa Straży Pożarnej, gdzie funkcjonuje jednostka ratowniczo-gaśnicza. Pierwszym komendantem, po wojnie, straży pożarnej w Kłodzku był ppor. Stefan Siudalski. Funkcję tę pełnił od
1 lipca
1945
r. do
31 marca
1949
r. Remiza mieści się przy ul. Traugutta[87]. Szpital Powiatowy w Kłodzku Służba zdrowia
W
1989
r. ochroną zdrowia zajmowały się 4 ośrodki zdrowia i 5 przychodni. Na terenie miasta działy dwa szpitale: Szpital Miejski przy ul. Niskiej oraz
Szpital Rejonowy
, w których łączna liczba łózek wynosiła 635. Działało tu 81
lekarzy
, 20
dentystów
i 12
farmaceutów
, którzy pracowali w 6
aptekach
.[88] Sytuacja uległa poprawie w ciągu dwóch dekad od upadku komunizmu. W
1999
r. rozpoczęto proces reorganizacji służby zdrowia przekształcając Szpital Rejonowy w Zespół Opieki Zdrowotnej w Kłodzku, któremu podporządkowano inne szpitale
powiatu
. Zlikwidowano Szpital Miejski. Zwiększyła się liczba przychodni, w tym prywatnych oraz aptek (do 17)[89]. Mimo to nadal trwają prace nad restrukturyzacją służby zdrowia, wobec jej rosnącego zadłużenia[90]. Jednostki wojskoweKłodzko ze względu na swoje strategiczne położenie ma długą tradycję wojskową. Po zakonczeniu
II wojny swiatowej
w miescie stacjonowały dwie
jednostki wojskowe
: Sudecka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza i pułk pancerny. W
1992
r. zostały one zastąpione odpowiednio przez
straż graniczną
i
22 Brygadę Piechoty Górskiej Obrony Terytorialnej
[91], przekształconą następnie w
2008
r. w 22 Batalion Piechoty Górskiej[92]. Jej
koszary
zajmują spore tereny we wschodniej częsci Kłodzka[93]. Współcześnie w Kłodzku swoją siedzibę ma Sudecki Oddział Straży Granicznej[94] oraz
wojskowa komenda uzupełnień
[95]. Infrastruktura Gospodarka komunalnaZasoby mieszkaniowe (2005)[96]Forma własności | Liczba | % |
---|
Mieszkania gminne | 2582 | 23,8 | Mieszkania spółdzielcze | 3227 | 29,8 | Mieszkania zakładów pracy | 455 | 4,2 | Mieszkania
TBS
| 0 | 0,0 | Mieszkania osób fizycznych | 4547 | 42,0 | Pozostałe mieszkania | 21 | 0,2 | Σ | 10 832 | 100 |
---|
Elektrociepłownia w Kłodzku na osiedlu Kruczkowskiego Kłodzko według danych z 2008 roku posiadało 10939 mieszkań o łącznej powierzchni 676 309 m². W mieście 99,2% mieszkań miało dostęp do
wodociągów
, 87,7% do
łazienki
, a 80,2% posiadało
centralne ogrzewanie
. Przeciętna powierzchnia użytkowa klodzkiego mieszkania to 61,8 m², a 24,1 m² przypadało na 1 mieszkańca[97]. Zarządem mieszkań należących do gminy zajmuje się Zakładd Administracji Mieszkaniami Gminnymi Gminy Miejskiej Kłodzko Sp. z.o.o.[98] Ze struktury wiekowej zasobu mieszkaniowego w Kłodzku wynika, że 42% mieszkań zostało wybudowanych przed 1944 r. Zasób współczesny, czyli wybudowany po
1989
r. to jedynie 13% mieszkań. Z danych sporządzonych podczas spisu powszechnego z
2002
r. wynika, że wiele mieszkań zostało wybudowanych w latach 70. i 80. XX w. w technologii uprzemysłowionej (bloki spółdzielni mieszkaniowej), które obecnie wymagają znacznych nakładów na remonty i termomodernizacje. Ze względu na wiek zasobu mieszkaniowego zauważalny jest duży stopień zuzycia technologicznego i funkcjonalnego[99]. Wodociągi Kłodzkie Sp. z o.o. są jednostką organizacyjną gminy miejskiej, która zajmuje się m.in. dostawą wody i odprowadzaniem ścieków, gospodarką odpadów komunalnych[100]. W 2008 roku 99,2% mieszkańców Kłodzka korzystało z
sieci wodociągowej
, 87,7% z sieci
kanalizacyjnej
, 90,7% z sieci gazowej[101]. Przeciętny mieszkaniec Kłodzka w 2008 roku zużył 39,0 m³ wody z wodociągów, 1 685,4
kWh
energii elektrycznej, 422,1 m³ gazu z sieci[102]. Infrastruktura technicznaSiedziba Wodociągów Kłodzkich przy ul. Korczaka Do Kłodzka doprowadzone są dwie linie elektryczne 110
KV
i 20 KV. Sieć miasta zasilana jest ze stacji GPZ 110/20 KV zlokalizowanej przy ulicy Dusznickiej. W zachodniej części miasta, przy ul. Objazdowej zlokalizowany jest zakład energetyczny[103]. Lokalnym operatorem elektroenergetycznym jest EnergiaPro[104]. Głównym źródłem zaopatrzenia Kłodzka w wodę jest ujęcie wody podziemnej zlokalizowane w południowej części miasta, przy ulicy Korczaka w rejonie tzw. obszaru wodonośnego na
Książku
. Ze względu na zróŜnicowanie wysokości położenia miasta, zlokalizowano trzy zbiorniki wyrównawcze. Łączna wydajność ujęć komunalnych miasta wynosi 329 m³/h. W 2006 r. długość czynnej rozdzielczej sieci wodociągowej w mieście wynosiła 64,1 km.[105] Kłodzko prawie na całym obszarze zurbanizowanym posiada ogólną sieć kanalizacyjną, której długość wynosi 55 km. Na terenie miasta znjduje się biologiczna
oczyszczalnia ścieków
, zlokalizowaną w dzielnicy
Ustronie
[105]. Przez teren miasta przebiegają gazociągi wysokiego ciśnienia. Poprzez stacje redukcyjne I° i II°,
gaz ziemny
rozprowadzony jest po obszarze Kłodzka. W północnej części Kłodzka znajduje się Zakład Gazowniczy. W 2006 r. liczba gospodarstw domowych odbierających gaz w mieście wynosiła 9596, zaś długość czynnej sieci wynosiła 83 km.[105] Gospodarka cieplna Kłodzka opiera się w większości na własnych, indywidualnych, lokalnych kotłowniach, czyli domowych piecach grzewczych opalanych głównie
węglem kamienny
. Jedynie niewielka część budynków zasilana i ogrzewana jest z istniejącego Zakładu Energetyki Cieplnej, są to głównie nowe osiedla powstałe w drugiej połowie XX w.[106] Ochrona środowiskaW północnej części miasta (okolice ul.Sierpowej) zlokalizowane jest składowisko odpadów komunalnych i przemysłowych o pojemności 740 tys. m3. Odpady komunalne z gospodarstw domowych w 2005 r. wyniosły 6013 ton. Rozpatrywane są propozycje budowy poza terenem miejskim nowego wysypiska odpadów wraz ze spalarnią w porozumieniu z sąsiednimi gminami powiatu kłodzkiego[106]. Kościoły
Parafia ewangelicko-augsburska Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły: Kościół rzymskokatolicki posiada na terenie Kłodzka cztery parafie: Transport
Drogowskaz miejski w Kłodzku Plac Jagiełły – główne skrzyżowanie w mieście Transport drogowyKłodzko jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla miejscowości leżących w
powiecie kłodzkim
. W mieście mają swój początek dwie dwie
drogi krajowe
:
46
do
Szczekocin
i
33
do
Boboszowa
(granicy z
Czechami
). Ponadto przez miasto przebiega
trasa europejska
8
E67
. Pod koniec lat 80.
XX
w. trwały pracę nad budową
obwodnicy
. Do tej pory wykonano jedynie jej północną część – tzw. Estakada Doliny Nysy Kłodzkiej, liczącą 700 m. Komunikację autobusową zapewnia przedsiębiorstwo
PKS Kłodzko
. Miasto ma połączenia dalekobieżne do
Wrocławia
,
Wałbrzycha
,
Warszawy
,
Głogowa
,
Jeleniej Góry
,
Zielonej Góry
,
Gorzowa Wlkp.
,
Katowic
,
Kielc
,
Częstochowy
,
Bolesławca
,
Jastrzębia Zdroju
,
Krakowa
,
Mielca
,
Legnicy
,
Lublina
,
Lublińca
,
Łodzi
,
Opola
,
Piotrkowa Trybunalskiego
,
Słupska
,
Tarnowa
,
Tomaszowa Lubelskiego
,
Tomaszowa Mazowieckiego
,
Zakopanego
i
Zamościa
, a w sezonie również do
Ustki
i
Kołobrzegu
. Ważniejsze linie lokalne to Kłodzko –
Wrocław
, Kłodzko –
Wałbrzych
, Kłodzko –
Kudowa-Zdrój
, Kłodzko –
Stronie Śląskie
, Kłodzko –
Bystrzyca Kłodzka
i inne. Egzystują również linie międzynarodowe do Czech (
Praha
,
Nachod
),
Niemiec
,
Austrii
,
Francji
,
Wielkiej Brytanii
i
Włoch
. Transport kolejowyBus A-Visty jadący w kierunku szpitala Kłodzko posiada dworzec kolejowy oraz kilka przystanków kolejowych w granicach miasta. Najważniejsze z nich to stacja
PKP
Kłodzko Główne
i przystanek osobowy
Kłodzko Miasto
, w sąsiedztwie którego znajduje się dworzec PKS, oba te dworce znajdują się na 130 km linii kolejowej
Wrocław Główny
-
Międzylesie
. 93,5 km odcinek do Wrocławia uruchomiono
21 września
1874
, a niespełna rok później otwarto 36,5 km odcinek do Międzylesia[107]. Całą linię zelektryfikowano w latach
1991
-
1994
. Ponadto istnieje 51 km
linia kolejowa
Kłodzko-
Wałbrzych Główny
. Tę 1-torową linię uruchomiono
15 października
1880
. W latach
1912
-
1945
funkcjonowała w całości jako linia 2-torowa (po zakończeniu II wojny światowej rozebrano drugi tor na 6-km odcinku:
Jedlina Zdrój
-Wałbrzych Główny).
9 grudnia
2007
została zamknięta dla ruchu pasażerskiego i poddana częściowemu remontowi, kursowanie pociągów przywrócono
6 stycznia
2009
[108]. Obecnie z Kłodzka można dojechać pociągiem do:
Wrocławia
,
Warszawy
,
Poznania
,
Bydgoszczy
,
Legnicy
,
Ostrowa Wielkopolskiego
,
Gdyni
,
Łodzi
,
Zielonej Góry
,
Szczecina
,
Świnoujścia
,
Jeleniej Góry
,
Wałbrzycha
,
Opola
,
Białegostoku
,
Świdnicy
,
Dzierżoniowa
,
Pragi
,
Międzylesia
oraz do
Kudowy Zdroju
. Komunikacja miejskaKomunikację miejską i podmiejską obsługuje
PKS Kłodzko
oraz prywatna firma
A-VISTA
. Polityka i administracja OsiedlaRatusz, siedziba władz miejskich W Kłodzku nie ma pomocniczych jednostek podziału administracyjnego miasta, takich jak
osiedla
czy
dzielnice
jednak zwyczajowo miasto od czasów
średniowiecza
dzieli się na osiedla podane poniżej:[109] Władze miasta
rada Miasta Kłodzka V kadencji (od 2006) Kłodzko ma status
gminy miejskiej
. Mieszkańcy Kłodzka wybierają do swojej
rady miasta
21 radnych w wyborach co 4 lata, w trzech
okręgach wyborczych
. Organem wykonawczym władz jest
burmistrz
. Siedzibą władz miasta jest
ratusz
, znajdujący się przy
pl. Bolesława Chrobrego
[110].
Burmistrzowie Kłodzka
(od 1990)[111]: Mieszkańcy Kłodzka wybierają parlamentarzystów z
okręgu wyborczego Wałbrzych
, a posłów do Parlamentu Europejskiego z
dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego
z siedzibą we
Wrocławiu
. W mieście znajdują się 3 biura poselskie:
Zbigniewa Chlebowskiego
,
Jakuba Szulca
i
Moniki Wielichowskiej
z
PO
oraz 2 biuro senatorskie:
Mieczysława Szyszki
(PiS) i
Romana Ludwiczuka
(PO)[112]. Miasto jest siedzibą
powiatu kłodzkiego
. W Kłodzku znajduje się także siedziba
gminy wiejskiej Kłodzko
. Swoje siedziby mają tutaj także
sąd
i
prokuratura rejonowa
[113]. Gmach sądu rejonowego w Kłodzku Miasta partnerskieKłodzko jest członkiem
Związku Miast Polskich
[115]. Sport i rekreacjaTurniej piłki nożnej o puchar dyrektora KCKSiR w lutym 2010 r. Promenada miejska nad Nysą Kłodzką Hala sportowa na stadionie Kłodzko posiada skromną bazę sportową, położoną przy ulicach: Kusocińskiego i Sportowej. W skład kompleksu obiektów sportowych, zajmujących łącznie powierzchnię ponad 10 ha, którymi zarządza Kłodzkie Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji wchodzą[116]: - boisko do piłki nożnej z nawierzchnią trawiastą,
- boisko do piłki nożnej z nawierzchnią sztuczną (z możliwością gry w hokeja),
- 5 kortów tenisowych z nawierzchnią naturalną z zapleczem i kawiarenką,
- 3
korty tenisowe
z nawierzchnią sztuczną,
- 3 boiska do piłki plażowej,
- 2 boiska asfaltowe do gry w siatkówki
- 2 boiska asfaltowe do gry w koszykówkę, place zabaw dla dzieci i młodzieży,
- tor wyścigowy dla modeli samochodowych, plac do jazdy na łyżwo-rolkach z 10-metrową rampą,
-
basen
otwarty 25 m z brodzikiem,
- studio odnowy fizycznej,
-
przystań
kajakowa
,
-
padok
dla
koni
.
Ponadto w mieście znajdują się 4 hale sportowe[88]. Do najbardziej wiodących dyscyplin sportowych w mieście zaliczana jest
piłka nożna
,
koszykówka
i sporty motorowe[117]. W mieście działa aktualnie jeden klub sportowy: MKS Nysa Kłodzko, który posiada m.in. sekcje piłki nożnej (IV liga) i koszykówki (II liga). Drużyna rozgrywa mecze na stadionie miejskim. Z kolei koszykarze (
ASK Doral Nysa Kłodzko
) grają w położonej w sąsiedztwie hali sportowej. Klub powstał w
1945
r.[118] Płyta główna boiska MKS Nysa Kłodzko Do chętnie odwiedzanych przez mieszkańców miejsc rekreacji zaliczyć można jeszcze parki, otaczające
Starówkę
. Na południowo-zachodnim skraju
twierdzy
znajduje się czynny w okresie zimowym tor saneczkowy. Przez Kłodzko zostały wytyczone 4
szlaki rowerowe
[119]: TurystykaHotel Astoria, największy
hotel
na ternie Kłodzka Kłodzko jako największe miasto
ziemi kłodzkiej
i jej historyczna
stolica
jest jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc w kraju. Do największych atrakcji turystycznych zaliczyć można
twierdzę kłodzką
,
most gotycki
na
Młynówce
oraz zespół budowli w
centrum
[120]. Kłodzko stanowi dobrą bazę wypadową w głąb
kotliny kłodzkiej
. W mieście, w pobliżu stacji kolejowej
Kłodzko Miasto
, zaczyna się
żółty
szlak turystyczny
, biegnący w kierunku
Kłodzkiej Góry
[121]. Miasto dysponuje znaczną bazą noclegową, którą tworzą: -
Hotele
:
- Casa d'Oro (36 miejsc) – ul. Grottgera 7;
- Hotel Korona (40 miejsc) – ul. Noworudzka 1;
- Hotel Marhaba (50 miejsc) – ul. Daszyńskiego 16;
- Hotel Astoria (59 miejsc) – pl. Jedności 9;
- Miejskie Schronisko Młodzieżowe (66 miejsc) – ul. Nadrzeczna 5;
- Dom Wycieczkowy (40 miejsc noclegowych) – ul. Kusocińskiego 2;
-
Campingi
: ul. Kusocińskiego 1 (60 miejsc), ul. Nowy Świat (40 miejsc).
W mieście znajdują się dwie podziemne trasy turystyczne: - Podziemna Trasa Turystyczna Tysiąclecia Państwa Polskiego – otwarta w
1976
r. Liczy 600 m długości i prowadzi od bocznego wejścia do
Gimnazjum nr 1
przy ul. Zawiszy Czarnego przez odremontowane i zabezpieczone piwnice, pod domami przy ul. Spadzistej, Kościelnej, Armii Krajowej, Tumskiej i Czeskiej do wyjścia u stóp twierdzy[117].
- Podziemna Trasa Turystyczna w Twierdzy Kłodzkiej – wiedzie po południowo-wschodniej części twierdzy, częściowo nad ziemią. Udostępniona na początku lat 70.
XX
w.[122]
Znani kłodzczanie- Georgius Aelurius (ur.
1598
w
Ząbkowicach Śląskich
, zm.
1627
w Kłodzku) – ewangelicki kaznodzieja, dyrektor gimnazjum w Ząbkowicach, autor fundamentalnej kroniki o dziejach
hrabstwa kłodzkiego
(Glaciographia oder Glätzische Chronik...) z
1625
.
-
Michael Friedrich Althan
(ur.
1680
w Kłodzku, zm.
1734
w
Vácu
) –
kardynał
,
wicekról Neapolu
w latach
1722
-
1725
, a od
1730
biskup
Vácu
.
-
Arnoszt z Pardubic
(ur.
1297
w Kłodzku, zm.
1364
w
Roudnicach nad Labem
) – biskup praski od
1342
i pierwszy
arcybiskup
od
1343
, współzałożyciel
Uniwersytetu Karola
w
Pradze
.
-
Dieter Augustin
(ur.
1934
w Kłodzku, zm.
1989
w
Monachium
) – niemiecki aktor filmowy.
- Hede Bartsch-Wache (ur.
1889
w Kłodzku, zm.
1969
w
Bonn
) – poetka i pisarka, redaktorka wielu wydawnictw kłodzkich.
- Paul Rogalla von Bieberstein (ur.
1835
w Kłodzku, zm.
1907
w
Dreźnie
) – niemiecki
generał
-major, dowodził w
wojnie austriacko-pruskiej
z
1866
.
- Robert Boese (ur.
1887
w
Wirkach
, zm.
1944
w Kłodzku) –
prawnik
, założyciel i wydawca kłodzkich czasopism: Verein fūr Heimatkunde i Glatzer Heimatblätter.
-
Wacław Brejter
(ur.
1903
we
Lwowie
, zm.
1981
w Kłodzku) – malarz i grafik, pierwszy dyrektor
Muzeum Ziemi Kłodzkiej
.
- Ludwig Brieger (ur.
1849
w Kłodzku, zm.
1919
w
Berlinie
) – bakteriolog, profesor
Uniwersytetu Humboldtów
w
Berlinie
, współpracował z
Robertem Kochem
i
Paulem Ehrlichem
.
-
Georg Emmerich
(ur.
1422
w Kłodzku, zm.
1507
w
Zgorzelcu
) – burmistrz
Zgorzelca
-
Andreas Faulhaber
(ur.
1713
, zm.
1757
w Kłodzku) – duchowny katolicki, jezuita; sądzony za współudział w dezercji 2 żołnierzy, których nie chciał wydać, skazany i stracony w Kłodzku; jego zwłoki miały podobno wisieć 2 lata i 7 miesięcy; w
1930
rozpoczął się jego proces
beatyfikacyjny
(przerwany przez
II wojnę światowa
).
-
Helena Getterowa
(ur.
1904
w
Wilnie
, zm.
1982
we
Wrocławiu
) – działaczka kulturalna i oświatowa, współzałożycielka Towarzystwa Miłośników Ziemi Kłodzkiej i inicjatorka wydawania Roczników Ziemi Kłodzkiej.
- Dietrich von der Glezze (zm. ok.
1290
) – najstarszy znany z imienia poeta
ziemi kłodzkiej
, autor liczącego 888 wierszy
eposu
o żonie rycerza Henryka ze Szwabii. Żył i zmarł na dworze
wójta
Wilhelma z Vidnavy.
- Friedrich Wilhelm Geier (ur.
1903
w Kłodzku, zm.
1965
w
Karlsruhe
) – prawnik, prezydent Izby Sadu Federalnego RFN, specjalista od prawa międzynarodowego.
-
Johann Georg Heinsch
(ur. ok.
1647
w Kłodzku, zm.
1712
w
Pradze
) – malarz barokowy, działający na terenie
Czech
.
- Friedrich Wilhelm Hemprich (ur.
1796
w Kłodzku, zm.
1825
w
Massawie
) – zoolog, lekarz, odkrywca, badacz
Erytrei
.
- Peter Hentschel (ur.
1939
w Kłodzku, zm.
2006
w
Kolonii
) – niemiecki prawnik, członek Deutschen Akademie für Verkehrswissenschaft.
-
Gerhard Hirschfelder
(ur.
1907
w Kłodzku, zm.
1942
w
KL Dachau
) –
błogosławiony
, niemiecki ksiądz katolicki, przeciwnik
narodowego socjalizmu
.
-
Johann Franz Hoffmann
(ur.
1699
/
1701
w Kłodzku, zm.
1766
w
Pradze
) – malarz
barokowy
, działał na terenie
Czech
,
ziemi kłodzkiej
i
Śląska
.
- Emma Ihrer (ur.
1857
w Kłodzku, zm.
1911
w
Berlinie
) – niemiecka polityk, związkowiec, członkini
SPD
, walcząca o prawa kobiet.
- Klemens Jocwig (ur.
1936
w Kłodzku) – niemiecki redemptorysta, profesor teologii.
- Erich Kittmann (ur.
1892
w Kłodzku, zm.
1979
w
Mittenwaldzie
) – malarz, grafiki i portrecista, twórca m.in. oficjalnych portretów dworskich w
Danii
i
Niemczech
.
-
Marta Klubowicz
(ur.
1963
w Kłodzku) – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna.
- Zbigniew Kulczycki (ur.
1916
w
Krakowie
, zm.
1982
w
Warszawie
) – polityk, historyk, w latach
1947
-
1949
mieszkał w Kłodzku, gdzie pełnił funkcję starosty kłodzkiego; współorganizator i pierwszy przewodniczący Towarzystwa Miłośników Ziemi Kłodzkiej.
-
Jan Kulka
(ur.
1939
w
Katowicach
, zm.
2000
w
Łomży
) – poeta, publicysta, działacz Towarzystwa Miłośników Ziemi Kłodzkiej, współorganizator Kłodzkich Wiosen Poetyckich.
- Annelies Kupper (ur.
1906
w Kłodzku, zm.
1987
w
Monachium
) – śpiewaczka operowa (
sopran
) o światowej sławie.
- Jörg Marx (ur.
1918
w Kłodzku, zm.
1989
w Leimen) – od
1949
r. właściciel wydawnictwa specjalizującego się w regionie kłodzkim, wydawca wielu publikacji na temat Kłodzczyzny.
-
Bogusław Michnik
(ur.
1945
w
Wieleniu
) – poeta, animator życia kulturalnego w Kłodzku.
- Dawid Origanus (Tost) (ur.
1558
r. w Kłodzku, zm.
1628
we
Frankfurcie nad Odrą
) – matematyk, profesor uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą.
- Paul Preis (ur.
1900
r. w Kłodzku, zm.
1979
w Lindescheid) – kompozytor wielu dzieł (operetki, oratoria, pieśni, utwory orkiestrowe), dyrygent w
Görlitz
,
Wrocławiu
,
Dusznikach Zdroju
i
Długopolu Zdroju
, chórmistrz wielu chórów, a także zbieracz pieśni ludowych regionu i organizator życia muzycznego.
- Max Reimitz (ur.
1891
w
Prudniku
, zm.
1973
we
Fritzlar
) – nauczyciel rysunku, malarz, organizator życia kulturalnego Kłodzka w latach
1930
-
1945
.
- Rudolf Richter (ur.
1881
w Kłodzku, zm.
1957
we
Frankfurcie nad Menem
) – światowej sławy geolog, specjalista od
paleozoiku
.
- Friedrich Wilhelm Reimer (ur.
1774
r. w Kłodzku, zm.
1845
r. w
Weimarze
) – bibliotekarz, profesor filologii germańskiej; nauczyciel domowy
Wilhelma von Humboldta
, a od
1803
Goethego
, później wydawca jego dzieł; uwieczniony przez
Mannna
w Lotcie z Weimaru.
- Karl Seydelmann (ur.
1793
w Kłodzku, zm.
1843
w
Berlinie
) – niemiecki aktor.
- Renée Sintenis (ur.
1887
w Kłodzku, zm.
1965
w
Berlinie
) – impresjonistyczny grafik i rzeźbiarz, od
1957
profesor
Akademii Sztuki w Berlnie, autor m.in. symbolu miasta – niedźwiedzia.
- Leo Stehr (ur.
1901
w Kłodzku, zm.
1969
w
Berlinie
) – muzyk, kompozytor m.in. oper.
-
Jakub Szulc
– wiceminister zdrowia w rządzie Donalda Tuska
- Edmund Tauwitz (ur.
1812
w Kłodzku, zm.
1894
w
Pradze
) – kompozytor wielu dzieł m.in. (oper i mszy), chórmistrz i kapelmistrz mi.n we
Wrocławiu
,
Warszawie
i
Rydze
.
- Johann Theodor von Tschech (ur.
1595
w Kłodzku, zm.
1649
) – teozof działający na dworze książąt legnicko-brzeskich.
-
Witold Turkiewicz
(ur.
1926
w
Kobryniu
) – plastyk, grafik, dyrektor
Muzeum Ziemi Kłodzkiej
, w latach
1960
-
1970
tworzył szatę graficzna Roczników Ziemi Kłodzkiej.
- Sophie Charlotte Elisabeth Ursinus (ur.
1760
, zm.
1836
w Kłodzku) – seryjna morderczyni, która w
1806
, podczas oblężenia Kłodzka przez Francuzów, zatruła studnie w forcie. Jej portret, który do 1945 r. znajdował się w kłodzkim Muzeum Regionalnym pojawił się w 1997 r. w krakowskim salonie "Desy"[123]
- Hugo von Wiese und Kaiserwaldau (ur.
1844
w
Zielonej Górze
, zm.
1903
w Kłodzku) – oficer, historyk wojskowości, szczególnie
ziemi kłodzkiej
.
- Leopold von Wiese und Kaiserwaldau (ur.
1876
w Kłodzku, zm.
1969
w
Kolonii
) – profesor uniwersytetu w Kolonii, twórca nowoczesnej
socjologii
, autor ok. 200 prac z tego zakresu o uznanej wartości.
- Octavio von Zedlitz-Neukirch (ur.
1840
w Kłodzku, zm.
1919
w
Berlinie
) – konserwatywny polityk, poseł w
Reichstagu
.
-
Anna Zelenay
(ur.
1925
w
Łucku
, zm.
1970
w
Warszawie
) – poetka.
-
Bogdan Zdrojewski
(ur.
1957
w Kłodzku) – prezydent
Wrocławia
w latach
1990
-
2001
,
minister kultury i dziedzictwa narodowego
w
rządzie
Donalda Tuska
.
- Bruno Zwieker (ur.
1889
w Kłodzku, zm.
1966
w
Inzell
) – malarz i ilustrator, twórca scenek rodzajowych z
ziemi kłodzkiej
.
Zobacz teżPrzypisy- ↑
Hasło promocyjne miasta, informacja na głównym serwisie internetowym Kłodzka, (dostęp: 22.04.2010)
- ↑
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffa, t. 15, Wrocław 1994, s. 195
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 3, wyd. PPWK, Wrocław-Warszawa 1999.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998, s. 240.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 196.
- ↑ A. Schmuck, Regiony termiczne województwa wrocławskiego, "Czasopismo Geograficzne", 28: 1957, s. 3-4.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 28.
- ↑ Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 29.
- ↑ 11,0 11,1 Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 30.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, s. 194.
- ↑ W. Broniewski, Kłodzko. Śląsk w zabytkach sztuki, Wrocław 1970, s. 12.
- ↑ W. Broniewski, op. cit., s. 13.
- ↑ R. Majewska, Legendy i opowieści Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko 1998.
- ↑
Mapa Wig z 1934 Polska Mapa Ziemi Kłodzkiej z 1934 r.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 39.
- ↑ Protokół Nr 23/253/99 z posiedzenia zarządu miasta Kłodzka w dniu 14 kwietnia 1999 r. (punkt III/1 – zakup flag).
- ↑
Informacja podana na serwisie "Dawne Kłodzko", (dostęp: 19.04.2010)
- ↑ My Kłodzczanie. Marta i Stanisław Dąbrowscy, wyd. Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko 2001.
- ↑
Umowa o dzieło nr 10/IM/200, zawarta między Urzędem Miasta w Kłodzku a firmą "ELEMIK", informacja na stronie Gazety.pl, (dostęp: 19.04.2010)
- ↑ K. Bartkiewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich, Wrocław 1977, s.
- ↑ K. Marcinek, W. Prorok, Ziemia Kłodzka. Informator turystyczny, s. 8.
- ↑ Historia w datach, pod red. M. Czaplińskiego i J. Maronia, Warszawa 1997, s. 145.
- ↑ A. i A. Galasowie, Dzieje Śląska w datach, Wrocław 2001, s. 30.
- ↑ K. Bartkiewicz, op. cit., s. 39-41.
- ↑ W. Broniewski, op. cit., s. 14.
- ↑ Zob. Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 38
- ↑ A. Herzig, M. Ruchniewicz, op. cit, s. 29-36.
- ↑ A. i A. Galasowie, op. cit., s. 305.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 199.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 42-49.
- ↑ K. Bartkiewicz, op. cit., s. 168.
- ↑ W. Broniewski, op. cit., s. 20-22.
- ↑ A. i A. Galasowie, op. cit., s. 145.
- ↑ Historia Śląska, pod red. M. Czaplińskiego, Wrocław 2002, s. 231.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 95.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 202.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, s. 113-115.
- ↑ 40,0 40,1 K. Marcinek, W. Prorok, op. cit., s. 12.
- ↑ A. i A. Galasowie, op. cit., s. 251-252.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 205.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 205-206.
- ↑ 44,0 44,1 44,2 Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 206.
- ↑ Informacje uzyskane w Urzędzie Miasta Kłodzka.
- ↑ Z. Jaszek, Historia Kłodzka, [w:] Kłodzko. Plan miasta, 1:10 000, wyd. 3, wyd. PPWK, Wrocław-Warszawa 1999.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 241-243.
- ↑
Twierdza Kłodzka – będzie galerią handlową! – Kłodzko – Forum dyskusyjne | Gazeta.pl, (dostęp: 15.09.2009)
- ↑
Kłodzko będzie miało wreszcie krytą pływalnię ? – InvestMap.pl Wiadomości – Najważniejsze wiadomości, wydarzenia, wywiady, fakty, newsy, (dostęp: 17.12.2009)
- ↑ W. Broniewski, op. cit., s. 34-36.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 207.
- ↑
Informacja na stronie miasta, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ Rejestr zabytków na ternie Kłodzka, sporządzony przez Wojewódzkiego Dolnośląskiego Konserwatora Zabytków, delegatura w Wałbrzychu, stan na 31 grudnia 2009 r.
- ↑ Dane Bazy danych Regionalnych GUS dla miasta Kłodzka na 1996 rok.
- ↑ Dane zaczerpnięte z Bazy Danych Regionalnych GUS dla miasta Kłodzka na rok 2002.
- ↑ Dane opracowane na podsatwie Bazy Danych Regionalnych dla miasta Kłodzka na 2002 r. dla działu rolnictwo.
- ↑ Hasło: Kłodzko, [w:] Encyklopedia multimedialna historii, wyd. PWN, Warszawa 2006.
- ↑
Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset
(
pol.
). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 197.
- ↑ Słownik geogarfii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 198.
- ↑
Dane na stronie Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, (dostęp: 10.04.2010)
- ↑
Lista Inwestorów w kłodzkiej podstrefie WSSE, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ 320 z nich zajęło się działalnością produkcyjną, usługami i naprawami, usługi transportowe prowadziło 250 z nich, a remontowo-budowlane: 217. 92 osoby zajęły się handlem.
- ↑ Raport o stanie miasta, pod red. J. Kowalczyka, Kłodzko 1990.
- ↑ Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 177.
- ↑
Informacja na stronie Urzędu Miejskiego, (dostęp: 10.04.2010)
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 198.
- ↑ Dane zaczerpnięte z Regionalnej Bazy Danych dotyczących rynku pracy w Kłodzku na 2003 r.
- ↑ Dane Regionalnej Bazy Danych na 2008 r.
- ↑
Dane GUS na 2007 rok, (dostęp: 13.03.2010)
- ↑
Dane Głównego Urzędu Statystycznego na 2008 r., (dostęp: 10.01.2009)
- ↑ Ibidem, s. 194.
- ↑ Kłodzko – miasto (dane roczne), GUS Bank Danych Regionalnych, faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 31 grudnia 2008 r.
- ↑ Strategia rozwoju Miasta Kłodzka, maj-listopad 1999, s. 9.
- ↑ Kłodzko – miasto (dane roczne), GUS Bank Danych Regionalnych, faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 30 VI 1998
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska:
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.)
. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009-11.
ISSN
1734-6118
. (
pol.
)
- ↑ 77,0 77,1 K. Marcinek, W. Prorok, op. cit., s. 7.
- ↑ Informacja uzyskana w Regionalnej Informacji Turystycznej w Kłodzku.
- ↑
Wykaz prasy wydawanej w powiecie kłodzkim, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑
Informacja o studiu Kłodzko PRW na stronie Panoramy Firm, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑
Wywiad z właścicielem Radia Kłodzko na stronie Informatora Turystycznego i Gospodarczego Ziemi Kłodzkiej, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑
Informacje o Telewizji Kłodzkiej, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ Kurier Kłodzki, nr 08/2008, s. 10.
- ↑
Informacja na stronie KPP w Kłodzku, (dostęp: 12.03.2010)
- ↑
Informacja na stronie Miasta Kłodzka, (dostęp: 17.03.2010)
- ↑
Informacja na Ogólnopolskim Portalu Służby Więziennej, (dostęp: 12.04.2010)
- ↑ Informacja uzyskana w Komendzie Powiatowej Straży Pożarnej w Kłodzku.
- ↑ 88,0 88,1 Kłodzko. Dzieje miasta, op. cit., s. 176.
- ↑
Wykaz atek w informatorze miejskim, (dostęp: 20.04.2010)
- ↑
Informacja o służbie zdrowia w powiecie kłodzkim, (dostęp: 12.03.2010)
- ↑ Z. Jaszczyk, Zarys historii Kłodzka.
- ↑
Historia jednostki wojskowej, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ Kłodzko. Plan miasta. Mapa XXI wieku, 1:9000, wyd. Plan, Wrocław 2000.
- ↑
Informacja na portalu Straży Granicznej, (dostęp: 22.04.2010)
- ↑
Wykaz WKU w Polsce na stronie Ministerstwa Obrony Narodowej, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ Strategia Mieszkalnictwa dla Miasta Kłodzka na lata 2007-2013, s. 18.
- ↑ Gospodarska mieszkaniowa w Klodzku, dane na rok 2008 z Banku Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego, (dostęp: 21.04.2010)]
- ↑
Informacja na stronie BIP ZAMGGMK, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ Strategia Mieszkalnaictwa dla Miasta Kłodzka na lata 2007-2013, s. 20.
- ↑
Dane za BIP Urzędu Miasta Kłodzka, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ Strategia Mieszkalnaictwa dla Miasta Kłodzka na lata 2007-2013, s. 22.
- ↑ Gospodarka Komunalna miasta Kłodzka, dane na 2008 r. z Bazy Danych Regionalnych GUS.
- ↑
Infrastruktura techniczna miasta Klodzka, (dostęp: 22.04.2010)
- ↑
Informacja na stronie spółki EnergiaPro, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ 105,0 105,1 105,2 Strategia Mieszkalnictwa dla Miasta Kłodzka na lata 2007-2013, s. 22.
- ↑ 106,0 106,1 Strategia Mieszkalnictwa dla Miasta Kłodzka na lata 2007-2013, s. 23.
- ↑
Ogólnopolska Baza Kolejowa
(
pol.
). [dostęp 21 stycznia 2009].
- ↑
"Wałbrzych odzyskał połączenie kolejowe z Kłodzkiem, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ Szerzej patrz: M. Krauze, Plan von Glatz. Entworfen und gezeichnet Glatz 1896; Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998 oraz Kłodzko. Plan miasta, wy PPWK im. E. Romera, wyd 3, Warszawa-Wrocław 1999.
- ↑
Statut Miasta Kłodzka, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ S. Mróz, Wykazy władców i władz. Okres po II wojnie światowej, [w:], Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Klodzko 199, s. 225.
- ↑ Informacje uzyskane w biurach poselskich i senatorskich wyżej wymienionych parlamentarzystów.
- ↑
Dane zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej kłodzkiego sądu, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑
Lista miast partnerskich Kłodzka, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑
Lista członków Związku Miast Polskich, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑
Informacja na stronie KCKSiR, dostęp: 21.04.2010)
- ↑ 117,0 117,1 Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 242.
- ↑
Informacja na stronie MKS Nysa Kłodzko, (dostęp: 21.04.2010)
- ↑ Na podstawie lokalizatora internetowego "Zumi".
- ↑ Folder promocyjny miasta Kłodzka z 2009 r.
- ↑ Kłodzko. Plan miasta, wyd. PPWK, Warszawa-Wrocław 1999.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 125.
- ↑ M.Miezian, Portret trucicielki, Sztuka.pl, 1 stycznia 1998
Bibliografia- Güttler P., Das Glatzer Land, Düsseldorf 1995, s. 36–37.
- Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler in Polen Schlesien, München·Berlin 2005, , s. 452–460.
- Kögler J., Die Chroniken der Grafschaft Glatz, nowe wyd.: Dieter Pohl, t. 2, Dr. Dieter Pohl Verlag, Modautal 1992.
- Weczerka H., Handbuch der historischen Stätten Schlesien, Stuttgart 1977, s. 116–123.
- Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko 1998.
- Broniewski W., Kłodzko. Śląsk w zabytkach sztuki, Ossolineum, Wrocław 1970.
-
Herzig A.
,
Ruchniewicz M.
, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, DOBU Verlag/Oficyna wydawnicza "Atut", Hamburg-Wrocław 2006.
- K. Bartkiewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich, Ossolineum, Wrocław 1977.
-
Bach A.
, Urkundliche Kirchen-Geschichte der Grafschaft Glaz, Breslau 1841.
- Marcinek K., Prorok W., Ziemia Kłodzka. Informator turystyczny, Fundacja Rozwoju Miasta Kłodzka i Ziemi Kłodzkiej.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Kłodzko":
Wrocław
...
Żelazno
w
Polsce
:
Żelazno
– wieś w woj. dolnośląskim, w pow. kłodzkim, w gminie Kłodzko
Żelazno
– wieś w woj. warmińsko-mazurskim, w pow. nidzickim, w gminie Nidzica
Żelazno
...
Stare Miasto
...
Polskie zamki i twierdze
...
Granice Polski
...
Wysiedlenie Polaków ze Lwowa
Tak uformowane transporty kierowano w trzech kierunkach :południowym (Kraków, Bytom, Gliwice, Opole, Wrocław, Kłodzko),środkowym (przez centrum kraju w kierunku na Szczecin),północnym (Pomorze, Mazury).Chodziło o maksymalne ...
Bełchatów
...
Biecz
...
Zatoka Ryska
...
Szlak bursztynowy
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Kłodzko":
Przemysł przetwórczy w Polsce (plansza 10)
Wałbrzych, Świdnica, Jelenia Góra, Dzierżoniów, Bielawa, Bolesławiec, Lubań, Kłodzko, Nowa Ruda, Zgorzelec, Bogatynia
...
234. Turystyka w Polsce (plansza 6)
Kotlina Kłodzka i
okoliczne regiony
Kłodzko, Polanica
Zdrój, Lądek Zdrój, Kudowa Zdrój
pijalnie
wód ...
|