Kryzys sueski[1] (
arab.
أزمة السويس - العدوان الثلاثي;
hebr.
מבצע קדש, Operacja "Kadesz") - militarna agresja
Wielkiej Brytanii
,
Francji
i
Izraela
na
Egipt
, która rozpoczęła się
29 października
1956
[2]. Agresja została poprzedzona decyzją Egiptu o nacjonalizacji
Kanału Sueskiego
(
26 lipca
1956
), jednak rzeczywistą przyczyną wybuchu wojny było pragnienie Wielkiej Brytanii i Francji utrzymania kontroli nad Kanałem. Państwa te dla realizacji swoich celów posłużyły się Izraelem, którego statki handlowe nie mogły korzystać z Kanału Sueskiego[3]. Izrael miał także własne wystarczające powody by wziąć udział w wojnie.
Wprowadzenie
Kryzys Sueski to międzynarodowy konflikt, który rozegrał się na
Bliskim Wschodzie
wokół
Kanału Sueskiego
. Kanał został zbudowany w latach
1856
-
1869
z państwowych funduszy Francji i Egiptu, pod kierunkiem F.M. de Lessepsa. Zbudowano go na Przesmyku Sueskim między
deltą Nilu
i wyżyną
Półwyspu Synaj
, łącząc w ten sposób
Morze Śródziemne
z
Morzem Czerwonym
. W
1875
roku egipskie
długi zagraniczne
zmusiły
chedywa
Isma'ila do sprzedania egipskich akcji Brytyjczykom, co zapewniło im decydujący głos w sprawach Kanału. Brytyjczycy przejmując nad nim całkowitą kontrolę, w
1882
utworzyli w strefie Kanału swoje posterunki i bazy wojskowe.
W
1888
w
Konstantynopolu
(obecnie Stambuł) podpisano międzynarodową Konwencję o wolności żeglugi na Kanale Sueskim. Zawarta umowa ogłaszała Kanał neutralną strefą pozostającą pod brytyjską kontrolą[4].
Po proklamowaniu niepodległości Egiptu w
1922
, status Kanału nie uległ zmianie, a egipsko-brytyjska umowa z
1936
roku gwarantowała Wielkiej Brytanii prawo do utrzymywania baz wojskowych w jego strefie. Było to niezwykle ważne dla Brytyjczyków, gdyż Kanał miał ogromne znaczenie strategiczne - była to najdogodniejsza droga morska między Wielką Brytanią a
Indiami
i złożami
ropy naftowej
na
Bliskim Wschodzie
. Brytyjczycy zdołali utrzymywać kontrolę nad Kanałem przez całą
II wojnę światową
, czerpiąc przy okazji spore dochody z żeglugi po Kanale.
Początek konfliktu
Po przegranej
pierwszej wojnie izraelsko-egipskiej
, Egipt w
1949
zamknął Kanał Sueski dla izraelskiej żeglugi oraz zablokował rejon
Zatoki Akaba
. Posunięcie to było to w jawnej sprzeczności z postanowieniami Konwencji Konstantynopolskiej
1888
, jednak Egipt usprawiedliwiał swoją decyzję stanem wojny z Izraelem. Pomimo to, Izrael oskarżył wówczas Egipt o złamanie warunków zawieszenia broni, nie podjął jednak żadnych działań zmierzających do złamania morskiej blokady[5].
W sierpniu
1951
brytyjski minister spraw zagranicznych
Anthony Eden
udzielił Egiptowi pełnych praw do decydowania o Kanale Sueskim. Tym samym udzielił Egiptowi prawa do decydowania o przepuszczaniu lub blokowaniu izraelskich statków pragnących skorzystać z Kanału lub
Cieśniny Tirańskiej
. Problem zignorowany początkowo przez Wielką Brytanię, został podjęty przez międzynarodową społeczność i
1 września
1951
Rada Bezpieczeństwa ONZ
przyjęła Rezolucję nr 95, która nazwała zamknięcie Kanału Sueskiego "nadużyciem ograniczającym prawo" i wezwała Egipt do otwarcia Kanału dla wszystkich statków i wszystkich towarów[6]. W odpowiedzi w
1951
Egipt anulował układ egipsko-brytyjski z
1936
, zmuszając wojska brytyjskie do opuszczenia w
1954
strefy Kanału Sueskiego.
W Egipcie postępowała stopniowa radykalizacja nastrojów społecznych i w
1952
oficerowie armii przeprowadzili zamach stanu, który zakończył rządy króla
Faruka I
będącego brytyjską marionetką i wprowadzili pół-
dyktaturę
wojskową. Nowy rząd prowadził agresywną politykę antyizraelską, wspierając m.in.
rajdy fedainów na Izrael
, na co izraelska armia odpowiadała rajdami niszczącymi arabskie obozy szkoleniowe w
Strefie Gazy
.
Dalszą konsekwencją działań było zatrzymanie
24 grudnia
1953
u wejścia do Kanału Sueskiego
norweskiego
statku płynącego z ładunkiem dla Izraela. Na międzynarodowe protesty, Egipt ponownie odpowiedział, że jest w stanie wojny z Izraelem.
28 września
1954
izraelski statek "Bat Galim" podjął próbę przepłynięcia przez Kanał Sueski, został on również zatrzymany, a cała jego załoga aresztowana. Te zdecydowane kroki Egiptu dowodziły o nieprzejednanej postawie Arabów względem Izraela i gotowości wciągnięcia Kanału Sueskiego w strefę wojny, co zagrażało bezpieczeństwu międzynarodowych szlaków morskich.
Zakup broni od państw Bloku Wschodniego
Nasilający się
konflikt izraelsko-arabski
nałożył się na spór wokół budowy
Wielkiej Tamy Asuańskiej
w Egipcie. Początkowo tama miała być współfinansowana przez Stany Zjednoczone, Francję i Wielką Brytanię, ale po formalnym uznaniu przez Egipt
Chińskiej Republiki Ludowej
rząd amerykański i jego sojusznicy wycofali się ze swoich obietnic. Reakcją
Nasera
było nawiązanie kontaktów ze
Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich
, który zaproponował pokrycie około jednej trzeciej kosztów budowy tamy. ZSRR zaoferował także pomoc radzieckich inżynierów, sprzęt budowlany oraz pomoc wojskową. W konsekwencji, we wrześniu
1955
Egipt zawarł z
Czechosłowacją
umowę o dostawach sprzętu wojskowego. W wyniku tego porozumienia, w ciągu roku (do października
1956
) do Egiptu dostarczono 230 czołgów, 300 transporterów opancerzonych, 500 dział i moździerzy, 170 samolotów bojowych oraz kilkanaście okrętów[7]. Dodatkowo do Egiptu docierał sprzęt wojskowy zakupiony przez Syrię we Włoszech i Czechosłowacji.
W ten sposób Egipt bardzo szybko zdobywał przewagę wojskową nad Izraelem. Wywołało to wzrost pewności u Egipcjan i w rezultacie
2 marca
1956
prezydent Naser zażądał od Izraela przywrócenia granic ustalonych w
Rezolucji nr 181
z
1947
roku.
Nacjonalizacja Kanału Sueskiego
Na przełomie czerwca i lipca
1956
ostatnie brytyjskie oddziały wojskowe opuściły strefę Kanału, a następnie ewakuowały się z Egiptu, a
26 lipca
1956
prezydent Naser ogłosił
nacjonalizację
Kanału Sueskiego. Warto wspomnieć, że w Suez Canal Company 44% akcji posiadały brytyjskie firmy i banki. W momencie nacjonalizacji całość przeszła na własność skarbu Egiptu. Naser zaplanował, że wysokie opłaty za korzystanie z Kanału Sueskiego pomogą Egiptowi zebrać brakujące fundusze na budowę
Wielkiej Tamy Asuańskiej
. W praktyce jednak opłaty te całkowicie zablokowały ruch przez Kanał.
Plan agresji na Egipt
1 sierpnia
1956
odbyło się w
Londynie
pierwsze spotkanie przedstawicieli Stanów Zjednoczonych (ambasador Robert Daniel Murphy), Wielkiej Brytanii (sekretarz spraw zagranicznych
Selwyn Lloyd
) i Francji (minister spraw zagranicznych
Christian Pineau
)[8]. Wkrótce po tym spotkaniu zostało zawarte porozumienie brytyjsko-francuskie w sprawie interwencji zbrojnej w Egipcie. Dokument porozumienia podpisali: brytyjski
premier
Anthony Eden
i francuski premier
Guy Mollet
. Siedzibę wspólnego sztabu umiejscowiono w Londynie, a dowódcami zostali generał Stockwell i admirał Barjot. Inwazję na Egipt planowano przeprowadzić we współpracy z Izraelem. Czas realizacji planu przewidywano na
1956
rok[9].
Na przełomie sierpnia i września
1956
sztabowcy wojskowi Izraela, Francji i Wielkiej Brytanii zaczęli opracowywać plany wspólnej operacji. Natomiast politycy zajęli się przygotowywaniem właściwego usprawiedliwienia dla rozpoczęcia wojny. Na arenie międzynarodowej polityki powiedziano, że do agresji doszło na mocy zawartej
19 października
1955
umowy brytyjsko-egipskiej, która regulowała tryb i zasady wycofania wojsk brytyjskich z Egiptu. Umowa zakładała, że Brytyjczycy mają prawo obsadzić swoimi wojskami strefę Kanału Sueskiego w przypadku zagrożenia wolności żeglugi na tym szlaku wodnym. A tym zagrożeniem dla wolności żeglugi miała być nowa wojna izraelsko-egipska.
W dniach
22
-
24 października
1956
w miejscowości
Sèvres
pod
Paryżem
, odbyła się tajna narada przedstawicieli rządu Izraela (premier
Dawid Ben Gurion
, minister obrony
Szymon Peres
, szef sztabu
Mosze Dajan
), Francji (minister obrony
Maurice Bourgès-Maunoury
, minister spraw zagranicznych
Christian Pineau
, szef sztabu Maurice Challe) i Wielkiej Brytanii (sekretarz spraw zagranicznych
Selwyn Lloyd
i jego asystent Patrick Dean)[10]. Zaplanowano, że Izrael dokona inwazji na Półwysep Synaj, zaś Francja i Wielka Brytania wystąpią jako "rozjemcy" i wkroczą do Egiptu aby "rozdzielić walczące strony", przejmując przy okazji kontrolę nad Kanałem Sueskim[11].
Zgromadzone siły
Siły Izraela
Siły Obronne Izraela
przeznaczyły do inwazji na Półwysep Synaj 45 tys. żołnierzy, zgrupowanych w 12 brygadach wspieranych przez 155 samolotów bojowych. Do obrony granic Izraela przed ewentualną agresją Libanu, Syrii i Jordanii pozostawiono 130 tys. żołnierzy. Dowódcą Sztabu Głównego był generał
Mosze Dajan
, który osobiście dowodził działaniami wojsk na Półwyspie Synaj.
Siły Wielkiej Brytanii i Francji
Wielka Brytania i Francja rozlokowały trzon swoich sił uderzeniowych w rejonie wysp
Malta
i
Cypr
. W dwóch bazach sił powietrznych rozlokowano liczne samoloty bojowe, a wokół wysp zgromadzono
lotniskowce
: brytyjskie
HMS "Eagle"
(46 samolotów), HMS "Albion" (42 samoloty), HMS "Bulwark" (46 samolotów) oraz francuskie "
Arromanches
" (48 samolotów), "La Fayette" (45 samolotów). Dodatkowo dwa brytyjskie lotniskowce
HMS "Ocean"
i
HMS "Theseus"
służyły jako pokład helikopterów do przeprowadzenia desantu z powietrza[12]. Ogółem Brytyjczycy dysponowali w rejonie konfliktu 45 tys. ludzi, a Francuzi 34 tys. ludzi.
Siły Egiptu
Egipska armia liczyła 300 tys. ludzi pod dowództwem
Gamal Abdel Nassera
, jednak w rejonie bezpośrednich walk znalazło się 70 tys. żołnierzy. Dodatkowo
25 października
1956
Egipt,
Jordania
i
Syria
powołały wspólne dowództwo wojskowe, jednak na froncie jordańskim i syryjskim nie rozpoczęto żadnych większych działań wojskowych. W rzeczywistości Egipt sam musiał stawić czoła agresji trzech państw.
Wojna
Jeszcze przed rozpoczęciem wojny, rankiem
29 października
1956
oddział izraelskiej straży granicznej (Mishmar HaGvul) dokonał masakry arabskich mieszkańców wioski Kafr Qasim, na granicy izraelsko-jordańskiej. Przyczyną otworzenia ognia do cywili było naruszenie
godziny policyjnej
. Zginęło 48 Arabów, w tym 6 kobiet i 23 dzieci. Policja przeprowadziła dochodzenie i sąd wojskowy skazał 8 izraelskich żołnierzy na kary więzienia (dowódca został skazany na 17 lat, dwaj podoficerowie na 15 lat, a pozostali otrzymali mniejsze wyroki). W późniejszym czasie wyroki zostały złagodzone i żołnierze wyszli na wolność po 3,5 roku kary.
Operacja "Kadesz"
29 października
1956
roku o godzinie 17.00 Izrael rozpoczął Operację "Kadesz". Nazwa operacji pochodziła od nazwy starożytnego miasta
Kadesz
na Półwyspie Synaj, wspominanego w
Księdze Powtórzonego Prawa
.
Osiągnięcie sukcesu zależało od zrealizowania czterech głównych celów operacyjnych:
- zdobycie
Strefy Gazy
i usunięcie z jej terenu baz fedainów. Pozostawienie tej strefy w rękach arabskich umożliwiłoby Egiptowi przeprowadzenie oskrzydlającego ataku na nacierające na
Półwyspie Synaj
izraelskie siły.
- zdobycie
Al-Arisz
i
Abu Ageila
na Półwyspie Synaj. Były to dwie główne bazy egipskich sił zbrojnych na Synaju. Znajdowały się w nich duże magazyny, centra dowodzenia i łączności. Zdobycie ich sparaliżowałoby egipską armię.
- zdobycie
Szarm el-Szejk
, który był bazą egipskich sił blokujących
Cieśninę Tirańską
. Po zdobyciu Szarm el-Szejk Izraelczycy odzyskaliby kontakt z
Morzem Czerwonym
, co umożliwiłoby normalny transport morski i rozwijanie kontaktów handlowych poprzez
Ocean Indyjski
.
Osiągnięcie tych czterech celów strategicznych rozgromiłoby egipską armię, zmuszając ją do wycofania się z Synaju i umożliwiłoby lądowanie brytyjskich i francuskich wojsk w strefie Kanału Sueskiego.
Strefa Gazy
Wieczorem
29 października
1956
trzy izraelskie brygady przeprowadziły natarcie na Strefę Gazy, otaczając i izolując większość sił egipskich w rejonie miasta
Gaza
. Podczas nocnych walk Izraelczycy opanowali ważny strategicznie węzeł komunikacyjny
Rafah
[13]. Rankiem
30 października
wyprowadzono stąd główne natarcie, zdobywając egipską bazę wojskową w
Al-Arisz
.
Przełęcz Mitla
Wieczorem
29 października
1956
Izraelczycy wysadzili
desant spadochronowy
siłami jednego batalionu na strategicznie położonej
Przełęczy Mitla
(315
km
od granic Izraela i 45
km
od Kanału Sueskiego). Opanowanie tej przełęczy odcięłoby większość egipskich sił na Półwyspie Synaj od możliwości otrzymania posiłków i uniemożliwiłoby Egipcjanom przegrupowanie swoich wojsk.
Jednakże nocny desant nie poszedł zgodnie z planem i
spadochroniarze
wylądowali kilka kilometrów od celu. Zmarnowano cenne godziny i siły fizyczne żołnierzy aby dotrzeć do przełęczy, którą zdołano jednak szybko opanować. Izraelczycy okopali się, otrzymali drogą powietrzną wsparcie w postaci artylerii i oczekiwali na dotarcie drogą lądową pozostałych brygad[14].
Brytyjskie i francuskie ultimatum
Zaatakowany Egipt wezwał
30 października
1956
swoich arabskich sojuszników (Syrię i Jordanię) aby uderzyły na Izrael. To właśnie w obawie przed możliwością rozpoczęcia wojny na frontach izraelsko-syryjskim i izraelsko-jordańskim, izraelska armia nie rozpoczynała głównego natarcia na Synaju. Izraelskie brygady pozostawały cały czas w gotowości przegrupowania ich, aby bronić terytorium własnego kraju. Wykorzystując ten czas, egipska armia rozpoczęła przerzucanie swoich rezerwowych oddziałów na wschodni brzeg Kanału Sueskiego, na Półwysep Synaj.
30 października
1956
roku Francja i Wielka Brytania wystosowały ultimatum, w którym zażądały od Izraela i Egiptu wstrzymania walk i wycofania wszystkich wojsk na odległość 10
km
od obu brzegów Kanału Sueskiego. Egipt odrzucił ultimatum, natomiast Izrael wyraził gotowość przyjęcia ultimatum, co oznaczało rozpoczęcie operacji przesunięcia izraelskich sił na odległość 10
km
od Kanału.
Abu Ageila
31 października
1956
dowództwo izraelskiej armii nie dostrzegając żadnych ruchów wojsk syryjskich i jordańskich, rozpoczęło generalne natarcie na Synaju przy użyciu całości sił uderzeniowych. Główne natarcie skierowało się na przedpola
Abu Ageila
, którą po ciężkich walkach zdobyto
1 listopada
[15]. Równocześnie jedna brygada spadochronowa ruszyła przez pustynię i dotarła do zdobytej wcześniej Przełęczy Mitla.
31 października
1956
roku egipski
niszczyciel
"Ibrahim al-Awal" wpłynął do
Zatoki Hajfy
i ostrzelał miasto
Hajfę
. W odparciu jego ataku uczestniczył między innymi izraelski niszczyciel
INS "Eilat"
. Egipski okręt wycofał się wówczas i ukrył się w pobliskiej grupie neutralnych okrętów
amerykańskich
. Został jednak wykryty przez izraelskie bombowce, zaatakowany, uszkodzony, a następnie zdobyty i odholowany do portu w Hajfie. Później był znany jako INS "Haifa"[16].
Szarm el-Szejk
2 listopada
1956
izraelskie oddziały dotarły w pobliże Kanału Sueskiego, zatrzymując się w odległości 10
km
od jego wschodniego brzegu. Jednak Izraelczycy prowadzili dalsze działania wojenne na południu Półwyspu Synaj, kończąc je
5 listopada
zdobyciem miasta
Szarm el-Szejk
i odblokowaniem
Cieśniny Tirańskiej
.
Operacja "Muszkieter"
30 października
1956
roku po wystosowaniu ultimatum, Francja i Wielka Brytania przegrupowały swoje morskie siły uderzeniowe z rejonu wysp Malta i Cypr w pobliże Egiptu. Wieczorem
31 października
brytyjskie i francuskie samoloty startujące z pokładów lotniskowców rozpoczęły bombardowanie egipskich obiektów wojskowych. W ciągu 2 dni zniszczono 255 egipskich samolotów[17].
W reakcji na bombardowania, w nocy
31 października
prezydent Naser zarządził ewakuację wojsk egipskich z Synaju i koncentrację w rejonie
Aleksandrii
i
Port Saidu
.
Reakcja ONZ
Stany Zjednoczone nie były zainteresowane dalszym trwaniem konfliktu na Bliskim Wschodzie i ewentualnym przejęciem kontroli nad Kanałem Sueskim, gdyż mogło to grozić eskalacją konfliktu na cały region i grozić nieobliczalnymi skutkami. Dodatkowo administracja
prezydenta
Dwight D. Eisenhowera
została zaskoczona
powstaniem węgierskim
i
radziecką
interwencją zbrojną na
Węgrzech
. Eisenhower obawiał się, że Naser może oficjalnie zwrócić się do Związku Radzieckiego z prośbą o pomoc wojskową. Mogłoby to doprowadzić do dalszego wzrostu napięcia z
Blokiem Wschodnim
i spowodować bezpośredni konflikt wojskowy między Zachodem i ZSRR, i ostatecznie przekształcić
Zimną wojnę
w prawdziwy konflikt zbrojny na skalę globalną. Dlatego Eisenhower wezwał
Radę Bezpieczeństwa ONZ
do wymuszenia zawieszenia broni w Egipcie. Jednak Wielka Brytania i Francja, jako stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ
zawetowali
projekt rezolucji.
Wówczas Stany Zjednoczone zaapelowały do
Zgromadzenia Ogólnego ONZ
proponując przyjęcie rezolucji wzywającej do zawieszenia broni, wycofania wojsk i otwarcia Kanału Sueskiego dla powszechnej żeglugi. Zgromadzenie Ogólne zwołało nadzwyczajne posiedzenie i
2 listopada
1956
przyjęło Rezolucję. W tej nowej sytuacji, Izrael na prośbę Francji i Wielkiej Brytanii poprosił Zgromadzenie Ogólne ONZ o sprecyzowanie treści rezolucji. Było to "granie na czas", z którego korzystały europejskie mocarstwa przygotowujące swoje siły inwazyjne do lądowania w Egipcie[18].
Desant aliantów
5 listopada
1956
brytyjscy spadochroniarze wylądowali wieczorem na lotnisku El Gamil, zdobywając teren egipskiej bazy wojskowej. Zaczęły tutaj lądować kolejne samoloty transportowe z oddziałami desantowymi.
6 listopada
brytyjska
piechota morska
wylądowała rano na plażach
Port Saidu
, w pobliżu Kanału Sueskiego. Doszło do ciężkich walk, w których zniszczone zostały egipskie baterie nadbrzeżne. Po południu francuscy komandosi zajęli mosty w Al-Raswa i opanowali
Port Fuad
. W walkach zniszczono liczne egipskie czołgi. W ten sposób, prawie 30 tys. brytyjskich i francuskich żołnierzy opanowało 20
km
strefę Kanału Sueskiego. Chaotycznie i niezbyt dobrze zorganizowane walki trwały jeszcze do
7 listopada
.
Zdesperowany Naser nakazał wówczas zatopienie 40
statków
w Kanale Sueskim, blokując na nim żeglugę do
1957
roku.
Zawieszenie broni
Prezydent USA Eisenhower zagroził Wielkiej Brytanii, że sprzeda amerykańskie rezerwy
funta szterlinga
i tym samym spowoduje załamanie się brytyjskiej waluty. Dodatkowo
Arabia Saudyjska
ogłosiła
embargo
na dostawy
ropy naftowej
do Wielkiej Brytanii i Francji, a Stany Zjednoczone odmówiły uzupełnienia braków w dostawach paliwa do czasu szybkiego wycofania wojsk brytyjskich i francuskich z Egiptu[19].
W rezultacie tych nacisków
6 listopada
1956
zostały wstrzymane wszystkie działania wojenne w Egipcie. Następnie
6 grudnia
Izrael przesunął swoje oddziały na odległość 30
km
od Kanału Sueskiego, a
22 grudnia
Wielka Brytania i Francja wycofały swoje oddziały z Egiptu.
7 marca
1957
roku Izrael zakończył wycofywanie swoich wojsk z Półwyspu Synaj i Strefy Gazy.
Bilans
Izraelska baretka za udział w Wojnie Synajskiej.
Pod względem militarnym, strategicznym i taktycznym wojna okazała się sukcesem Izraela, Wielkiej Brytanii i Francji. Izraelska armia straciła 197 zabitych, 899 rannych i 4 wziętych do niewoli. W trakcie walk zestrzelonych zostało 15 izraelskich samolotów. Kosztem tych strat armia osiągnęła wszystkie postawione przed nią do wykonania cele. Zniszczone zostały wszystkie bazy szkoleniowe fedainów w Strefie Gazy i na Synaju. Zniszczony został trzon egipskiej armii, uniemożliwiając Egiptowi przeprowadzenie w najbliższym czasie jakiejkolwiek agresji na Izrael. W trakcie walk Izraelczycy zdobyli na Synaju 7 tys.
ton
amunicji, 25 tys.
ton
benzyny
, 100 sprawnych czołgów, 220 dział i około tysiąca różnych pojazdów mechanicznych. Odblokowana została dla izraelskiej żeglugi morskiej Zatoka Akaba i port w Ejlacie.
Brytyjczycy stracili 56 zabitych i 91 rannych, natomiast Francuzi stracili 10 zabitych i 43 rannych.
Egipcjanie stracili w walkach prawie cały sprzęt wojskowy. Ich bazy lotnicze były zniszczone albo poważnie uszkodzone. Utracono cały korpus sił pancernych z wielką ilością czołgów. Ogółem zginęło 650 Egipcjan, 2,9 tys. zostało rannych, a do niewoli trafiło 2 tys. W ciągu paru dni armia egipska przestała istnieć.
Skutki konfliktu
Efekty polityczne konfliktu dla Francji i Wielkiej Brytanii okazały się wysoce negatywne. Zdecydowała o tym postawa Stanów Zjednoczonych, dla których konflikt ten był bardzo niewygodny. Groźba kryzysu gospodarczego spowodowała upadek rządu brytyjskiego premiera
Anthony Edena
. Nowy rząd
Harolda MacMillana
wycofał siły wojskowe z Egiptu w marcu
1957
. Francuzi wycofali swoje wojska kilka tygodni wcześniej. Często twierdzi się, że upadek rządu Anthony Edena był swoistym symbolem końca Imperium Brytyjskiego. Konflikt wykazał, że Wielka Brytania nie może już praktycznie prowadzić całkowicie samodzielnej polityki zagranicznej, gdyż w każdym poważnym konflikcie międzynarodowym decydującą rolę odgrywają relacje między "supermocarstwami" tj. Stanami Zjednoczonymi i Związkiem Radzieckim.
Francja odebrała zachowanie Stanów Zjednoczonych w konflikcie jako rodzaj "zdrady", która uświadomiła jej, że nie można opierać swojej polityki na zbyt ścisłym aliansie z tym krajem, gdyż interesy obu państw są często sprzeczne. Konstatacja ta na długo określiła politykę zagraniczną Francji.
Naser, mimo militarnej klęski w tym konflikcie, stał się rodzajem arabskiego bohatera. Wokół niego zaczął się krystalizować ruch
panarabski
, postulujący wyzwolenie wszystkich krajów arabskich spod kontroli Zachodu. Spadek znaczenia międzynarodowego Francji i Wielkiej Brytanii na skutek konfliktu przyspieszył proces dekolonizacji na całym świecie. Egipt ponownie przejął kontrolę nad Kanałem Sueskim, a Izrael zgodnie z rezolucją ONZ opuścił na wiosnę
1957
Synaj i Strefę Gazy, które przeszły pod tymczasową kontrolę międzynarodowych sił pokojowych
UNEF
. Sumaryczny efekt konfliktu był jednak dla tego państwa w gruncie rzeczy pozytywny. Mediacji pomiędzy Izraelem, a Egiptem podjął się
Lester Pearson
, minister spraw zagranicznych
Kanady
.
Przypisy
- ↑ Kryzys sueski jest nazywany także
Wojną
sueską lub Wojną
1956
, jednakże Arabowie znają ją jako Potrójna agresja. Innymi używanymi zmiennie nazwami są: Wojna synajska, Wojna Suez-Synaj, Wojna izraelsko-arabska 1956, Druga wojna izraelsko-arabska, Kampania sueska, Kampania synajska, Operacja "Kadesz", Operacja "Muszkieter".
- ↑ Damien Cash: Suez crisis. Oxford: Oxford University Press, 2001.
- ↑ Ian i Alistair McLean: Suez crisis. The Concise Oxford Dictionary of Politics. Oxford: Oxford University Press, 2003.
- ↑ Centrum Informacji Egiptu:
Kanał Sueski
(
ang.
). [dostęp 2 lutego 2008].
- ↑ Howard M. Sachar: A History of Israel from the Rise of Zionism to Our Time. Nowy Jork: Alfred A. Knopf, 1976. .
- ↑ Udostępnione dokumenty ONZ:
Rezolucja ONZ nr 95
(
ang.
). [dostęp 2 lutego 2008].
- ↑ Howard M. Sachar: A History of Israel from the Rise of Zionism to Our Time. Nowy Jork: Alfred A. Knopf, 1976. .
- ↑ Le Canal de Suez et la nationalisation par le Colonel Nasser. Les Actualité Française, 1956.
- ↑ French Minister of Defense archives ECPAD:
La distribution de vivres à la population civile de Port Saïd et de Port Fouad, lors de l'expédition de Suez
(
ang.
). [dostęp 1 lutego 2008].
- ↑ Peter Hercombe i Arnaud Hamelin, France 5/Sunset Presse/Transparence:
Affaire de Suez, Le pacte secret
(
fr.
). [dostęp 1 lutego 2008].
- ↑ Brytyjskie Archiwum Państwowe:
The Dean Memorandum
(
ang.
). [dostęp 1 lutego 2008].
- ↑
Brytyjskie i Francuskie Siły Operacyjne
(
ang.
). [dostęp 1 lutego 2008].
- ↑ David Tal: The 1956 War. Londyn: Frank Cass Publishers, 2001. .
- ↑ Pierre Leuliette: St. Michael and the Dragon: Memoirs of a Paratrooper. Paryż: Houghton Mifflin, 1964.
- ↑ Ahron Bregman: Israel's Wars: A History Since 1947. Londyn: 2002. .
- ↑ ACIG.org:
The "Suez Crisis", 1956
(
ang.
). [dostęp 8 lutego 2008].
- ↑ Daniel Yergin: The Prize: The Epic Quest for Oil, Money, and Power.. Nowy Jork: Simon & Schuster, 1991. .
- ↑ Jeremy Brecher:
UN General Assembly Provides Crucial Opportunity for Global Peace Movement
(
ang.
). [dostęp 8 lutego 2008].
- ↑ Kennett Love: Suez: The Twice-Fought War.. Nowy Jork: McGraw Hill, 1969, s. 651.
Bibliografia
- Walter Arnstein, Britain Yesterday and Today: 1830 to the Present (Boston: Houghton Mifflin, 2001).
- Ahron Bregman, Israel's Wars: A History Since 1947 (London, 2002).
- Keith Kyle, Suez: Britain's End of Empire in the Middle East (I B Tauris & Co Ltd, 2003).
- Leuliette, Pierre, St. Michael and the Dragon: Memoirs of a Paratrooper, Houghton Mifflin, 1964
- David Tal, The 1956 War (Londyn: Frank Cass Publishers, 2001).
- Bertjan Verbeek, "Decision-Making in Great Britain During the Suez Crisis. Small Groups and a Persistent Leader" (Aldershot, Ashgate, 2003).
Zobacz też
Linki zewnętrzne