Krwawa niedziela (Irlandia Północna 1972)
Krwawa niedziela (Irlandia Północna 1972)Krwawa niedziela (
ang.
Bloody Sunday,
irl.
Domhnach na Fola) – określenie wydarzeń, z
30 stycznia
1972
roku, kiedy to w
Derry
w
Irlandii Północnej
żołnierze brytyjscy z 1 Regimentu Spadochroniarzy zabili 13 uczestników (czternasty zmarł wkrótce potem w wyniku odniesionych ran) pokojowego marszu protestacyjnego przeciwko prawu umożliwiającemu internowanie każdego Irlandczyka podejrzanego o
terroryzm
oraz przeciwko zakazowi organizowania demonstracji i zgromadzeń publicznych[1]. Geneza i przebieg zdarzeńDo stycznia
1972
unionistyczny rząd Irlandii Północnej we współpracy z władzami brytyjskimi prowadził politykę opartą na zwiększaniu obecności militarnej na terenie kraju.
Policja ulsterska
została ponownie wyposażona w broń, a także otrzymała zezwolenie na
internowanie
każdego obywatela podejrzanego o terroryzm. Na początku 1972 roku Northern Ireland Civil Rights Association zaplanowało, pomimo panującego zakazu, publiczną manifestację przeciwko internowaniu. 30 stycznia mieszkańcy katolickiej dzielnicy Derry,
Bogside
, wyszli na ulicę w przeszło ośmiotysięcznym marszu. Przewodzili im katoliccy działacze na rzecz praw obywatelskich, na czele z członkiem parlamentu
Ivanem Cooperem
. Władze znały planowaną trasę marszu i postanowiły powstrzymać demonstrantów przez wejściem na plac ratuszowy (
ang.
Guildhall Square). Żołnierze brytyjskich oddziałów spadochronowych użyli armatek wodnych oraz gazu łzawiącego w celu rozpędzenia manifestantów, co rozemocjonowało tłum. Po kilku minutach na miejsce przyjechało dodatkowe osiem samochodów pancernych z żołnierzami. Żołnierze otoczyli demonstrantów. Padły strzały. Po kolejnej salwie tłum wpadł w panikę. W wyniku nieoczekiwanej strzelaniny zginęło 13 protestujących, zaś 16 odniosło rany. Skutki incydentu
Manifestacja
w 35. rocznicę "krwawej niedzieli", styczeń 2007 Wydarzenia w Derry wzbudziły oburzenie irlandzkich katolików. W
Dublinie
doszło do masowej demonstracji przed gmachem ambasady brytyjskiej, podczas której budynek został uszkodzony. Premier
Republiki Irlandii
Jack Lynch
potępił decyzje władz brytyjskich, określając je zamierzonym i wyrachowanym atakiem na demonstrantów[1]. Irlandia odwołała swojego ambasadora z Londynu, a następnie za pośrednictwem wyznaczonego
chargé d'affaires
złożyła protest w brytyjskim
Foreign Office
. Incydent doprowadził również do eskalacji przemocy i fali aktów terrorystycznych ze strony
IRA
w Irlandii Północnej. Zaowocowało to wprowadzeniem w miejsce lokalnego rządu w
Belfaście
bezpośrednich rządów (
ang.
direct rule) z
Londynu
, które trwały do
1998
roku. KontrowersjeGenerał Robert Ford, dowódca sił brytyjskich, oświadczył po incydencie: Akcja przebiegała gładko. Nasi żołnierze zostali zaatakowani ogniem karabinowym i bombami z kwasem z rejonu Rossville; wystrzelono do nich około 20 pocisków. Odpowiedzieli na ten ogień przynajmniej dwukrotnie[1]. Stało to w sprzeczności z zeznaniami świadków, oskarżającymi Brytyjczyków o otwarcie ognia w kierunku nieuzbrojonych demonstrantów. Dr Raymond McClean, który z polecenia prymasa Irlandii
Williama Conwaya
był obecny przy oględzinach zwłok 13 ofiar orzekł, iż pięcioro z nich zginęło od postrzału w plecy[2]. Sześciu z zastrzelonych miało po 17 lat.
1 lutego
1972 premier
Edward Heath
utworzył komisję pod przewodnictwem
Lorda Najwyższego Sędziego Anglii i Walii
, Johna Widgery, mającą na celu przeprowadzenie śledztwa w sprawie incydentu w Derry. W raporcie opublikowanym
19 kwietnia
określiła ona, iż żołnierze brytyjscy zostali sprowokowani przez demonstrantów do otwarcia ognia. Tym samym obarczyła ona odpowiedzialnością za przebieg wydarzeń organizatorów manifestacji[1]. Lista ofiar[3]- Jack Duddy, lat 17, zastrzelony na podwórku przy Rossville Street.
- Michael Kelly, lat 17, ranny w brzuch umarł przy wejściu do Glenfada Park.
- James Wray, lat 22, zraniony gdy przebiegał z Glenfada Park do Abbey Park, rana śmiertelna.
- Gerald McKinney, lat 35, zginął od postrzału w kark.
- Gerald Donaghy, lat 17, postrzelony w brzuch przy Abbey Park, zmarł. Był członkiem Fianna Éireann, organizacji młodzieżowej powiązanej z IRA.[3]
- William McKinney, lat 26, zastrzelony gdy pochylał się nad rannym Geraldem McKinney w Glenfada Park.
- John Young, lat 17, zmarł postrzelony w głowę.
- Michael McDaid, lat 20, postrzał w twarz.
- William Nash, lat 19, śmiertelny postrzał w kark.
- Patrick Doherty, lat 31, został zastrzelony kulą, która przeszyła jego ciało od krzyża i wyszła karkiem. Z zeznań żołnierza wynikało, że Doherty był uzbrojony w pistolet, jednakże badania kryminalistyczne tego nie wykazały[4].
- Bernard McGuigan, lat 41, zginął na miejscu od postrzału w tył głowy.
- Hugh Gilmour, lat 17, zginął od kuli.
- Kevin McElhinney, lat 17, kula trafiła go w okolicach krzyża i wyszła niedaleko ramienia.
- John Johnston, czternasta ofiara Krwawej Niedzieli, zmarł w wyniku odniesionych ran.
Krwawa niedziela w kulturze popularnejZespół
U2
na swojej płycie
War
zamieścił utwór pt.
Sunday Bloody Sunday
(niedziela, krwawa niedziela) odnoszący się do wydarzeń z tego dnia. Pomimo licznych zapewnień członków zespołu, że piosenka jest pacyfistyczna i nie ma na celu nawoływania do walki, część radykałów z
Irlandzkiej Armii Republikańskiej
posługuje się nią jak
hymnem
. Na podstawie historii "krwawej niedzieli" powstał w
2002
roku film
Paula Greengrassa
Krwawa niedziela
. Przypisy- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Witold Gruszka: Szmaragdy nie lubią koloru khaki. Ss. 56-58.
- ↑ Raymond McClean:
Extracts from 'The Road to Bloody Sunday'
(
ang.
). CAIN, University of Ulster. [dostęp 6 lipca 2010].
- ↑ 3,0 3,1 Martin Melaugh:
'Bloody Sunday', Derry 30 January 1972
(
ang.
). CAIN, University of Ulster. [dostęp 6 lipca 2010].
- ↑
Inquiry urged to identify soldiers
(
ang.
). BBC News, 23 maja 2002. [dostęp 6 lipca 2010].
Zobacz też Bibliografia- Witold Gruszka: Szmaragdy nie lubią koloru khaki. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. .
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Krwawa niedziela (Irlandia Północna 1972)":
Wszystkich Świętych
...
Adwentyzm
...
Tampere
...
Władysław Komar
...
1484
...
Romas Kalanta
...
1499
...
XVI wiek
...
1972
...
1408
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Krwawa niedziela (Irlandia Północna 1972)":
144 I wojna światowa. Rewolucja w Rosji (plansza 7)
...
202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 7)
...
227 Rozpad bloku państw ZSRR - (plansza 8)
...
|