Wacław Tokarz (ur.
7 czerwca
1873
w
Częstochowie
, zm.
3 maja
1937
w
Warszawie
) - polski
historyk powstań narodowych i wojskowości
,
profesor
UJ i UW, wybitny dydaktyk, propagator metody szczegółowej w badaniach historycznych,
pułkownik
piechoty
Wojska Polskiego
.
Od najmłodszych lat zaczął interesować się historią poczynając od działalności w szkolnym kółku historycznym. W 1892 roku po ukończeniu gimnazjum częstochowskiego rozpoczął studiowanie historii na
UJ
. Wkrótce porzucił historię na rzecz chemii, którą zajmował się ok. 4 lat. Nabawił się jednak alergii na środki chemiczne, dlatego też zdecydował się powrócić na studia historyczne. Ukończył je w
1902
doktoryzując się u
Wincentego Zakrzewskiego
pracą pt. Ze studiów nad sejmem walnym za Zygmunta Augusta.
W
1906
habilitował się nagrodzoną przez Akademię Umiejętności pracą pt. Ostatnie lata Hugona Kołłątaja. W międzyczasie nauczał historii w gimnazjum żeńskim Kaplińskiej w
Krakowie
. Wkrótce po śmierci
Karola Potkańskiego
(1908) objął katedrę historii powszechnej i austriackiej oraz tym samym otrzymał tytuł profesora. W 1911 ukończył poprzedzoną wnikliwym przejrzeniem archiwów moskiewskich pracę pt. Warszawa przed wybuchem powstania 17 kwietnia 1794 roku. Praca ta powoduje zaognienie się zainteresowań Tokarza wokół tematu powstań. Osiągnął tytuł profesora zwyczajnego.
Podejmowanie zagadnienia powstań przyciągało rzesze młodzieży działającej w ruchu strzeleckim na seminaria wykłady Tokarza. Historyk ten wykształcił wielu w przyszłości mających się zasłużyć historyków jak np.
Stanisława Herbsta
. Styczność Tokarza z ruchem strzeleckim spowodowało jego zainteresowanie się poczynaniami
Piłsudskiego
. Wkrótce Tokarz objął prezesurę koła Drugiej Krakowskiej Drużyny Strzeleckiej. Współtworzył także Komisję Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Mając styczność z samym Piłsudskim wprowadził jego idee na UJ.
w 1914 wstąpił ochotniczo do wojska. Pełnił funkcję zastępcy szefa Departamentu Wojskowego
NKN
. Od
1915
jako aspirant został żołnierzem Legionów Polskich. W trakcie wojny zbliżył się do obozu
Władysława Sikorskiego
. W
1917
został mianowany na
podporucznika
. W tym samym roku wydał Armię Królestwa Polskiego 1815-1830. W międzyczasie nauczał w szkołach podchorążych w Kamieńsku i w Kozienicach.
Po zakończeniu
wojny
Tokarz pozostał w wojsku. Tam objął stanowisko kierownika Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego (pełniąc tę funkcję pozostawał oficerem nadetatowym
14 Pułku Piechoty
). Redagował Biblioteczkę Legionisty i
Bellonę
. W
1920
został mianowany
kapitanem
; W
1921
został zweryfikowany w stopniu
pułkownika
w korpusie oficerów zawodowych piechoty ze starszeństwem z
1 czerwca
1919
(w 1924 sklasyfikowany z 102 lokatą). Gdy służbę naukowo-oświatową zniesiono przeszedł do piechoty w służbie czynnej. Z tego okresu pochodzą prace pt. Bitwa pod Ostrołęką (1922) i Sprzysiężenie Piotra Wysockiego i noc listopadowa (1925).
Jako członek specjalnej komisji do zbadania zarzutów Piłsudskiego co do Wojskowego Biura Historycznego, przyczynił się do ich uchylenia. Tym samym w
1927
został zmuszony do przejścia w stan spoczynku. Z tego powodu podjął pracę na
UW
. W
1928
po śmierci
Władysława Smoleńskiego
objął tam katedrę nowożytnej historii Polski. W tym czasie wydał swoją najbardziej znaną pracę pt. Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831 roku (1928) gdzie podjął się szerokiej polemiki z dotychczasowymi ustaleniami historyków. Z tego okresu pochodzi także Insurekcja Warszawska 17 i 18 kwietnia 1794 roku (1934), która uważa się powszechnie za najbardziej ciekawa i dojrzałą z prac Tokarza. Na UW rozwinął Tokarz także prace edytorskie wydając np. Pomniki Prawa Rzeczypospolitej Krakowskiej 1815-1848. Jednak starania te przerwała śmierć
3 maja
1937
.
Źródła
- Rocznik oficerski 1924, s. 156, 340, 1401,