Popiersie Marka Antoniusza.
Marek Antoniusz, Marcus Antonius, (ur.
14 stycznia
83 p.n.e.
w
Rzymie
, zm.
1 sierpnia
30 p.n.e.
) - wódz i polityk rzymski w latach
61
- 30 p.n.e.
Wywód przodków
Wywód przodków:
Młodość
Marek Antoniusz urodził się
14 stycznia
83 p.n.e.
w
Rzymie
, był synem
Marka Antoniusza Kretyka
a wnukiem
Marka Antoniusza Oratora
. Jego matka,
Julia
, była daleką krewną
Cezara
. Ojciec zmarł w młodym wieku i matka wyszła ponownie za mąż, za
Publiusza Korneliusza Lentulusa Surę
, senatora zamieszanego w spisek
Katyliny
i straconego w 63 r. z rozkazu
Cycerona
. Odtąd Antoniusz żywił nienawiść do Cycerona i dał jej później upust, zlecając zabójstwo wielkiego mówcy w czasie
proskrypcji
po zawarciu
II triumwiratu
.
Młode lata Marka Antoniusza charakteryzowały typowe wady ówczesnej "złotej młodzieży", prominentnych i zbuntowanych młodych Rzymian. Wraz z braćmi,
Lucjuszem
i
Gajuszem
, i przyjaciółmi (wśród nich
Klodiuszem
i Kurionem) prowadził lekkomyślne życie, wypełnione hazardem, pijaństwem i romansami.
W wieku ok. 20 lat wyjechał do
Grecji
studiować
retorykę
. Tam przyłączył się do
legionów
zdążających pod wodzą
prokonsula
Aulusa Gabiniusza do
Syrii
. W czasie tej kampanii zademonstrował swoje talenty jako dowódca jazdy i zdobył sobie uznanie swoją odwagą i dzielnością. Po raz pierwszy odwiedził wtedy
Egipt
i
Aleksandrię
.
Stronnik Cezara
W
54 r. p.n.e.
został jednym z dowódców w armii
Cezara
w Galii. Tu ponownie udowodnił swoje wysokie kompetencje dowódcy wojskowego choć wprowadzał swoją osobowością zamieszanie i swoim zachowaniem irytował nawet samego Cezara. Tym niemniej stał się oddanym stronnikiem tego ostatniego. Cezar powierzał mu coraz poważniejsze zadania militarne w Galii i jednocześnie wspierał jego karierę polityczną. W
52 p.n.e.
przy poparciu Cezara został wybrany na urząd
kwestora
. W roku
50
został wybrany do kolegium
augurów
pokonując kandydata senackiego
Lucjusza Domicjusza Ahenobarba
. Swoje urzędowanie w charakterze
trybuna ludowego
w roku
49 p.n.e.
poświęcił wspieraniu sprawy Cezara. Ówczesna sytuacja polityczna zdominowana była konfliktem Cezara i konserwatywnego skrzydła
senatu
pod przywództwem
Pompejusza
. Marek Antoniusz żądał w senacie, żeby oprócz Cezara, któremu kończył się drugi 5-letni okres władzy prokonsularnej w Galii, władzę nad wojskiem zdał również Pompejusz. Ten wniosek został odrzucony, a gwałtowne wystąpienia Antoniusza przeciwko wrogom Cezara doprowadziły do usunięcia Marka z senatu. Udał się na północ Italii do stacjonującego tam z wojskiem Cezara, dostarczając mu pretekstu do rozpoczęcia wojny. Po sławnym przekroczeniu
Rubikonu
, wojna domowa stała się faktem. W czasie jej trwania Marek Antoniusz był głównym współpracownikiem Cezara. O zaufaniu tego ostatniego świadczy to, że w rozstrzygającej bitwie z Pompejuszem
pod Farsalos
powierzył dowództwo lewego skrzydła swej armii właśnie Antoniuszowi. Gdy Cezar objął władzę
dyktatora
mianował Antoniusza dowódcą jazdy (magister equitum). W tym charakterze w
47 r. p.n.e.
podczas nieobecności Cezara, walczącego w Afryce ze zwolennikami Pompejusza, sprawował władzę w Rzymie. Okazało się, że jego kwalifikacje administracyjne są dużo gorsze niż wojskowe. Doprowadził do licznych konfliktów w mieście, w wyniku stosowania przemocy zginęło kilkuset obywateli. Niezadowolony z tego Cezar odsunął Antoniusza od wszelkiej odpowiedzialności na okres dwóch lat. Dopiero w
44 r. p.n.e.
nastąpiło ponowne zbliżenie i Marek Antoniusz został wybrany
konsulem
razem z Cezarem, który obejmował ten urząd po raz piąty. To właśnie Marek oferował w czasie świąt Luperkali Cezarowi królewski diadem, który ten, widząc niezadowolenie z jakim przyjęto taki gest, odrzucił.
Idy marcowe
15 marca 44 roku (idy marcowe) Cezar został zabity przez grupę spiskowców pod przywództwem
Brutusa
i
Kasjusza
w gmachu senatu. Antoniusz, zatrzymany przez jednego ze spiskowców w przedsionku, odrzuca insygnia konsula i w przebraniu ucieka, obawiając się rzezi stronników zamordowanego. Wkrótce jednak ochłonął i zaczął opanowywać sytuację. Przejął m.in. skarb państwa oraz dokumenty z kancelarii Cezara. Początkowo dąży do porozumienia ze spiskowcami. Zgadza się z wnioskiem
Cycerona
dotyczącym amnestii dla zabójców, którą uchwala senat. W czasie pogrzebu Cezara, 20 kwietnia, prowadzący ceremonię Antoniusz, swą dramatyczną przemową, w czasie której wzniósł pokrwawioną togę zmarłego, spowodował wzburzenie ludu rzymskiego. Zamieszki skierowane przeciw spiskowcom zmusiły ich do opuszczenia miasta.
II triumwirat
Śmierć Cezara okazała się początkiem nowej wojny domowej i walki o władzę. Po kilku miesiącach zamieszania władzą podzielili się trzej ludzie: Marek Antoniusz,
Oktawian August
, adoptowany w testamencie główny spadkobierca Cezara, i
Lepidus
. W 44 r. p.n.e. powołani zostali oficjalnie na 5 lat jako
triumwirowie
. Ofiarami ogłoszonych wówczas tzw. proskrypcji padło wielu obywateli, wśród nich Cyceron. Po zwycięstwach w
bitwach pod Filippi
i popełnionych tam samobójstwach
Brutusa
i
Kasjusza
władza triumwirów nie podlegała już żadnym ograniczeniom. Lepidus przejął kontrolę na zachodnią częścią, Oktawian pozostał w Italii a Antoniuszowi przypadł w udziale Wschód. W czasie podróży do wschodnich prowincji Antoniusz spotkał w
41 r. p.n.e.
królową Egiptu,
Kleopatrę
i zostali kochankami. W tym czasie doszło w Italii do
rewolty
, na czele której stanęła
Fulwia
, żona Antoniusza i jego brat Lucjusz. Zostali jednak oblężeni w Peruzji przez wojska Oktawiana i zmuszeni głodem do poddania się. Fulwia poszła na wygnanie i zmarła wkrótce. Otwarło to drogę do ponownego porozumienia Antoniusza z Oktawianem, zawartego traktatem w Brundizjum, i potwierdzonego małżeństwem Antoniusza z
Oktawią
, siostrą Oktawiana. Jej wpływ doprowadził po kolejnych kłótniach Oktawiana i Antoniusza do zawarcia kolejnego traktatu w Tarencie w 38 roku, odnawiającego triumwirat na kolejne pięć lat.
Antoniusz na Wschodzie
Sceptycznie nastawiony do intencji Oktawiana Marek Antoniusz zdecydował się na wyjazd do Aleksandrii, pozostawiając brzemienną żonę w Rzymie. Za fundusze pożyczone od Kleopatry zaciągnął wojska na wyprawę na
Partię
. Kampania okazała się nieudana i Antoniusz stracił około 1/3 armii. W Rzymie tymczasem Oktawian zdołał wyeliminować Lepidusa, jako konkurenta do władzy, przeciągał koła rzymskiej arystokracji na swoją stronę, w czym pomocne mu było małżeństwo z
Liwią
oraz prowadził propagandową kampanię oskarżeń wobec Antoniusza.
Antoniusz za egipskie pieniądze poprowadził następną kampanię. Podporządkował Armenię, a po niepowodzeniu wyprawy na Partię uprowadził króla ormiańskiego
Artawazdesa II
do Egiptu. Wbrew rzeczywistym owocom wojny z Partami, uznał ją za sukces. W czasie triumfu celebrowanego w Aleksandrii ogłosił postanowienia polityczne, ostatecznie kończące porozumienie z Oktawianem. Dzieciom swoim z Kleopatrą przyznał królestwa: Aleksandrowi Heliosowi - Armenię i Patrię, Kleopatrze Selenie - Cyrenajkę i Libię, Ptolemeuszowi Filadelfowi - Syrię i Cylicję. Najważniejszy było proklamowanie
Cezariona
, syna Kleopatry i Cezara, współwładcą Egiptu i legalnym synem i spadkobiercą Cezara. Uderzało to w podstawy władzy Oktawiana jako adoptowanego syna Cezara i jego dziedzica. Posunięcie to było nie do zaakceptowania przez Oktawiana i po wygaśnięciu triumwiratu w
33 r. p.n.e.
rozpoczęła się nowa wojna domowa. Obie strony prowadziły wojnę propagandową, w której Oktawian był oskarżany o uzurpację władzy i sfałszowanie testamentu Cezara, a Antoniusz o nielegalne sprawowanie władzy w prowincjach, prowadzenie wojen bez zgody senatu i dążenie do władzy królewskiej. W
31 p.n.e.
roku doszło do
bitwy morskiej pod Akcjum
, w której flota Antoniusza i Kleopatry została zniszczona, a oni sami zmuszeni do ucieczki do Egiptu. W roku następnym Oktawian dokonał inwazji Egiptu. Marek Antoniusz popełnił razem z Kleopatrą VII samobójstwo.
Żony i dzieci
| | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | |
| | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | |
| | | Lucjusz Antoniusz | zm. w 25 n.e. na wygnaniu w Massilii |
| | | | |
| | | | | | | |
| | | | | | | |
Zobacz też
Bibliografia
- Southern P., Marek Antoniusz, tłum. R. Kulesza, Warszawa 2002.
- Antoniusz. W:
Plutarch z Cheronei
: Żywoty sławnych mężów. (Z żywotów równoległych). Wrocław: Ossolineum – De Agostini, 2006.
-
Marek Tulliusz Cyceron
: Filipiki (In Marcum Antonium Orationes Phillipcae). edycja komputerowa www.histurion.pl.