Wróżenie (wróżbiarstwo, dywinacja) – zespół czynności związanych z próbami przepowiadania
przyszłości
z pomocą specjalnych przedmiotów i technik, a według niektórych interpretacji także sił nadnaturalnych. W środowisku naukowym wróżenie uznawane jest za
pseudonaukę
. Na chwilę obecną nie istnieje żaden dowód w jakikolwiek sposób potwierdzający skuteczność wróżenia.
Techniki wróżenia
-
aeromancja
– wróżenie ze stanu powietrza, chmur, komet
- alektriomancja – wróżenie przy użyciu koguta
- aleuromancja – wróżenie za pomocą ciasta
- alomancja – wróżenie za pomocą soli
- antinopomancja – wróżenie z wnętrzności kobiet i mężczyzn
- astragalomancja – wróżenie za pomocą kostek, kamyków lub kawałków drewna
-
astrologia
-
chiromancja
– czytanie z linii rąk
-
dafnomancja
– wróżenie z
lauru
- gastromancja – wróżenie z odgłosów wydobywających się z brzucha
-
geomancja
– wróżenie z rozrzucanych kamieni, żwiru, patyczków, klejnotów itp.
-
hieromancja
– wróżenie z chodu i trzewi zwierzęcia przeznaczonego na ofiarę
- idolomancja – wróżenie z figurek, wizerunków i posągów
-
kartomancja
– wróżenie z kart, w tym
karty tarota
- kattabomancja – wróżenie z naczyń wykonanych z metalu
-
keromancja
– wróżenie z lanego wosku
- kleromancja – wróżenie za pomocą kości
- krystalomancja – wróżenie z kryształów, luster lub kryształowej kuli
- litomancja – wróżenie z kamieni szlachetnych
- logarytmancja– wróżenie za pomocą logarytmów
- macharomancja – wróżenie z noży
-
numerologia
– wróżenie oparte na symbolice cyfr
- oinomancja – wróżenie ze strużki rozlewanego wina
- omfalomancja – wróżenie z pępka
-
onejromancja
– wróżenie z marzeń sennych
-
ornitomancja
– wróżenie z lotu ptaków
- piromancja a. pyromancja – wróżenie z ognia
- przepowiadanie pogody
- sciomancja – wróżenie z cieni
-
skapulimancja
– wróżenie z pęknięć na powierzchni wypalonej kości
- stareomancja – przepowiadanie przyszłości z żywiołów
- teriomancja – wróżenie z dzikich zwierząt
- tasenografia – wróżenie z
fusów
- tuframncja – wróżenie z popiołów
- tyromancja – wróżenie ze sposobu, w jaki ścina się ser
- wróżenie z
run
- wróżenie z ryżu (Tybet)
-
Yijing
Wróżenie a psychologia
Badania
etnograficzne
różnych kultur wykazały[], że wróżby są równie popularne jak wiara w
bóstwa
. Większość przepowiedni odnosi się do szczęścia w miłości, majątku lub posiadania dzieci, czyli do tego co najbardziej interesuje większość ludzkości.
Niektórzy naukowcy[] przypisują popularności wróżbiarstwa kilka przyczyn
psychologicznych
:
- Język wróżb jest prawie zawsze na tyle niejasny, aby trudno było zweryfikować ich prawdziwość w przyszłości, gdyż prawie zawsze pozostawia on dużą możliwość interpretacji, tego co ma się właściwie zgodnie z wróżbą wydarzyć.
- Ludzie wierzący we wróżby mają skłonność do zapominania nieudanych przepowiedni. Za to doskonale pamiętają te, które się sprawdziły.
- Wróżbiarze są dobrymi
psychologami
praktycznymi i umieją odgadywać, czego od nich oczekują klienci, "przepowiadając" im taką przyszłość, której się klienci podświadomie obawiają, lub odwrotnie - mówiąc im to, co chcą usłyszeć. Niektóre techniki dywinacyjne mają wiele wspólnego z testami projekcyjnymi, jakie obecnie stosuje się we współczesnej psychologii.
Wróżbiarze i ich entuzjaści zarzucają przeciwnikom i krytykom pomijanie w próbach interpretacji zjawiska współczesnej nauki, zwłaszcza odkryć
fizyki
, zgodnie z którymi wszechświat jest wielowymiarowy,
czas
zaś tylko jednym z jego wymiarów, specyficznym tylko dla naszego typu
czasoprzestrzeni
. Zdaniem wróżbiarzy miałoby to tłumaczyć
fenomen
wróżenia. Fizycy sądzą, że taka interpretacja ich badań, to
pseudonauka
pozbawiona jakichkolwiek dowodów eksperymentalnych. Niektórzy przeciwnicy wróżbiarstwa w swej krytyce opierają się głównie na interpretacjach religijnych. Postawa taka nie ma nic wspólnego z naukowym podejściem do badanego przedmiotu, bo nie odrzuca samej możliwość skutecznego przepowiadania przyszłości, lecz uznaje je za niemoralne (z punktu widzenia danej religii).
Wróżenie a religia
Próby przepowiadania przyszłości, kontaktów ze zmarłymi czy
czytania w myślach
podejmowano już w odległej starożytności. Czarownicy, wróżbici i astrologowie występowali we wszystkich znanych kulturach starożytnych, gdzie pełnili często rolę kapłanów. Magia, w tym wróżbiarstwo, współistniała najczęściej z religią. Tak było u starożytnych Babilończyków, Egipcjan, Kananejczyków, Greków, Rzymian, Celtów oraz wśród ludów zamieszkujących Afrykę, Australię i obie Ameryki. Techniki dywinacyjne są też znane i stosowane w wielu światowych religiach pochodzących z rejonów Indii i Chin:
buddyzmie
,
taoizmie
,
hinduizmie
.
Jedynym znanym wyjątkiem są wyznania oparte na wierzeniach starożytnych
Hebrajczyków
(
judaizm
,
chrześcijaństwo
,
islam
), ze względu na bardzo specyficzny obraz świata duchowego jaki został przez nie zaadaptowany ze
Starego Testamentu
.
- Kontakt z duchami zmarłych był niemożliwy, gdyż odchodziły one do krainy snu i zapomnienia zwanej szeolem (
Genesis
37:35;
Psalm
6:5, 89:48;
Kohelet
9:10;
Księga Izajasza
38:18). Bóg zezwalał zmarłym na kontakt z żywymi jedynie w bardzo wyjątkowych okolicznościach (
1 Księga Samuela
28), zaś w pozostałych przypadkach dochodziło do kontaktów z duchami demonicznymi podszywającymi się pod zmarłych (Izajasza 8:19), stąd też
Stary Testament
określa
spirytyzm
i wróżbiarstwo mianem duchowego cudzołóstwa (
Księga Kapłańska
20:6).
- Przepowiadanie przyszłości należało do proroków
Jahwe
, ale Mojżesz ostrzegał, że czasami będą je skutecznie stosowali także prorocy innych bóstw (
Księga Powtórzonego Prawa
13:2-3), za którymi stały duchy demoniczne (Powtórzonego Prawa 32:17). Dlatego też Mojżesz zakazał wszelkich praktyk okultystycznych (Powtórzonego Prawa 18:10-11), zaś późniejsi prorocy potępiali astrologię i jasnowidzenie (Izajasza 47:13;
Księga Jeremiasza
27:9;
Księga Micheasza
3:7;
Księga Zachariasza
10:2).
- Czytanie w myślach innych ludzi oraz poznanie ukrytych faktów z ich życia było możliwe tylko na drodze Bożego objawienia, gdyż Bóg jako jedyny zna głębię ludzkich serc (
Genesis
41;
1 Księga Królewska
8:39;
Psalm
139;
Księga Daniela
2). Jednak duchy demoniczne poruszające się po ziemi mogły przekazać część swojej wiedzy osobom praktykującym różne formy okultyzmu (
Księga Hioba
1:7, 2:2;
Księga Powtórzonego Prawa
18:14).
Dla powyższych przyczyn wróżbiarstwo w prawie mojżeszowym karano śmiercią, zaś w praktyce wszystkich okultystów wypędzano z
Izraela
(1 Samuela 28:3,
2 Księga Królewska
23:24; Zachariasza 13:2).
Jeden z nurtów
judaizmu
zaadaptował
kabałę
, będącą formą wróżbiarstwa.
Chrześcijaństwo
potępiło wszelkie praktyki okultystyczne (
Dzieje Apostolskie
19:19;
List do Galacjan
5:20;
Apokalipsa
22:15), lecz odrzucono jednocześnie karne wymogi prawa Mojżeszowego (
Ewangelia Jana
8:3-11). Kiedy chrześcijaństwo stało się w
starożytnym Rzymie
religią państwową, powrócono do zasad starotestamentowych, przywracając w IV wieku karę śmierci za praktykowanie wszelkich form astrologii. Od XVI wieku podczas procesów
Inkwizycji
zwrócono uwagę na sprawę czarownic i czarów, na stosach spalono wiele kobiet podejrzewanych o wróżenie. Początkowo sprzeciwiali się temu jedynie wyznawcy pacyfistycznych wyznań protestanckich (
waldensi
,
anabaptyści
–huterianie,
kwakrzy
). W Polsce ostatnie procesy zakończone spaleniem czarownic przeprowadzono w XVIII wieku.
Również
Koran
(5;3 oraz 5;90) zabrania wyznawcom
Allaha
praktykowania wróżbiarstwa.
Najsłynniejsi wróżbici i wróżbitki
Bibliografia
-
Collin de Plancy
: Słownik wiedzy tajemnej. Warszawa-Kraków: Oficyna Wydawnicza POLCZEK Polskiego Czerwonego Krzyża, 1993, s. 44. .