Oblężenie Malty - walki o wyspę
Malta
w latach
1940
-
1942
pomiędzy
Włochami
,
Niemcami
i
Wielką Brytanią
, będące częścią
kampanii śródziemnomorskiej
w czasie
II wojny światowej
.
Strategicznie ważna
Malta
broniona przez
Royal Air Force
i
Royal Navy
była atakowana przez lotnictwo i marynarkę Włoch i Niemiec. Wyspa była kluczowa w
kampanii północnoafrykańskiej
. Brytyjski
premier
Winston Churchill
nazwał wyspę niezatapialnym lotniskowcem[4]. Brytyjskie lotnictwo i marynarka mogły atakować z wyspy konwoje
osi
wiozące zaopatrzenie i uzupełnienia dla
Afrika Korps
dowodzonego przez
Erwina Rommla
. Stwierdził on, że bez zdobycia Malty oś straci kontrolę nad sytuacją w Afryce[1].
Malta była jednym z najintensywniej bombardowanych rejonów w czasie II wojny światowej. Niemiecka
Luftwaffe
i włoska
Regia Aeronautica
wykonały 3 tysiące
nalotów
na wyspę w czasie dwóch lat.[5] Oś przygotowała plany operacji Herkules czyli połączonego desantu morsko-powietrznego na wyspę, lecz nigdy nie doszło do jej realizacji. Alianckie konwoje były w stanie zaopatrywać wyspę ponosząc przy tym wielkie straty. Miało to główną rolę w alianckim zwycięstwie w kampanii afrykańskiej[6].
Wprowadzenie
Malta była znacząca brytyjską bazą wojsk i marynarki i jedyną pomiędzy
Gibraltarem
i
Aleksandrią
. Mimo to, dowództwo brytyjskiej Floty Śródziemnomorskiej zostało przeniesione z
Valletty
(stolicy wyspy) do Aleksandrii w połowie lat trzydziestych.
Obawiano się o obronność wyspy oddalonej od Wielkiej Brytanii a niedalekiej od Włoch. W lipcu
1939
roku umieszczono na Malcie kilka
baterii przeciwlotniczych
i
myśliwców
[7]. Brytyjskie dowództwo miało wątpliwości w maju
1940
roku czy wyspę da się utrzymać. Francuski minister
Paul Reynaud
ogłosił wtedy, że
sytuacja we Francji
jest dramatyczna. Liczono, że
Benito Mussolini
dotrzyma umów międzynarodowych. Malta miała więc małe znaczenie dla brytyjskiego dowództwa. Była słabo strzeżona aż do przystąpienia Włoch do wojny 10 czerwca 1940 roku. Tylko 6 z 12
dwupłatowych
samolotów
Gloster Sea Gladiator
obecnych na wyspie było gotowych do działania. Niemniej jednak samoloty morskie
RAF-u
i Royal Navy oraz brytyjskie
okręty podwodne
stanowiły poważne zagrożenie dla komunikacji osi pomiędzy Europą i Północną Afryką. Dlatego też obie strony musiały docenić znaczenie Malty[6].
Pierwsza faza 1940-41
Ataki włoskie
Włoskie myśliwce Macchi 200.
11 czerwca 1940, dzień po przystąpieniu Włoch do wojny, włoskie lotnictwo zaatakowało Maltę. Większość włoskich wojsk lądowych było skupionych na nadchodzącej
inwazji na Grecję
. Dlatego też Włosi ograniczyli się do bombardowań. Pierwszego dnia włoskie bombowce
CANT Z.1007
zrzuciły bomby na Grand Harbour, Ħal Far i Kalafrana. W siedmiu atakach, 11 cywili i 6 żołnierzy zostało zabitych. Na dodatek 130 cywili i kilku żołnierzy zostało rannych.
Przestarzałe wtedy myśliwce Gloster Sea Gladiator zostały zgrupowane w eskadrę Hal Far w której znajdowało się 6 maszyn. Nie były one w stanie operować z niedokończonego lotniska w
Luqa
i musiały operować z Hal Far.
Podczas oblężenia wielkim problemem było zaopatrywanie jednostek, przez co Brytyjczycy mieli ograniczone możliwości. Obie strony zdawały sobie sprawę z znaczenia strategicznego wyspy, przez co zaangażowano do walki znaczne siły morskie i lotnicze. Zaowocowało to sporymi stratami. Brytyjczycy wysyłali zaopatrzenie nawet na okrętach podwodnych.
Na początku lipca Gladiatory zostały wsparte przez myśliwce
Hawker Hurricane
a w sierpniu zostały zorganizowane w No. 261 Squadron RAF, gdy dwanaście z nich dostarczył
lotniskowiec
HMS "Argus"
w pierwszej z kilku dostaw myśliwców na lotniskowcu. Następna dostawa Hurricaneów i
Blackburn Skua
, 17 listopada skończyła się tragedią. Stracono trzy Hurricaney na skutek wypadku. Dwa z nich rozbiły się, jeden z pilotów został uratowany przez
łódź latającą
Short Sunderland
[8][9].
Przybycie Luftwaffe
W styczniu
1941
roku przybył niemiecki X. Fliegerkorps. Doprowadziło to do częstych nalotów na Maltę. Do nagłego wzrostu strat wśród brytyjskich myśliwców doszło, gdy dołączyła do nich
eskadra
myśliwców
Messerschmitt Bf 109
z Jagdgeschwader 26 z
asem myśliwskim
Joachimem Münchebergiem
. Brytyjscy piloci mieli małe doświadczenie bojowe a ich myśliwce były "zużyte". W następnych czterech miesiącach kilka Bf109 zostało uszkodzonych bądź zestrzelonych[10].
W styczniu 1941 brytyjski lotniskowiec
HMS "Illustrious"
został poważnie uszkodzony przez niemieckie bombowce
Junkers Ju 87
. Zginęło 126 członków załogi a 91 zostało rannych[11]. Lotniskowiec zacumowano przy Grand Harbour dla wykonania pilnych napraw. Gdy był on naprawiany, nabrzeże było celem ciężkich bombardowań, ale okręt przetrwał. W połowie 1941 nowe eskadry - No. 185 i No. 126 zostały sformowane a obrońcy otrzymali pierwsze myśliwce Hurricane Mk II uzbrojone w
działka
. Lotniskowce dostarczyły łącznie 81 myśliwców pomiędzy kwietniem a majem. W tych miesiącach przybyły również pierwsze bombowce
Bristol Blenheim
i
Bristol Beaufighter
. 1 czerwca wicemarszałek lotnictwa F. H. Maynard dowodzący obroną powietrzną wyspy został zastąpiony przez Hugh Pughe Lloyd. Obrońcy byli gotowi do przeprowadzenia ruchów ofensywnych. Około 60% statków osi zatonęło w drugiej połowie roku 1941. Siły osi w Afryce potrzebowały 50 000 ton zaopatrzenia dziennie, jednak nie otrzymywały tyle. Dzięki temu nie były w stanie oprzeć się alianckiej ofensywie (
operacja Crusader
)[1].
Ataki osi osłabły po tym roku, ograniczone niemieckie siły zostały przerzucone na
front wschodni
i bombardowania były prowadzone tylko przez Włochów. Jednakże w grudniu 1941 ataki morskie i lotnicze z Malty zmusiły Niemców do kontynuowania bombardowań[1]. Paliwo, żywność i amunicja musiały być dostarczane, co było bardzo trudne. Wyspa była niemal odcięta. Alianci stracili 31 statków w nalotach. Obrońcy stracili również 191 zestrzelonych samolotów od czerwca 1940 do grudnia 1941, w tym 91 myśliwców[12].
W lutym
1942
dowództwo nad 249 eskadrą objął Stan Turner. Jego doświadczenie nabyte w lataniu z
Douglasem Baderem
nad Europą pozwoliło na zastosowanie nowych formacji bojowych. Przestarzałe w tamtym momencie Hurricaney walczące z nowocześniejszymi Bf 109-Fs i
Macchi MC.202
zostały wsparte w marcu 1942 przez 15 myśliwców
Supermarine Spitfire
Mk V, które przypłynęły na wyspę na lotniskowcu
HMS "Eagle"
. Lotniskowiec dostarczał często nowych maszyn wyspie. Eskadry No. 601 i 603 przybyły 20 kwietnia. HMS "Eagle" wraz z amerykańskim lotniskowcem
USS "Wasp"
dostarczyły 59 maszyn. Jednakże wiele z maszyn przybyłych w tym okresie zostało zniszczonych w powietrzu i na ziemi z powodu przewagi liczebnej wroga. Na przykład przez pięć dni kwietnia tylko jeden Spitfire był zdolny do walki, przez dwa dni żaden[13]. Przytłaczające bombardowania osi powstrzymały ruchy ofensywne z wyspy[14].
W połowie 1942 siły osi przeciwko Malcie były największe. Wynosiły: 520 samolotów Luftwaffe i 300 samolotów Regia Aeronautica. Składały się głównie z 140 myśliwców Messerschmitt Bf 109F i 80 Macchi C.202s. Oprócz tego niemieckie bombowce
Junkers Ju 88
[15].
Gdy RAF nie był w stanie zapewnić osłony swoim myśliwcom, dowództwo wysyłało w eter fałszywe komunikaty radiowe o przygotowywanych rajdach powietrznych sugerujące, że wszystkie myśliwce są w powietrzu. Wiedziano bowiem, że Luftwaffe prowadzi nasłuch[16].
W maju osiągnięto panowanie powietrzne nad wyspą pierwszy raz od początku wojny. W czerwcu Royal Navy rozpoczęła
operację Harpoon
i
operację Vigorous
. Dwa konwoje wyruszyły na Maltę z
Gibraltaru
,
Hajfy
i
Port Saidu
. Wschodni konwój został zmuszony do zawrócenia przez lotnictwo wroga. Dwie fregaty z zachodniego konwoju przybyły na Maltę dostarczając 15 tysięcy ton zaopatrzenia. 10 maja 1942 r.
Albert Kesselring
, głównodowodzący południowymi siłami
Osi
, zakomunikował
OKW
, że już "nie ma co bombardować"[17]. Do lipca ofensywa powietrzna Osi osiagnęła swoje apogeum i ataki zostały zmniejszone[18].
Wpływ bombardowań
15 kwietnia 1942 roku król Wielkiej Brytanii
Jerzy VI Windsor
odznaczył Maltę
Krzyżem Jerzego
- najwyższym brytyjskim odznaczeniem cywilnym, uzasadniając: za odwagę ludności przyznaję Krzyż Jerzego twierdzy Malta dającej świadectwo heroizmu i poświęcenia, które będzie miało miejsce w historii. Prezydent USA
Franklin Delano Roosevelt
nazwał Maltę małym, jasnym promieniem w ciemności. Niektórzy historycy zauważają znaczenie propagandowe odznaczenia, uzasadniające wielkie straty i mające zapobiec kapitulacji Malty tak, jak to miało miejsce podczas
bitwy o Singapur
[19].
W ciągu pierwszych sześciu miesięcy roku 1942 była tylko jedna doba bez bombardowań. Luftwaffe pomiędzy 20 marca a 28 kwietnia odbyło 11 819 lotów nad Maltą zrzucając 6557 ton bomb. Z populacji wyspy liczącej 270 tysięcy ludzi zginęło 1493 a 3674 zostało rannych[20].
Oblężenie spowodowało znaczne trudności dla każdego na Malcie. Bombardowania pozbawiły domu wielu ludzi. Gospodarka i infrastruktura wyspy zostały zniszczone. Zakłócenie żeglugi spowodowało braki w żywności, paliwie i pozostałych towarach. W czasie największych niedoborów racjonowano trzy cukierki, pół sardynki i łyżkę dżemu na dzień. Słabe odżywianie i higiena doprowadzały do rozprzestrzeniania się chorób. Racje żołnierskie także były ograniczone od czterech do dwóch tysięcy kalorii na dzień. Malcie groził
głód
[9].
Druga faza
Zbiornikowiec "Ohio" wpływa do Valletty.
Brytyjczycy skorzystali z przerw w nalotach i dostarczyli 61 samolotów Spitfire Mk V na lotniskowcu
HMS "Furious"
, które natychmiast poprawiły obronność wyspy, jednakże żywności, amunicji i paliwa lotniczego było coraz mniej.
Operacja Pedestal
była główną próbą zaopatrzenia wyspy. Uczestniczyło w niej 14
frachtowców
ochranianych przez 44 okręty wojenne, włączając w to
pancerniki
i lotniskowce, a także ataki lotnicze w innych częściach
Morza Śródziemnego
[21]. Konwój został zaatakowany na początku sierpnia. Od 13 do 15 sierpnia ocalałe frachtowce przybywały na Maltę. Konwój przybył w święto
Wniebowzięcia NMP
obchodzone na wyspie. Amerykański tankowiec z brytyjską załogą SS Ohio został trafiony przez torpedy, bomby i spadający bombowiec nurkujący, ale dostarczył na wyspę paliwo lotnicze. Konwój stracił 9 z 14 frachtowców, jeden lotniskowiec, dwa krążowniki i jeden niszczyciel, prócz tego jeden lotniskowiec i dwa krążowniki zostały ciężko uszkodzone.
W tamtym okresie brytyjskie okręty podwodne, bombowce RAF i
samoloty torpedowe
Royal Navy operowały z Malty siejąc spustoszenie w konwojach osi, poważnie ograniczając zaopatrzenie i uzupełnienia wojsk niemiecko-włoskich w Afryce. W ten sposób ograniczyły możliwości ofensywy Rommla na Aleksandrię i
Kair
.
Luftwaffe ponowiło ataki od 17 października 1942. Jednakże obrońcy posiadali uzupełnienia w postaci myśliwców Spitfire Mk VB/Cs. Po 17 dniach Luftwaffe straciło 34 bombowce Ju 88, i 12 myśliwców Bf 109. RAF stracił 23 Spitfirey zestrzelone i 20 rozbitych przy lądowaniu. 12 pilotów RAFu zginęło[22].
Oblężenie Malty zakończyło się po klęsce wojsk osi w Afryce. 6 grudnia 1942 na Maltę przybył aliancki konwój nie ponosząc żadnych strat. Po tym statki zaczęły przybywać na wyspę bez łączenia w konwoje. Ostatni nalot na wyspę miał miejsce 20 lipca 1943. Był to 3340 nalot od 11 czerwca 1940 roku[5].
Aliancka infrastruktura na wyspie była rozbudowywana od 1942 roku w celu późniejszego wykorzystania ofensywnego. Kilkanaście eskadr Spitfireów operowało z wyspy podczas
inwazji na Sycylię
.
Zobacz też
- Operacja Herkules - planowana inwazja osi na wyspę
-
Adrian Warburton
- słynny brytyjski pilot uczestniczący w obronie Malty
Bibliografia
- Stephen Bungay. Alamein. Aurum Press. 2002.
- Attard, Joseph. The Battle of Malta (London, 1980)
- Bradford, Ernle. Siege: Malta 1940-1943 (New York, 1986)
- de Zeng, H.L; Stanket, D.G; Creek, E.J. Bomber Units of the Luftwaffe 1933-1945; A Reference Source, Volume 1. Ian Allen Publishing, 2007.
- Crawford, Alex. Gloster Gladiator. Redbourn, UK: Mushroom Model Publications, 2002. .
- de Zeng, H.L; Stanket, D.G; Creek, E.J. Bomber Units of the Luftwaffe 1933-1945; A Reference Source, Volume 2. Ian Allen Publishing, 2007.
- Holland, James. Fortress Malta: An Island Under Siege, 1940-1943. New York: Miramax Books, 2003. .
- Hogan, George. Malta: The Triumphant Years, 1940-1943 (London, 1978)
- Jellison, Charles A. Besieged: The World War II Ordeal of Malta, 1940-1942 (Hanover, NH, 1984)
- John Keegan, The Oxford Companion to World War Two. Oxford University Press. 2005.
- Mason, Francis K. The Gloster Gladiator. London: Macdonald, 1964.
- McAulay, Lex. Against All Odds: RAAF Pilots in the Battle for Malta, 1942 (Milsons Point, Australia, 1989)
- The Air Battle of Malta, The Official Account of the RAF in Malta, June 1940 to November 1942. London: Ministry of Information: His Majesty's Stationery Office, 1944.
- Poolman, Kenneth. Faith, Hope and Charity: Three Biplanes Against an Air Force. London: William Kimber and Co. Ltd., 1954. (First pocket edition in 1958.)
- Rogers, Anthony. Battle Over Malta (Sutton Books, 2000)
- Scutts, Jerry. Bf 109 Aces of North Africa and the Mediterranean. London: Osprey Publishing, 1994. .
- Shores, Christopher and Cull, Brian with Malizia, Nicola. Malta: The Hurricane Years. London: Grub Street, 1987.
- Smith, Peter C. The Battles of the Malta Striking Forces (London, 1974)
- Spooner, Tony. Supreme Gallantry : Malta's Role in the Allied Victory, 1939-1945 (London, 1996)
- Taylor, A.J.P. and S.L. Mayer, eds. A History Of World War Two. London: Octopus Books, 1974. .
- John Terraine.The Right of the Line: The Royal Air Force in the European War, 1939-1945. Sceptre Publishing. 1985.
- Thomas, Andrew. Gloster Gladiator Aces. Botley, UK: Osprey Publishing, 2002. .
- Caroline Vernon. Our Name Wasn't Written - A Malta Memoir (Canberra, Australia, 1992)
- Wingate, John. The Fighting Tenth: The Tenth Submarine Flotilla and the Siege of Malta (London, 1991)
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Taylor 1974, p. 182.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Bungay 2002, p. 64.
- ↑ Bungay 2002, p. 66.
- ↑
Malta fulfils historic role
. 2 maja 2004. [dostęp 2009-02-02].
- ↑ 5,0 5,1 Holland 2003, p. 417.
- ↑ 6,0 6,1 Taylor 1974, p. 181.
- ↑ Holland 2003, p. 22.
- ↑ Terrain 1985, pp. 366-367.
- ↑ 9,0 9,1 Man & Taylor 1974, p. 182.
- ↑ Scutts 1994, pp. 6-7.
- ↑ Holland 2003, p. 82.
- ↑ 'Malta; The Hurricane Years', Shores, Cull & Malizia (Grub Street) 1987
- ↑ Holland 2003, p. 256.
- ↑ Holland 2003, p. 268.
- ↑ de Zeng Vol. 2 2007, pp. 266-267.
- ↑ Battle Over Malta Anthony Rogers (Sutton Books 2000)
- ↑ Holland 2003, p. 304.
- ↑ name="Man & Taylor 1974, p. 182">Man & Taylor 1974, p. 182.
- ↑
The Siege of Malta in World War Two
.
- ↑ Helen Cleary:
Siege of Malta
. [dostęp 7 listopada 2009].
- ↑
Naval Events April/December 1942
.
- ↑ Scutts 1994, p. 35.
Linki zewnętrzne