Chmiel zwyczajny
Chmiel zwyczajny | Gatunek leczniczy |
Uprawa chmielu na podporach Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus ) –
gatunek
byliny
z rodziny
konopiowatych
(Cannabaceae). Występował w stanie dzikim prawdopodobnie w południowej
Europie
, na
Bliskim Wschodzie
[2] i w
Ameryce Północnej
. Jednak uprawiany przez człowieka skolonizował (jako zdziczała roślina uprawna) strefę klimatów umiarkowanych i ciepłych całej
Eurazji
. Morfologia-
Łodyga
- Płożąca się lub pnąca, czterokanciasta, z haczykowato wygiętymi do tyłu
włoskami
na krawędziach. Zawsze wije się w prawo. Dorastająca w stanie dzikim do 8 m (na plantacjach nawet do 12 m).
-
Liście
- Naprzeciwległe, długoogonkowe, o 3 do 5 klapach na pędach głównych i bocznych. Tam gdzie ukazują się kwiaty liście są dużo mniejsze, najczęściej bezklapowe. Nasada sercowata, brzegi gruboząbkowane. Powierzchnia górna szorstka.
-
Kwiaty
- Męskie zebrane w szczytowe
kwiatostany
wyrastające wiechowatymi grupami z kątów liści.
Kwiaty męskie
z pięciodzielnym
okwiatem
i pięcioma
pręcikami
.
Kwiaty żeńskie
nie posiadają
okwiatu
, tworzą kotkowate
kwiatostany
przypominające
szyszki
roślin
iglastych
i tak są potocznie nazywane.
-
Owoc
-
Orzeszek
.
-
Kłącze
- Silnie wykształcone, zwane karpą.
-
Korzenie
- System korzeniowy jest silnie rozbudowany, sięga bardzo głęboko[3].
Biologia i ekologia- Rozwój
Roślina wieloletnia
,
dwupienna
– na jednej roślinie wyrastają tylko kwiaty żeńskie lub tylko męskie. Co roku z podziemnej karpy wyrastają nowe pędy nadziemne i
rozłogi
. Roślina nie znajdując podpory płoży się. - Cechy fitochemiczne
Wewnętrzna strona przysadek kwiatów żeńskich pokryta jest gruczołowatymi włoskami wydzielającymi
lupulinę
, gorzkawą żywicę. Lupulina formuje się w drobne ziarenka o średnicy 0,15-0,25 mm. Zawiera żywicę (do 80%[3]), olejki eteryczne (1–6%[3]) i kwasy chmielowe[2]. Dodatkowo zawiera tłuszcze, białka, wielocukrowce. Szyszki chmielowe zawierają te same substancje czynne, tylko w innych proporcjach: olejek eteryczny (0,5–2%), składający się z ok. 20 związków terpenowych i seskwiterpenowych (m.in. humulen,
mircen
i kariofilen), oraz żywice (10–22%),
garbniki
(2–5%) i
flawonoidy
[3]. - Siedlisko
W
Polsce
występuje w wilgotnych
zaroślach
,
olsach
i
łęgach
a także w starych
parkach
, ogrodach i ruderach. Rośnie pojedynczo lub w skupiskach. OdmianyRozróżnia się dwie
odmiany
chmielu zwyczajnego: - chmiel goryczkowy
- chmiel aromatyczny
Klasyfikacja opiera się na zawartości i proporcjach między zawartością żywic i olejków eterycznych. W uprawie wyróżnia się wiele
kultywarów
[4]. Zastosowanie- Żeńskie szyszki chmielu wykorzystywane są w
piwowarstwie
jako przyprawa do brzeczki.
-
Roślina lecznicza
: zawiera aromatyczną
żywicę
(
lupulinę
), olejek lotny, gorycze i inne substancje o właściwościach uspokajających, bakteriostatycznych i moczopędnych. Napar z chmielu działa skutecznie przy zasypianiu, łagodzi nadpobudliwość, ma zastosowanie w leczeniu
gruczołu krokowego
, usprawnia
trawienie
. Wyciągu z szyszek używa się na wrzody i trudno gojące się rany, ze względu na silne właściwości bakteriobójcze[3].
- Roślina kosmetyczna:
hormonalne
działanie chmielu jest wykorzystywane w kosmetyce do opóźniania procesu starzenia się skóry. Wyciąg z chmielu jest używany do produkcji kremów, mleczek, lotionów oraz jako składnik kąpieli regeneracyjnych, a przede wszystkim do produkcji szamponów[5].
-
Sztuka kulinarna
: młode pędy mogą mieć zastosowanie w kuchni – surowe przyrządza się jako surówki, gotowane przypominają w smaku szparagi.
Pliniusz Starszy
, w swojej "Historii Naturalis" wymienia chmiel jak delikatną jarzynę. Opinię tę potwierdza
Marcjalis
w jednym ze swoich epigramatów.
UprawaW Polsce historia uprawy chmielu zwyczajnego sięga IX w. Główne rejowy uprawy to południowo-wschodnie obszary kraju[3]. Polska jest piątym na świecie i trzecim w Europie producentem chmielu po Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Czechach i Chinach. W 2009 r. zbiory chmielu w Polsce wyniosły prawie 3 700 t i były o ponad 7 proc. większe od zbiorów w 2008 r. Chmiel uprawiany jest na obszarze 2 166 ha. Produkcją tą zajmuje się ok. 1000 gospodarstw. W samej gminie Wilków (województwo lubelskie) ponad 600 gospodarstw uprawia 40 proc. całej krajowej produkcji chmielu.[6] - Wymagania i pielęgnacja
Miejsce pod plantację powinno być nasłonecznione i osłonięte od wiatrów. Gleba żyzna, o odczynie obojętnym do lekko zasadowego. Przed założeniem plantacji prowadzi się staranne zabiegi pielęgnacyjne ziemi, nawożenie i odchwaszczanie. Następnie co roku nawozi się i wykonuje zabiegi niszczące chwasty, szkodniki i choroby. - Rozmnażanie
Plantacje chmielu owocują do kilkunastu, nawet kilkudziesięciu lat. Uprawiane są tylko osobniki żeńskie – wytwarzające szyszki. Rośliny rozmnażane są wegetatywnie. Sadzonki pozyskuje się wiosną z ubiegłorocznych pędów. - Zbiór i przechowywanie
Kwiatostany żeńskie, zwane szyszkami, zbiera się w sierpniu. Obrywane są ręcznie lub przy pomocy maszyn do zrywania. Szyszki suszy się w temperaturze do 40 °C (do 55 °C[3]). Szyszki chmielu należy przechowywać krótko (maksymalnie rok) w ciemnym i suchym miejscu. Zobacz teżPrzypisy- ↑ Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2010-01-21].
- ↑ 2,0 2,1 Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, ss. 120-121. .
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Aleksander Ożarowski, Antonina Rumińska, Krystyna Suchorska, Zenon Węglarz: Leksykon roślin leczniczych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990, ss. 104-105. .
- ↑
Hop Cultivar Descriptions
(
ang.
). USDA Agricultural Research Service. [dostęp 2009-01-11].
- ↑ Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 122. .
- ↑
Ponad 350 gospodarstw straciło uprawy chmielu w wyniku powodzi
. Portalspożywczy.pl, 03.07.2010. [dostęp 2010-07-04].
Inne hasła zawierające informacje o "Chmiel zwyczajny":
Autorytet
...
Ziołorośla
rośliny, jak: rdestówka zaroślowa,
przytulia czepna
,
pokrzywa zwyczajna
,
bluszczyk kurdybanek
,
oset kędzierzawy
,
Chmiel zwyczajny
, który podobnie, jak kielisznik wspina się po drzewach i krzewach, ...
Jarząb pospolity
...
Bór świeży
...
Mazurski Park Krajobrazowy
...
Gerard Labuda
...
1929
...
Nałęcz (herb szlachecki)
...
Kopciuszek zwyczajny
...
Zwyczajna forma rytu rzymskiego
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Chmiel zwyczajny":
Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13)
gruntowych
- gatunki roślin to: olsza czarna, brzoza, sosna pospolita, kalina kolorowa, wierzby, Chmiel zwyczajny, rzęsa drobna, turzyce, kaganiec żółty czy pępawa błotna
- występują w ...
128. Ruchy roślin i ich przyczyny (plansza 10)
...
117 Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana (plansza 12)
...
|