Język górnołużycki - jeden z dwóch
języków łużyckich
, którym posługują się
Serbołużyczanie
na niewielkim obszarze wokół
Budziszyna
we wschodniej części
Niemiec
.
Język górnołużycki różni się od dolnołużyckiego szeregiem cech oraz odmienną w dużej mierze
leksyką
, co powoduje, że wzajemne zrozumienie użytkowników obydwu tych języków może być dość trudne.
Język dolnołużycki
ze względu na pewne cechy bliższy jest
językowi polskiemu
, natomiast górnołużycki bliższy jest
językowi czeskiemu
.
Najstarszym zachowanym tekstem w języku górnołużyckim jest licząca 65 słów rota przyrzeczenia mieszczan budziszyńskich z
1532
roku[1].
Alfabet górnołużycki
Alfabet górnołużycki
|
---|
a | b | c | č | ć | d | dź | e | ě | f | g | h | ch | i | j | k | ł | l | m | n | ń | o | ó | p | (q) | r | ř | s | š | t | u | (v) | w | (x) | y | z | ž |
A | B | C | Č | Ć | D | Dź | E | - | F | G | H | Ch | I | J | K | Ł | L | M | N | - | O | - | P | (Q) | R | - | S | Š | T | U | (V) | W | (X) | (Y) | Z | Ž |
Uwaga: W nowszej wersji "ć" znajduje się po "č". Do roku 2005 można spotkać "ć" w alfabecie po "t".
Wymowa
W poniższej tabelce zaprezentowano znaki, których wymowa różni się od polskiej lub są nieobecne w polskim alfabecie
Litera | Polski odpowiednik/wymowa |
---|
č | cz (ale jest to głoska miękka) |
ć | ć; miękczący znak diaktryczny pisze się zawsze: maći! (matko), ćelacy (cielęcy) |
dź | dź; miękczący znak diaktryczny pisze się zawsze: dźenik (dziennik) |
ě | pomiędzy polskimi e oraz i |
h | nieme przed i za spółgłoską oraz na końcu wyrazu: bahnity (bagnisty)-> banity, zhonić so (dowiedzieć się) -> zonić so, juh (geogr. południe) -> ju |
ch | na początku słowa i za przedrostkiem jak kh: chodojta (wiedźma) -> khodojta, na końcu słowa oraz między samogłoskami jednak jak ch: mucha |
ł | nieme na końcu słowa za spółgłoską: njesł (niósł) -> njes, poza tym jak ł |
ó | pomiędzy polskimi o oraz u |
ř | w dwuznakach kř, př jak jak polskie rz, choć bardziej miękko: křidło (skrzydło), přistojny (przywoity), natomiast grupę tř wymawia się jako ć: tři (trzy) ->ci |
š | sz (ale jest to głoska miękka) |
w | na początku słowa przed spółgłoską niemie: wzdać so (wyrzec się) -> zdać so, w większości przypadków jak bezdźwięczne u: Serbow (Serbołużyczan) -> Serbou jedynie przed i oraz ě jak w: hwězda (gwiazda) -> wězda |
ž | ż, w niektórych wyrazach ma przed soba j w wymowie hdźež (gdzież) -> dziejż |
Gramatyka
Rzeczowniki w górnołużyckim występują w
liczbie pojedynczej
,
podwójnej
i
mnogiej
(podobnie jak w dolnołużyckim) i odmieniają się przez 7 przypadków:
mianownik
,
dopełniacz
,
celownik
,
biernik
,
narzędnik
,
miejscownik
i
wołacz
(w dolnołużyckim w zasadzie nie wyróżnia się wołacza).
Wymowa
Akcent w górnołużyckim z reguły pada na pierwszą sylabę wyrazu (podobnie jak w języku czeskim).
Przypisy
- ↑ Jezyki indoeuropejskie (pod redakcją Leszka Bednarczuka) - Tom II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 931. .
Linki zewnętrzne