Pieczęć Władysława Opolczyka z
1379
Pieczęć konna Władysława Opolczyka z
1378
Herb Władysława Opolczyka od 1389
Władysław Opolczyk (ur. pomiędzy
1326
a
1332
- zm.
18 maja
1401
w
Opolu
) –
książę opolski
w latach
1356
-
1401
(jako lennik czeski, do
1370
formalne współrządy z braćmi),
1367
-
1372
palatyn
węgierski,
1368
-
1372
w
Lublińcu
,
1370
-
1392
w
ziemi wieluńskiej
i
Częstochowie
, od
1370
(dożywotnio) w
Bolesławcu
,
1372
-
1378
wielkorządca
Rusi Halickiej
,
1375
-
1396
w
Pszczynie
, w
1378
wielkorządca
Polski
1385
-
1392
w
Karniowie
,
1378
-
1392
, książę
dobrzyński
i
kujawski
(jako
lennik
Polski
), od
1383
w
Głogówku
,
1382
-
1385
regent
w
Strzelcach
i
Niemodlinie
, od
1396
w
księstwie opolskim
tylko formalnie.
Genealogia
Władysław był najstarszym synem księcia
opolskiego
Bolka II
i Elżbiety świdnickiej (wnuczki
Władysława Łokietka
). Jeszcze za życia ojca zmarłego w
1356
r. Władysław chcąc zdobyć doświadczenie polityczne wyjechał na
Węgry
, gdzie ok.
1353
r. znalazł sobie żonę – była to córka wojewody siedmiogrodzkiego Andrzeja Elżbieta Lackfich, choć część historyków opowiada się za wersją, że małżonka była jednak córką wojewody wołoskiego Mikołaja Aleksandra Besaraba.
Władysław księciem opolskim
Po śmierci Bolka II w
1356
r. Władysław został władcą niewielkiego księstwa opolskiego poddanego zwierzchnictwu
czeskiemu
, do którego prawa mieli również bracia
Bolko III
i
Henryk
. Osobowość najstarszego syna Bolka II pozwoliła mu jednak na całkowicie zdominowanie młodszych braci i skłonienie ich do nie rozdrabniania skromnego dziedzictwa.
Około
1364
zmarła pierwsza żona Władysława Elżbieta. Nowej książę opolski poszukał sobie na
Mazowszu
, żeniąc się z córką
Siemowita III
Eufemią.
Wielka polityka Władysława Opolczyka u boku Andegawenów
Wielką karierę polityczną Opolczyk rozpoczął w połowie lat sześćdziesiątych XIV w. wiążąc swoją fortunę z dworem króla węgierskiego
Ludwika
. Już w
1364
r. Władysław wziął udział w orszaku węgierskim w słynnym
zjeździe władców
w
Krakowie
. O wiele ważniejszą jednak misję miał Władysław do wypełnienia dwa lata później, kiedy z polecenia Ludwika negocjował warunki ożenku bratanicy
Andegawena
z
Wacławem IV Luksemburgiem
.
Wierna służba Andegawenom zaowocowała bardzo szybko i już na początku
1367
r., w związku ze zmianą polityki Węgier z uwagi na spodziewaną sukcesję w
Polsce
, Ludwik zdecydował się mianować Władysława
palatynem
, co uczyniło księcia opolskiego najważniejszym po królu człowiekiem w państwie. Do kompetencji Władysława należały przede wszystkim szerokie uprawnienia sądownicze, od których odwołać się można było tylko u samego króla. Na pełnionym urzędzie Opolczyk wykazywał duże zaangażowanie i zdolności, zwołując w ciągu pięciu lat rządów trzydzieści cztery congregatio generalis na których załatwiano sprawy sądowe. Nie bez znaczenia oczywiście były olbrzymie dochody, jakie wpływały do kieszeni opolskiego władcy, jako palatynowi bowiem przysługiwało mu dwie trzecie wnoszonych przez petentów opłat, jak i kar zasądzanych przez sąd.
Śmierć Kazimierza Wielkiego. Otrzymanie lenn w Polsce
W okresie sprawowania urzędu palatyna książę opolski nie zaniedbywał również polityki zagranicznej biorąc udział m.in. w wyprawie na
Bułgarię
w
1368
r. W
1370
r. wobec śmierci
Kazimierza Wielkiego
Opolczyk wziął udział w przygotowaniach gruntu pod objęcie tronu polskiego przez Ludwika. Doprowadził również do obalenia testamentu Kazimierza Wielkiego w jego punktach dotyczących Kaźka Słupskiego i nieślubnych synów króla. Dokonania Piastowicza zostały docenione w postaci otrzymanej od władcy węgierskiego
ziemi wieluńskiej
i
częstochowskiej
.
Nowy nabytek i ciągłe zaangażowanie się w sprawy wielkiej polityki skłoniły Władysława do ostatecznego rozwiązania sprawy księstwa opolskiego. W
1370
r. Opolczyk wydzielił jedynemu pozostałemu przy życiu bratu Bolkowi III odziedziczone właśnie po stryju
Albercie
księstwo ze stolicą w
Strzelcach Opolskich
, sam zachowując władzę w ziemi opolskiej.
W
1371
r. Władysław stanął na czele wyprawy zbrojnej skierowanej przeciwko
Luksemburgom
(doszło do strasznego spustoszenia
Moraw
), co nie przeszkodziło stanąć mu rok później na czele misji mediacyjnej mającej rozstrzygnąć spór pomiędzy
Karolem IV
a Ludwikiem.
Pieczęć Władysława Opolczyka jako Namiestnika Rusi "Ladislaus Dei Gracia Dux Opoliensis Wieloniensis et Terre Russie Domin et Heres" (~
1389
)
Otrzymanie namiestnictwa ziemi halickiej
W październiku
1372
r. niespodziewanie książę opolski został pozbawiony niezwykle dochodowego urzędu palatyna. Wprawdzie Władysław zachował większość posiadanych na Węgrzech z tego tytułu dóbr i zamków, lecz znaczenie polityczne księcia znacznie spadło. Swoistą rekompensatą było uczynienie Opolczyka namiestnikiem z rąk węgierskich na
Rusi Halickiej
. Również na tym nowym stanowisku Piastowicz sprawdził się znakomicie przyczyniając się do rozwoju gospodarczego powierzonych mu terytoriów. Po szczególną opieką Władysława znalazł się zwłaszcza
Lwów
, który właśnie w tym okresie ostatecznie prześcignął znaczeniowo pobliski
Halicz
. Jedynymi poważnymi zgrzytami związanymi z jego namiestnictwem był fakt popierania na Rusi kościoła katolickiego, co siłą rzeczy nie mogło się podobać miejscowym
bojarom
.
Za radą Władysława doszło zapewne w
1374
r. do wydania przez króla węgierskiego
przywileju ziemskiego
dla szlachty w
Koszycach
, który miał zapewnić następstwo po Ludwiku jego córkom.
Krótkotrwałe rządy Władysława jako wielkorządcy Polski. Uzyskanie od Ludwika Andegaweńskiego dzierżaw kujawskich
W
1378
r. z związku z wydarzeniami, jakie miały miejsce w
Krakowie
(pogrom Węgrów i wyjazd oburzonej
Elżbiety Łokietkówny
z kraju) Ludwik zdecydował się odwołać Opolczyka z Rusi i mianować go na opróżnione stanowisko wielkorządcy Polski. Na stanowisku tym Władysław nie wytrwał zbyt długo na skutek oporu szlachty polskiej niezadowolonej z zaangażowania księcia w sprawę zapewnienia dziedzictwa po Ludwiku jego córkom, oraz obarczanie go współwiną za oderwanie od Polski na rzecz Węgier Rusi Halickiej.
Jako odszkodowanie za nie zrealizowane ambicje Opolczyk otrzymał od władcy węgierskiego
ziemię dobrzyńską
, oraz część
Kujaw
z
Bydgoszczą
,
Inowrocławiem
i
Gniewkowem
. Otrzymane terytoria leżały nad granicą z
zakonem krzyżackim
, z którym książę opolski wszedł wkrótce w bliskie kontakty, pozwalając m.in. na ściganie przez rycerzy krzyżackich w granicach swojego władztwa przestępców.
Obejmując księstwa na Kujawach Władysław wdarł się w spór o finanse z
biskupem płockim
Dobiesławem Sówką, co spowodowało nawet obłożenie księcia klątwą kościelną, uchyloną rok później przez
arcybiskupa gnieźnieńskiego
. Jedną z form zadośćuczynienia Władysława była fundacja klasztoru
paulinów
na Jasnej Górze w
Częstochowie
, do którego sprowadzono z ruskiego
Bełza
słynący już z cudowności obraz Matki Bożej.
W
1382
r. w krótkim odstępie czasu zmarli: młodszy brat Władysława książę strzelecki Bolko III pozostawiając czwórkę nieletnich synów, oraz bezpotomnie książę niemodliński
Henryk
. Zgony ten umożliwiły Władysławowi rozszerzenie swoich wpływów na
Górnym Śląsku
poprzez objęcie rządów namiestniczych Strzelcach i
Niemodlinie
(dziedziczonym przez bratanków po Bolku III) i bezpośrednich w
Głogówku
. Opolczyk zajął się również karierą kościelną swojego najstarszego bratanka
Jana zwanego Kropidłem
starając się z powodzeniem, mimo jego młodego wieku, o godność
biskupa poznańskiego
.
Monety Władysława Opolczyka jako Namiestnika Rusi (~
1389
)
Śmierć Ludwika Węgierskiego. Stosunki z Władysławem Jagiełłą
Wcześniej, bo
10 września
1382
r. umarł możny protektor opolskiego Piasta Ludwik Węgierski. Podczas nastałego bezkrólewia pomimo wcześniejszego poparcia udzielonego sprawie następstwa córek zmarłego władcy Władysław wystąpił ze swoją własną kandydaturą do korony królewskiej. Wkrótce zdał sobie jednak sprawę, ze swojej niepopularności wśród polskich możnych, wobec czego poparł (w związku z upadkiem projektu małżeństwa
Jadwigi Andegaweńskiej
z
Wilhelmem Habsburgiem
) kandydaturę
Siemowita IV płockiego
.
W
1382
r. książę sprowadził na
Jasną Górę
pierwszych
paulinów
i nadał im liczne dobra. Jemu też jest przypisywane sprowadzenie
Cudownego Obrazu Matki Boskiej
z
Bełza
.
Wbrew starszej literaturze obecnie raczej wyklucza się możliwość współpracy Opolczyka z
Władysławem II Jagiełłą
w pierwszym okresie jego rządów. Tym bardziej nie do przyjęcia są przypuszczenia, że w
1386
r. książę opolski został ojcem chrzestnym nowokreowanego króla Polski, bowiem już na początku roku następnego podczas wyprawy Jadwigi na
Ruś Czerwoną
Władysław wezwał tamtejszą ludność do stawiania oporu przeciw wkraczającym oddziałom polskim. Do ostatecznego zerwania między Opolczykiem a Jagiełłą doszło w
1388
r., kiedy w związku z odebraniem przez króla Polski należącej do dzierżaw Władysława Bydgoszczy doszło do próby zamachu stanu i opanowania grodu
wawelskiego
. Pokonany i wzięty do niewoli przez starostę generalnego
Sędziwoja z Szubina
Opolczyk został zmuszony do tymczasowej rezygnacji ze swoich zamiarów. Władysław II Jagiełło zablokował też kandydaturę Jana Kropidły na stanowisko arcybiskupa gnieźnieńskiego.
Współpraca z zakonem krzyżackim. Wojna z królem polskim i klęska ambitnych planów Władysława
Do kolejnych zadrażnień z królem polskim doszło w maju
1391
r., kiedy Władysław zastawił Krzyżakom zamek w Złotorii. Zdając sobie sprawę z niebezpieczeństwa posiadania przez Opolczyka dzierżaw u granic z Krzyżakami król wydał rozkaz pozbawienia go lenn na terytorium Polski. Przeciwko potędze Jagiełłowej Opolczyk musiał skapitulować i
1392
przekazał sporne terytoria Polsce (z wyjątkiem zamku w Bolesławcu, który do końca życia Władysława dochował mu wierności i dopiero na wieść o jego śmierci poddał się Jagielle).
Krnąbrny Piastowicz jednak nie rezygnował sprzedając w
1393
r. swoje prawa do ziemi dobrzyńskiej Krzyżakom. Próbował też zachęcić wielkiego mistrza krzyżackiego
Konrada Wallenroda
do planu
rozbioru
Polski pomiędzy zakon, Węgry i
Czechy
, jednak wobec nieprzygotowania Krzyżaków do konfliktu plan ten nie został zrealizowany. Wojna przerywana rozejmami (m.in. w
Nowym Korczynie
26 lipca
1393
r.) zakończyła się ostatecznie w
1396
r. kiedy wojska królewskie zdecydowały się na rajd na śląskie dzierżawy Opolczyka. Wobec zdobycia przez Polaków
Strzelec Opolskich
i pojawienia się armii królewskiej
6 sierpnia
pod Opolem bratankowie Władysława zdecydowali się zawrzeć pokój, w którym zobowiązali się przypilnować starzejącego się księcia. Od tej pory ster rządów w księstwie opolskim praktycznie przejęli młodzi Bolkowicze usuwając Władysława na drugi plan.
Śmierć i następstwo
Zawiedziony z powodu klęski swoich ambitnych planów Władysław Opolczyk zmarł w maju
1401
r. w Opolu. Został pochowany w miejscowym klasztorze
franciszkanów
. Władysław miał dwie żony, z których doczekał się wyłącznie córek (były to: nieznana z imienia klaryska w Budzie, Elżbieta żona margrabiego morawskiego
Jodoka
, Katarzyna żona
księcia żagańskiego
Henryka VIII Wróbla
, Jadwiga żona Aleksandra-Wigunta Litewskiego, wreszcie zmarła młodo Eufemia). Wobec braku męskich potomków księstwo opolskie zostało przejęte przez bratanków Władysława –
Bolka IV
i
Bernarda
. Wyjątkiem stał się tutaj
Głogówek
, który otrzymała jako
oprawę wdowią
zmarła pomiędzy
1418
a
1424
r. księżna Eufemia.
Wywód rodowodowy