Orzechówka (ptak)
Orzechówka (ptak)Orzechówka, orzechówka zwyczajna (Nucifraga caryocatactes) – średni ptak z rodziny krukowatych, na ogół osiadły. WystępowanieZamieszkuje rozległe kompleksy leśne północno-wschodniej
Europy
, południową część
Półwyspu Skandynawskiego
, zachodnią część Środkowej Europy, północne Włochy,
Syberię
aż do wschodniej
Azji
, oraz góry środkowej i południowej Europy (
Alpy
,
Karpaty
i Sudety do górnej granicy lasów, pasma górskie na
Bałkanach
). Wyróżnia się 7 – 9 podgatunków. - W
Polsce
niezbyt liczny (lokalnie średnio liczny) ptak lęgowy, głównie w Karpatach, w dużych lasach
Pojezierza Mazurskiego
,
Podlasia
i
Pomorza
. Rozproszone stanowiska znajdują się na Lubeszczyźnie i Ziemi Kieleckiej. W górach jest ptakiem rzadkim, a w okresie lęgowym, gdy staje się skryta, nieczęsto spotykanym. Zwykle widuje się ją jesienią, kiedy żeruje na orzechach laskowych. Forma tu gniazdująca, zwana orzechówką krótkodziobą, należy do podgatunku N. caryocatactes caryocatactes. Drugi podgatunek (tzw.
orzechówka długodzioba
, N. caryocatactes macrorhynchos) zamieszkuje Azję, a do Europy Środkowej zalatuje co pewien czas
inwazyjnie
od sierpnia do listopada z północnego wschodu, spotykany poza okresem lęgowym. Ptaki zimują w kraju.
CharakterystykaOrzechówka to typowy ptak lasów iglastych i górskich - Cechy gatunku
- Ptak wielkości gołębia o dużej głowie. Obie płci ubarwione jednakowo. Upierzenie czekoladowobrązowe, na tym tle liczne białe plamki w kształcie kropelek. Skrzydła zaokrąglone, szerokie, czarnobrązowe z zielonkawym metalicznym połyskiem. Wierzch głowy jednolicie ciemnobrązowy, podobnie, jak końce lotek. Kuper i pokrywy podogonowe białe. Ogon czarny z zielonkawym lub niebieskawym połyskiem, końcówki
sterówek
białe. Duża głowa. Dziób u podgatunku N. caryocatactes caryocatactes krótki i masywny, a u podgatunku N. caryocatactes macrorhynchos – długi i cienki. Prowadzi zwykle osiadły lub koczowniczy tryb życia. Czasami tylko zdarza się jej okresowo wybrać w dalszą wędrówkę. U podgatunku azjatyckiego mają one niekiedy rozmiary inwazji, gdy co parę lat, regularnie pojawia się w umiarkowanej i ciepłej części Europy. Głównym powodem może być głęboki nieurodzaj nasion sosny syberyjskiej, który we wschodniej części jej areału stanowi główne źródło pożywienia.
Orzechówkę rozmiarami można przyrównać do synogarlicy, a ubarwieniem w przybliżeniu przypomina szpaka. O obecności w rodzinie krukowatych świadczy potężny, walcowaty dziób. Podgatunek europejski N. caryocatactes caryocatactes od azjatyckiego N. caryocatactes macrorhynchos łatwo rozpoznaje się po kształcie i rysunku na sterówkach. Ten drugi ma węższy końcowy biały pasek na ogonie. Od przypominającej ją wielkością i pokrojem sójki odróżnia się krótszym ogonem i mocniejszym dziobem. Po okresie lęgowych na podobnych stanowiskach pojawiają się oba podgatunki. W locie ptaka rozpoznaję się po białym końcu ogona oraz białym pokrywach podogonowych. W powietrzu wygląda jakby miał krótki ogon i długą głowę. Pomaga też w tym też specyficzny, chrapliwy głos.
Wymiary średnie- długość ciała
- ok. 32 cm
- rozpiętość skrzydeł
- ok. 56 cm
Masa ciałaok. 200 g GłosZaniepokojenie manifestuje głośnym, skrzeczącym odgłosem – "krerr". Śpiew orzechówki to cichy szczebiot z wplecionymi imitacjami głosów innych ptaków. BiotopPorównanie dwóch europejskich podgatunków orzechówki Rozległe drzewostany iglaste, bory głównie
świerkowe
(również sosnowe, jodłowe i mieszane) przede wszystkim w tajdze i w górach (położonych bardziej na południu). Zajmuje podobne siedliska jak sójka złowroga. W lasach całej Syberii wytworzyła odrębny podgatunek różniący się od europejskiego. Oba podgatunki po okresie lęgowym spotyka się w miastach, parkach, ogrodach, sadach i na terenach uprawnych. Szukają tam orzechów laskowych lub owoców, które zostały na drzewach po zbiorach. W Alpach zamieszkuje lasy limbowe, w średnich górach lasy mieszane z leszczyną i świerkiem. Poza okresem lęgowym widywana w piętrze kosodrzewiny ponad granicą lasu, w dolinach i w pobliżu siedlisk ludzkich. Okres lęgowySylwetka orzechówki w locie Zachowania lęgowe i rodzinne życie zbliżone do behawioru sójki złowrogiej. Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku. - Gniazdo
- Umieszczone przy pniu wysokiego świerka w rozwidleniu gałęzi, doskonale ukryte i zamaskowane. Budowane są przez oboje partnerów już w marcu, gdy zaczyna tajać śniegów, a kiedy w górach leży jeszcze gruba warstwa śniegu. Do zewnętrznej części konstrukcji wykorzystują części gałązek świerka odłamywanych bezpośrednio z drzewa. Całość jest dość mała, ale wysoka ze ścianami otoczonymi ciepłą warstwą izolacyjną ze zbutwiałego drewna i mchu. Wyścielenie stanowią porosty i trawa. Chroni ona przed chłodem jaja i pisklęta.
- Jaja
- W marcu składa 2–4 jaja o średnich wymiarach 34x24 mm, różnobiegunowe, silnie wydłużone, z bladoniebieskozielonym tłem i bardzo drobnymi, gęstymi jasnobrązowymi lub szarymi plamkami.
- Liczność rozrodu uzależniona jest od obfitości w pokarm w danym roku. W latach obfitości orzechówki rozmnażają się bardzo licznie, ale gdy pokarmu brakuje liczba odchowanego potomstwa gwałtownie spada.
- Wysiadywanie
- Od złożenia pierwszego jaja trwa zwykle od 17 do 19 dni i nawet jeżeli jest kilkustopniowy mróz, pisklęta rozwijają się normalnie. Samica praktycznie nie schodzi z jaj (czasem pomaga jej samiec). Samiec karmi wysiadującą samicę i w razie niebezpieczeństwa broni jej i piskląt bardzo odważnie. Gdy potomstwo opuści gniazdo po 21 – 25 dniach nadal przez pewien czas (około 6 – 7 tygodni) jest dokarmiane przez rodziców na obszarze ich terytorium. Mimo surowych warunków – kilkustopniowych mrozów i śniegu rozwój piskląt jest niezachwiany. Z czasem rodzinne więzi słabną i ptaki zaczynają koczować i skupiać się w miejscach, które obfitują w pokarm.
PożywienieNa zimę do Polski przybywają osobniki z północno-wschodniej Europy Orzechówka jest wszystkożerna. Głównym pokarmem są nasiona sosny syberyjskiej, a tam gdzie ona nie rośnie –
orzechy laskowe
,
bukiew
, żołędzie,
nasiona
z
szyszek
, różne mięsiste owoce oraz latem w mniejszym stopniu zwierzęca zdobycz –
owady
i ich
larwy
,
ślimaki
, ale nie gardzi też jajami i pisklętami,
jaszczurkami
,
myszami
i innymi drobnymi kręgowcami. Nie ma więc wyspecjalizowanej diety i chwyta to co znajduje się na obszarze jej żerowiska. Na
Syberii
w wielu miejscach odżywia się w dużej mierze nasionami
sosny syberyjskiej, potocznie zwanej w Rosji cedrem
. Zbiera do wola orzechy laskowe i nasiona limby. po czym gromadzi te nasiona na zimę i wiosnę w różnych skrytkach, np. w ziemi lub w koronach drzew pod matami porostów. Jeden ptak zakopuje w jesieni nasiona sosny o łącznej wadze do 50 kg w ponad 20 tys. miejsc na obszarze swego terytorium[3]. Choć miejsc ukrycia nie zapomina, to znaczna ich część (35-75%) zostaje zjedzona przez inne zwierzęta[4]. Pomimo grubej pokrywy śnieżnej odnajdują zwykle 80% swoich zapasów. To sprawia, że zwiększa się populacja limby, gdyż zapomniane nasiona kiełkują daleko od osobników rodzicielskich. OchronaNa terenie Polski gatunek ten jest objęty
ścisłą ochroną gatunkową
[5]. Przypisy- ↑
Nucifraga caryocatactes
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑
Nucifraga caryocatactes
. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (
ang.
)
- ↑ A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. Siewiernyje prostrory, 1993, s. 74.
- ↑ A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. Siewiernyje prostrory, 1993, s. 74.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną
Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237
Bibliografia- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. .
- Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. .
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Orzechówka (ptak)":
Mazurski Park Krajobrazowy
...
Kania czarna
...
Bocian czarny
...
Łuknajno
...
Ewolucja
...
Podszyt
...
Marek Nowakowski
...
Łabędź (herb szlachecki)
...
Sowa uszata
...
Wikłaczowate
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Orzechówka (ptak)":
Groza gór wysokich w poezji Kazimierza Przerwy - Tetmajera (plansza 29)
...
Zmysł słuchu (plansza 7)
...
Lasy i leśnictwo w Polsce (plansza 13)
...
|