Zbliżenie czubka lekarskiego termometru rtęciowego
Termometr rtęciowy -
termometr
cieczowy, w którym do
pomiaru
temperatury
wykorzystuje się
rtęć
.
Modyfikacje (elementy ruchome) wprowadzane do rurki termometru pozwalają dokonywać pomiaru wartości minimalnej lub maksymalnej w przedziale od momentu ustawienia termometru do odczytu.
Parlament Europejski
w swojej dyrektywie, z uwagi na szkodliwość rtęci na zdrowie człowieka, rekomenduje wycofanie się z korzystania z termometrów rtęciowych w celach medycznych.
Historia
Galileusz
był w
1582
r. o krok od wynalezienia termometru. Skonstruował on przyrząd nazwany termoskopem. Wewnątrz tego urządzenia nad pojemnikiem z wodą znajdowała się otwarta u dołu rurka, w której poziom wody zmieniał się wraz z wahaniami temperatury. Przyrząd ten reagował jednak również na zmiany
ciśnienia
powietrza. Aparat Galileusza zafascynował toskańskiego księcia Ferdynanda II, który eksperymentował z nim na początku XVII wieku. W
1644
odizolował rurkę od otaczającego powietrza, uniezależniając ją w ten sposób od wahań ciśnienia.
Pierwszym przyrządem przypominającym z wyglądu współczesne termometry był jednak termometr rtęciowy. Został on udoskonalony na początku
XVIII
wieku przez pochodzącego z
Gdańska
, a osiadłego w
Holandii
fizyka -
Daniela Gabriela Fahrenheita
. Działanie tego rodzaju termometru oparte jest na zasadzie rozszerzania się cieczy podczas zmiany temperatury. Przyrząd pomiarowy składa się z wąskiej, szklanej rurki (
kapilary
) ze zbiorniczkiem na ciecz u dołu. Zbiorniczek wypełniony jest cieczą, np.
rtęcią
. W miarę wzrostu temperatury ciecz się rozszerza i jest wypychana w górę rurki (gdzie panują warunki zbliżone do
próżni
). Temperaturę można odczytać na skali, znajdującej się na rurce lub obok niej. Fahrenheit wprowadził skalę pomiaru temperatury, nazwaną później jego nazwiskiem.
Skala Fahrenheita
była powszechnie używana w przeszłości, dzisiaj jednak preferuje się
skalę Celsjusza
- skalę termometryczną, zaproponowaną w
1742
przez szwedzkiego astronoma,
Andersa Celsiusa
.
Termometr rtęciowy po raz pierwszy został użyty do mierzenia temperatury ludzkiego ciała w
1867
przez lekarza Thomasa Alibutta.
Utylizacja stłuczonego termometru
Rtęć
zawarta w termometrach rtęciowych jest toksyczna. W przypadku stłuczenia termometru należy zabezpieczyć miejsce przed
dziećmi
i
zwierzętami domowymi
, aby uniknąć roznoszenia resztek rtęci. Kawałki upadającego na podłogę termometru mogą się rozprysnąć na odległość nawet kilku
metrów
. Do sprzątania nie należy używać w żadnym wypadku odkurzacza. Należy natychmiast zabezpieczyć ręce gumowymi rękawiczkami i za pomocą wilgotnych ręczników papierowych, ewentualnie papieru toaletowego, usunąć resztki szkła i rtęci. Zebrane resztki termometru, ręczników i rękawiczki zabezpieczyć, umieszczając je w szczelnym opakowaniu foliowym, które na koniec zaklejamy taśmą klejącą. Tak zabezpieczone odpady należy przekazać do lokalnego punktu zbierania odpadów.
Inne ciecze
W miejsce rtęci stosuje się też inne ciecze. Do konstrukcji termometrów cieczowych używa się cieczy o możliwie niskiej temperaturze krzepnięcia, wysokiej temperaturze wrzenia oraz dużej i liniowej rozszerzalności cieplnej. W praktyce używa się rtęci oraz alkoholi - zwłaszcza
izopropanolu
.
Zobacz też