Egzekucja Polaków przez
Einsatzkommando w
Lesznie
, październik
1939
Einsatzgruppen (Grupy Operacyjne) – grupy operacyjne hitlerowskiej
policji bezpieczeństwa (Sipo)
i
służby bezpieczeństwa (SD)
działające w czasie
II wojny światowej
, a organizowane przez
Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy RSHA
.
Do ogólnych zadań tych grup, które miały działać na zapleczu
wojsk niemieckich
, należało mordowanie lub izolacja politycznych i ideologicznych przeciwników
III Rzeszy
na operacyjnym zapleczu frontu. Zadanie to realizowano poprzez stosowanie bezwzględnego terroru i masowej eksterminacji aktywnych działaczy antyniemieckich i antyfaszystowskich. Działaniami tymi także objęto potencjalnych przeciwników (np. w
Polsce
uczestników
powstania wielkopolskiego
i
śląskich
oraz czołowych przedstawicieli inteligencji). Do zadań tych grup należało także zabezpieczanie zakładów przemysłowych, ważniejszych urządzeń komunalnych i strategicznych oraz zapasów surowców. Grupy te rekwirowały także archiwa państwowe i organizacji politycznych, zbiory dzieł sztuki. Jednym z głównych zadań Einsatzgruppen była eksterminacja Żydów.
Na czele grup operacyjnych stali z reguły wyżsi funkcjonariusze
służby bezpieczeństwa (SD)
a w ich kierownictwo składało się z oficerów
Gestapo
i
Kripo
. Grupy te dysponowały oddziałami
SS
i
Ordnungspolizei
.
Historia
Pierwszą taką grupę była zorganizowana w
1938
roku grupa Einsatzkommando Österreich dowodzona przez SS-Standartenführer prof. dr
Franz Six
, która działała w trakcie
zajmowania Austrii
.
W październiku
1938
powstały kolejne grupy: Einsatzgruppe Dresden (dowódca – SS-Standartenführer
Heinz Jost
) i Einsatzgruppe Wien (dowódca – SS-Standartenführer dr
Franz Stahlecker
). Grupy te wzięły udział w zajmowaniu
części Czechosłowacji
przyznanych III Rzeszy na mocy
układu monachijskiego
.
Następne tego typu grupy powstały w marcu
1939
roku i wzięły one udział w zajmowaniu
Czechosłowacji
, były to grupy: Einsatzgruppe I Prag (
Praga
), Einsatzgruppe II Brünn (
Brno
), Einsatzkommando 9 Mies (
Stříbro
), Sonderkommando Pilsen (
Pilzno
).
W czasie przygotowania agresji na Polskę w połowie
1939
roku zorganizowano w ramach
operacji "Tannenberg"
8 grup operacyjnych, które miały działać przy poszczególnych armiach biorących udział w ataku na Polskę.
Powstały wtedy następujące grupy:
- Einsatzgruppe I (dowódca – SS-Standartenführer
Bruno Streckenbach
, mająca działać przy
14 Armii
)
- Einsatzgruppe II (dowódca – SS-Obersturmbannführer
Emanuel Schäfer
, mająca działać przy
10 Armii
)
- Einsatzgruppe III (dowódca – SS-Obersturmbannführer und Regierungsrat dr.
Hans Fischer
, mająca działać przy
8 Armii
)
- Einsatzgruppe IV (dowódca – SS-Brigadeführer
Lothar Beutel
, mająca działać przy
4 Armii
)
- Einsatzgruppe V (dowódca – SS-Standartenfürer Ernst Damzog, mająca działać przy
3 Armii
)
- Einsatzgruppe VI (dowódca – SS-Oberführer
Erich Naumann
, mająca działać na terenie Wielkopolski)
- Einsatzgruppe z. B.V (dowódca – SS-Obergruppenführer
Udo von Woyrsch
i SS-Oberfürer
Otto Rasch
, mająca działać na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim)
-
Einsatzkommando 16
(dowódca – SS-Sturmbannführer dr.
Rudolf Tröger
, samodzielna grupa mająca działać na Pomorzu).
Grupy te działały do
1940
roku, część uczestniczyła w organizacji niemieckich struktur sił bezpieczeństwa na obszarach Polski.
Kolejne grupy organizowano przed atakiem na kolejne państwa
Norwegię
,
Francję
,
Belgię
,
Holandię
,
Jugosławię
.
Na początku
1941
roku w związku z planowanym atakiem na
ZSRR
przystąpiono do organizacji kolejnych grup operacyjnych. Miały być to z założenia duże jednostki, które podporządkowane były poszczególnym grupom armii. Każda taka grupa składała się z podgrup (Einsatzkommando i Sonderkommando), które działały przy poszczególnych armiach lub na określonym obszarze.
Do tworzenia oddziałów przystąpiono przed inwazją niemiecką na
Związek Radziecki
w maju
1941
r. w szkole policyjnej w
Pretzsch
w
Saksonii
. Sformowano cztery Einsatzgruppen, oznaczone literami A, B, C i D, które podzielone zostały na Einsatzkommanda i Sonderkommanda. Einsatzgruppen liczyła od 600 do 1000
SS
-manów,
SD
-manów, członków
Gestapo
,
Kripo
, policjantów z 9 rezerwowego batalionu policyjnego i elitarnej jednostki tajnej policji Leitende Dienst. W literaturze przedmiotu podaje się informację, że dwie trzecie członków Einsatzgruppen miało wyższe wykształcenie prawnicze lub ekonomiczne, a jedna trzecia doktoraty. Jeden z dowódców Einsatzkommando 6 z Einsatzgruppen C,
Ernst Biberstein
, był pastorem i teologiem, a osądzony w
Norymberdze
Otto Ohlendorf
był doktorem prawa, który skończył trzy fakultety uniwersyteckie.
Utworzono cztery grupy operacyjne:
- Einsatzgruppe "A" – działała przy
Grupie Armii "Północ"
i na obszarze republik bałtyckich (liczyła około 990 ludzi)
- Dowódcy:
- SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei
Franz Stahlecker
(1941-1942)
- SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei
Heinz Jost
(1942)
- SS-Oberführer und Oberst der Polize Humbert Achamer-Pifrader (1942-1943)
- SS-Oberführer Friedrich Panzinger (1943-1944)
- SS-Oberführer und Oberst der Polizei dr.
Wilhelm Fuchs
(1944)
- Dowódcy:
- SS-Gruppenführer und Generalleutnant der Polizei
Arthur Nebe
(1941)
- SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei
Erich Naumann
(1941-1943)
- SS-Oberführer Horst Böhme (1943)
- SS-Standartenführer Erich Ehrlinger (1943-1944)
- SS-Standartenführer Heinrich Otto Seetzen (1944)
- SS-Oberführer Horst Böhme (1944)
- Dowódcy:
- SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei dr
Otto Rasch
(1941)
- SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei dr Max Thomas (1941-1943)
- SS-Oberführer Horst Böhme (1944)
- Einsatzgruppe "D" (z siedzibą w
Symferopolu
) – działała przy
11 Armii
gen. Schoberta, działającej w ramach rumuńskiej Grupy Armii "Antonescu" i na terenie
Besarabii
,
Ukrainy
,
Krymu
(liczyła około 600 ludzi)
- Dowódcy:
Zgodnie z zarządzeniem szefa
Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy RSHA
Reinharda Heydricha
głównym zdaniem tych grup było wymordowanie: zawodowych pracowników aparatu politycznego
WKP(b)
, działaczy partyjnych i związków zawodowych, oficerów politycznych
Armii Radzieckiej
, kierowniczych przedstawicieli administracji państwowej, kierownicze osobistości życia gospodarczego, radzieckich intelektualistów, Żydów oraz wszystkie osoby będące agitatorami i fanatycznymi komunistami[1]. Ta operacja miała odbyć się przy jak najszerszym współudziale miejscowej ludności.
Reinhard Heydrich
wydał znamienną dyrektywę w tej sprawie: ...dla obserwatora z zewnątrz powinno to wyglądać, że sama miejscowa ludność zareagowała w sposób naturalny przeciwko dziesiątkom lat opresji dokonywanej przez Żydów oraz przeciwko terrorowi stworzonemu ostatnio przez komunistów[2]. Do tej pożądanej przez Niemców współpracy doszło na
Litwie
i
Łotwie
. Einsatzgruppe "D" znalazła gorliwych pomocników w żołnierzach rumuńskiej armii, którzy są odpowiedzialni za pogromy Żydów w
Jassach
, miejscowościach
Besarabii
i
Bukowiny
oraz w
Odessie
.
Einsatzgruppen wymordowały ponad 900 tys. Żydów. Największe masakry miały miejsce w
Babim Jarze
koło
Kijowa
, gdzie w ciągu dwóch dni rozstrzelano 34 tys. Żydów, we
Lwowie
(7 tys.), Równem (15 tys.),
Charkowie
(14 tys.),
Odessie
(35 tys.),
Kownie
,
Jassach
(10 tys.).
Łącznie w wyniku działalności grup operacyjnych zginęło około 2 milionów osób cywilnych.
W trakcie kampanii przeciwko ZSRR, Einsatzgruppen operowały również na terenie obozów jenieckich
Wehrmachtu
, "selekcjonując" przy ścisłej współpracy z ich personelem
sowieckich jeńców wojennych
, których uznawano za "elementy niepożądane" (m.in. komunistów, Żydów, urzędników państwowych, inteligentów, żołnierzy pochodzących z Azji Środkowej i Kaukazu). "Wyselekcjonowanych" jeńców mordowano następnie w odludnych miejscach na Wschodzie - w tajemnicy przed pozostałymi jeńcami, mieszkańcami okupowanych obszarów oraz zwykłymi żołnierzami Wehrmachtu[3].
Po zakończeniu
II wojny światowej
działalnością Einsatzgruppen zajmował się
Amerykański Trybunał Wojskowy w Norymberdze
. W
1948
roku w
procesie nr 9
za zbrodniczą działalność Einsatzgruppen skazano 22 dowódców grup i podgrup.
Przypisy
- ↑ P. Chmielewski W sprawie genezy i organizacji Einsatzgruppen działających na terenach ZSRR okupowanych przez Niemców WPH nr 2/1971
- ↑ Andrzej M.Salski Einsatzgruppen - policyjne oddziały morderców, Nasza Polska Nr 23(294) 6 czerwca 2001
- ↑ Szymon Datner: Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1961, ss. 127-136.
Bibliografia
- Szymon Datner, J. Gumowski, Kazimierz Leszczyński. Einsatzgruppen (wyrok i uzasadnienie). „Biuletyn GKBZHwP”. nr XIV (1963). Warszawa: GKBZHwP.
- Szymon Datner: Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1961.
- praca zbiorowa: Mała Encyklopedia Wojskowa. T. 1. Wyd. MON, 1967.
- P. Chmielowski. W sprawie genezy i organizacji Einsatzgruppen działających na terenach ZSRR okupowanych przez Niemców. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. nr 2 (1971). Warszwa: Wyd. MON.
- Ryszard Majewski: Waffen-SS mity i rzeczywistość. Wrocław: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983. .
- Richard Rhodes: Mistrzowie śmierci : Einsatzgruppen. Warszawa: Wyd. Bellona, 2007. .
Zobacz też
Linki zewnętrzne