Herut (
hebr.:
חירות, wolność) -
prawicowa
Izraelska
partia polityczna
założona w
1948
roku przez
Menachema Begina
, jako polityczna sukcesorka paramilitarnej grupy
Irgun
. Partia popierała ekspansję osadników oraz wysiedlanie
Arabów
z
Palestyny
. Wspierała także
syjonizm
rewizjonistyczny
stworzony
Zeeva Żabotyńskiego
, wzywający do natychmiastowego utworzenia żydowskiego państwa na całym obszarze
Erec Israel
(koncepcja
Wielkiego Izraela
). W
1988
roku Herut zakończyła działalność, stając się integralną częścią prawicowej partii
Likud
.
Historia
Herut został założony przez Menachema Begina w
1948
roku. Partia ta kontynuowała tradycje ideologiczne Irgunu, paramilitarnej organizacji
żydowskiej
walczącej z
Arabami
i
Brytyjczykami
w
Mandacie Palestyny
. Nowe ugrupowanie stało się konkurencją dla organizacji założonej przez Żabotyńskiego - Hatzohar. Część rewizjonistycznych syjonistów oskarżyła Begina o kradzież idei Żabotyńskiego i odmówiła przyłączenia się do Herutu.
Nowe ugrupowanie było szeroko krytykowane, również w środowiskach żydowskich.
4 grudnia
1948
roku New York Times opublikował list otwarty podpisany przez kilkunastu prominentnych żydowskich intelektualistów. Potępiali oni Begina, który akurat składał wizytę w
Nowym Jorku
. Porównali także syjonizm rewizjonistyczny do
narodowego socjalizmu
i
faszyzmu
. List został podpisany m.in. przez
Alberta Einsteina
,
Hannah Arendt
i Sidneya Hooka. Pisali oni:
Pomiędzy najbardziej niepokojącymi politycznymi fenomenami naszych czasów, znajduje się utworzenie w nowo powstałym państwie Izrael, "Partii Wolności", partii politycznej zbliżonej w swojej organizacji, metodach, filozofii politycznej i wymowie społecznej do partii narodowo socjalistycznych i faszystowskich. Została ona sformowana z członków Irgun Zvai Leumi, terrorystycznej, prawicowej, szowinistycznej organizacji w Palestynie. Obecna wizyta Menachema Begina, lidera tej partii, w Stanach Zjednoczonych została obliczona na stworzenie wrażenia, iż Ameryka popiera to ugrupowanie w nadchodzących wyborach w Izraelu i w celu scementowania politycznych więzi z konserwatywnymi syjonistycznymi elementami w USA. Kilku Amerykanów znanych w całym kraju przyjęło jego wizytę. Jest nie do pomyślenia, że ci, którzy sprzeciwiają się faszyzmowi na całym świecie, jeśli zostali poprawnie poinformowani o politycznym dorobku i perspektywach pana Begina, mogą wspierać ruch, który on reprezentuje [1].
Sygnatariusze listu pisali dalej:
Incydent w Deir Jasin
pokazuje charakter i działania "Partii Wolności". Wewnątrz żydowskiej społeczności, pochwalali oni mieszaninę ultranacjonalizmu, mistycyzmu religijnego i supremacji rasowej. Podobnie jak inne partie faszystowskie, byli oni używani do łamania strajków, jak również naciskali na destrukcję wolnych związków zawodowych. Proponowali związki korporacyjne, tak jak w modelu faszyzmu włoskiego [1].
Pomimo tej krytyku, w
pierwszych wyborach parlamentarnych w Izraelu w 1949 roku
, Herut otrzymał ilość głosów wystarczającą do zapewnienia mu 14 miejsc [2]. Oznaczało to, że stał się on czwartą największą partią w
Knessecie
, podczas gdy Hatzohar nie przekroczył
progu wyborczego
i zakończył wkrótce potem swą działalność. W trakcie kadencji pierwszego Knessetu, partia utraciła dwa mandaty, ponieważ Ari Jabotinsky i Hillel Kook opuścili partię o zasiadali w ławach parlamentarnych jako deputowani niezrzeszeni.
W tym czasie Herut nie był uważany przez partie rządzące (głównie
Mapai
Dawida Ben Guriona
) za ugrupowanie znajdujące się w głównym nurcie polityki. Ugrupowanie odmawiali uznania
Królestwa Jordanii
, często używając
sloganu
: Do wybrzeży
Jordanu
, postulując zajęcie przez Izrael całości
Zachodniego Brzegu
. Begin opowiadał się także przeciwko wielu posunięciom rządu - m.in. porozumieniu z
RFN
w
1952
roku dotyczącemu odszkodowań dla państwa Izrael. Zachęcał do cywilnego nieposłuszeństwa podczas debaty na temat tego aktu. Wielokrotny
premier
, Dawid Ben Gurion, przy tworzeniu koalicji rządowych, zasadą bez
Maki
i Herutu (Maki była partią
komunistyczną
w Izraelu).
Wybory parlamentarne w 1951 roku
okazały się klęską dla partii, której stan posiadania został zmniejszony niemal o połowę. Herut zapewnił sobie 8 deputowanych [3]. Jednak już następne
wybory, w 1955 roku
okazały się dużym sukcesem. Herut otrzymał 15 miejsc w Knessecie, co dało mu pozycję drugiej partii pod względem wielkości w izbie (po Mapai) [4]. Partia razem z Maki doprowadziła w
1954
roku do upadku rząd
Mosze Szaretta
, wystosowując względem niego przyjęty wniosek o
wotum nieufności
. Jego przedmiotem był stosunek gabinetu do procesu Malkiela Gruenwalda, który oskarżył Israela Kastznera o współpracę z narodowymi socjalistami.
Herut zapewnił sobie 16 miejsc w izbie po
wyborach w 1959 roku
[5]. Partia wykorzystywała rosnący sprzeciw wobec rządów
lewicy
, głównie pośród
Żydów sefardyjskich
. Herut ponownie pomógł obalić rząd, kiedy to w
1961
wraz z
Ogólnymi Syjonistami
partia poparła wniosek o wotum nieufności wobec gabinetu, w związku z tzw.
aferą Lavona
. Po
wyborach 1961 roku
ugrupowanie otrzymało 17 miejsc w Knessecie [6]. Wkrótce potem ugrupowanie połączyło się z
Partią Liberalną
, tworząc
Gahal
(
hebr.
: גוש חרות-ליברלים, Gush Herut-Libralim, Blok Herutu i Liberałów). Pomimo tego każdy z podmiotów zachował autonomię wewnątrz nowej partii.
Na początku lat 70. Gahal połączył się z
Wolnym Centrum
,
Listą Państwową
i pozaparlamentarnym Ruchem dla Wielkiego Izraela. W ten sposób powstał
Likud
. Ponownie wszystkie elementy składowe zachowały odrębność, jako wewnątrzpartyjne frakcje. Wewnątrz Likudu, Herut był podmiotem dominującym. Po
wyborach w 1977 roku
, Likud okazał się zwycięzcą. Stało się tak po raz pierwszy w historii Izraela, kiedy to ugrupowanie prawicowe uzyskało najwięcej głosów. Begin został premierem, zachowując te stanowisko do
wyborów w 1981 roku
. W
1983
roku ustąpił, a jego miejsce zajął
Icchak Szamir
, który został szefem Herutu (jak również całego Likudu) oraz premierem [7].
Herut ostatecznie zakończył swą działalność w
1988
roku, kiedy to Likud przekształcił się w partię unitarną.
Linki zewnętrzne
Przypisy